گروه تاريخي: نبود برنامه منسجم جمع‌آوري کتب کمياب، موجب شده است دلالان شهرهاي ديگر براي کتب موجود در دست مجموعه‌داران شخصي اردبيل دندان‌تيز کرده و به قيمت نازل آن ها را از استان خارج کنند. شهر اردبيل از ديرباز مهد مطالعه و فرهنگ بوده است. در اغلب خانه‌هاي قديمي اين شهر مي‌توان بخشي تحت عنوان کتابخانه را مشاهده کرد که صاحبش با وسواس و دقت مجموعه کم‌نظير و نفيسي را در آن جمع‌آوري کرده است. کتاب‌خواني نه تنها در بين قشر مرفه و خانواده‌هاي نامدار اردبيل بلکه در بين طبقه متوسط نيز به فراخور وسع و توان در تأمين کتاب رايج بوده است. بطوريکه کتب تاريخي و خطي و کمياب بخشي از فرهنگ يک قرن اخير اين منطقه را تشکيل مي‌دهد و نمونه‌هايي از کتب تاريخي و کمياب در موزه‌هاي استان جا خوش کرده و پشت ويترين شيشه‌اي گذشته درخشان فرهنگي اين شهر را به رخ مي‌کشد. تنها در بيان بخشي از مواريث فرهنگي مکتوب اين ديار بايد گفت که دايرة‌المعارف بريتانيکا از مجموعه عظيم کتب خطي در آرامگاه جد سلاطين صفوي ياد مي‌کند و مي‌نويسد: بقعه شيخ صفي‌الدين مساجد و مدارس بسيار عالي دارد و کتابخانه بسيار مهم‌تري نيز توسط شاه عباس اول در آن ايجاد شده که داراي کمياب‌ترين کتاب‌هاي خطي است.اما امروز سرنوشت اين کتابخانه‌ها چه شده است؟ بررسي وضعيت برخي مجموعه‌هاي سرشناس در اردبيل نشان مي‌دهد نه تنها روزهاي خوشايندي براي اين مجموعه‌ها سپري نشده بلکه اغلب يا به قيمت‌هاي نازل به دست خريداران کتاب نشناس افتاده است و يا اگر نگاه تيزبيني اهميت کتاب را درک کرده با دلالي و واسطه‌گري از شهرهاي ديگر و از جاهايي که به آن متعلق نيست سر درآورده است. *نبود مرجع ساماندهي کتب خطي و مجموعه‌هاي شخصي در وهله اول بايد پرسيد چه کسي متولي ساماندهي کتب خطي است؟ به نظر مي‌رسد هيچ نهاد اجرايي مسئوليت اين مهم را بر عهده ندارد. نهادهاي فرهنگي تنها مسئوليتي که براي خود قائل هستند را در نگه‌داري آنچه به دستشان رسيده است، محدود کرده‌اند.با وجود اينکه به موضوع کتاب و کتاب‌خواني تأکيد مي‌شود اما در عمل کتب خطي هيچ باني خيري براي جمع‌آوري و ساماندهي ندارد.در عين حال نبايد از اقدامات امور کتابخانه‌هاي عمومي استان در ساماندهي برخي از مجموعه‌هاي شخصي چشم پوشيد.در سال‌هاي اخير امور کتابخانه‌هاي عمومي استان بارها از مجموعه‌داران و دارندگان کتب خطي درخواست داشته که مجموعه‌هاي خود را جهت نشر دانش و آگاهي به کتابخانه‌هاي عمومي بسپارند. *دل‌نگراني پژوهشگران از دست‌درازي دلالان کتابي که متولي و نگه دار نداشته باشد دور از ذهن نيست که در مدت کوتاهي از دست برود.يکي از پژوهشگران تاريخ اردبيل معتقد است اردبيل شهري است مملو از کتابخانه‌هاي غني شخصي که در منازل افراد وجود دارند و برخي به واقع کلکسيون کم‌نظيري حتي در کشور محسوب مي‌شوند.محمود محمد هدايتي تصريح کرد: برخي از اين مجموعه‌ها به واقع ذخاير غني فرهنگي اردبيل محسوب مي‌شوند و متأسفانه لازم است با تأمين مالي خريداري شده و در محل معتبري نگه‌داري شوند.دل‌نگراني اين محقق از آنجا است که کتب خطي و کمياب و کتب قديمي با قيمت‌هاي نازل خريداري مي‌شود و هم از شکل مجموعه خارج شده و هم ممکن است حتي از استان خارج شود.وي با بيان اينکه سرنوشت قطعي برخي مجموعه‌هاي نفيس کتاب در اردبيل به واقع مشخص نيست، از مسئولان استان خواست نسبت به جلوگيري از حراج و خروج کتب نفيس استان اقدامي عاجل داشته باشند و حداقل برخي مجموعه‌هاي شناخته شده را در مکان مناسب نگه‌داري کنند.اين تأکيدات در وضعيتي است که شنيده مي‌شود برخي دلالان کتاب با مطالعه سبقه فرهنگي اردبيل به اين شهر مراجعه کرده و مجموعه‌هاي نفيس کتب را با قيمت نازل خريداري و از استان خارج مي کنند. *زخم فرهنگ در کوچه پشت مسجد گازران آه کتاب‌هاي فاخر که بي نام و نشان مانده و متولي ندارند تا از آن ها حفاظت کند، در کوچه کتاب دست‌دوم‌فروشي اردبيل بالا گرفته است.در طول چند سال گذشته به حدي فعاليت اين کتاب‌فروشي‌ها افزايش داشته که خود به بازارچه دائمي خريدوفروش کتاب تبديل شده است.صحبت با چند تن از فروشندگان نشان داد نه تنها فروشندگان براي خريد مجموعه‌هاي شخصي پيشقدم هستند بلکه با يکديگر رقابت منفي نيز دارند.تا جايي که با پيشنهاد فروش يک مجموعه شخصي نفيس به يکي از فروشنده‌ها چند تن ديگر اعلام آمادگي کردند که بالاترين قيمت را پيشنهاد بدهند.بازار کتب دست دوم که به ظاهر با کتب کنکوري سود مي‌کند، سود اصلي خود را از خريدوفروش کتب نفيس مي‌برد. در اين ميان نهادهاي فرهنگي نه به ساماندهي کتب نفيس و نه بازارچه اقدام کرده‌اند و به واقع مشخص نيست کتبي که بخشي از فرهنگ، مدنيت و تاريخ اين شهر را نشان مي‌دهد امروز در کدام کتابخانه يا قفسه شخصي محل خودنمايي صاحب جديد خود شده است. *جاي خالي موزه اسناد در يکي از پرسند ترين استان‌ها يکي از مجموعه‌داران کتب خطي تأکيد دارد که مسئولان استاني بايد برنامه‌هاي منسجمي براي نگه‌داري کتب نفيس اجرا کرده و به وعده‌هاي خود عمل کنند. ابراهيم سعادت که در طول بيش از 20 سال کتب خطي از عهد صفوي، زنديه، قاجاريه و دوره‌هاي بعد را به تعداد تقريبي 65 هزار جلد جمع‌آوري کرده است، در گفتگو با خبرنگار مهر به ضرورت ايجاد موزه اسناد در اين استان تأکيد کرد.وي که سال‌ها ايجاد موزه را با مسئولان مختلف در ميان گذاشته و به آن تأکيد داشته امروز معتقد است بسياري از اسناد تاريخي موجود در شهر به دليل نبود مکان مناسب نگه‌داري از بين مي‌رود.هر چند در مقطعي ايجاد موزه تعزيه، در زماني ايجاد موزه اسناد و کتب تاريخي مطرح شده است، اما عملاً هيچ کدام از اين طرح‌ها راه به جايي نبرده و برخي اسناد قديمي به صورت جسته‌وگريخته در موزه‌هاي استان نگه‌داري مي‌شود.
گروه تاريخي: نبود برنامه منسجم جمع‌آوري کتب کمياب، موجب شده است دلالان شهرهاي ديگر براي کتب موجود در دست مجموعه‌داران شخصي اردبيل دندان‌تيز کرده و به قيمت نازل آن ها را از استان خارج کنند.