بافت‌هاي مسکوني عالي قاپو اردبيل؛ چهره‌اي که هر روز کريه‌تر مي‌شود
بافت‌هاي مسکوني عالي قاپو اردبيل؛ چهره‌اي که هر روز کريه‌تر مي‌شود
1400/12/22
گروه اقتصادي: منازل مسکوني واقع در محله عالي قاپو در اطراف بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي چهره‌اي کريه به خود گرفته و مانعي که برخي آن را قانوني و برخي غير قانوني مي‌دانند موجب شده است تا هيچ تغيير و بازسازي در اين منطقه مرکزي شهر صورت نگيرد و بافت فرسوده هر روز فرسوده‌تر شود. علاقمندان به فرهنگ و تاريخ ديار کهن اردبيل بر اين اعتقادند که وضعيت مبهم منطقه تاريخي عالي‌قاپو و رها شدن بافت فرسوده آن مي‌تواند در آينده به مشکل و معضل اساسي براي شهر گردشگري اردبيل تبديل شود.
يعقوب شاددل
گروه اقتصادي: منازل مسکوني واقع در محله عالي قاپو در اطراف بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي چهره‌اي کريه به خود گرفته و مانعي که برخي آن را قانوني و برخي غير قانوني مي‌دانند موجب شده است تا هيچ تغيير و بازسازي در اين منطقه مرکزي شهر صورت نگيرد و بافت فرسوده هر روز فرسوده‌تر شود. علاقمندان به فرهنگ و تاريخ ديار کهن اردبيل بر اين اعتقادند که وضعيت مبهم منطقه تاريخي عالي‌قاپو و رها شدن بافت فرسوده آن مي‌تواند در آينده به مشکل و معضل اساسي براي شهر گردشگري اردبيل تبديل شود.
برخي از ساکنان محله عالي قاپو مدعي هستند که بناي آنها برخلاف موازين قانوني در حريم بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي قرار گرفته و آنها هيچگونه اجازه و حقي در زمينه ساخت و ساز و حتي نوسازي و ترميم ساختمان و بناي مسکوني خود ندارند.
به ادعاي آنها، با ثبت جهاني بقعه شيخ صفي در سازمان يونسکو به عنوان اثر تاريخي و بين المللي، براساس مصوبه ميراث فرهنگي ساخت و ساز و ارتفاع سازي در منطقه تا شعاع 85 متري بقعه غير قانوني است، اما در سال‌هاي گذشته با تغيير نقشه مصوب، شعاع حريم تا 450 متر و در بعضي جاها بيشتر افزايش يافته که اين تغييرات به ضرر ساکنان عالي قاپو بوده چرا که با اين نقشه هيچ يک از خانه‌ها اجازه بازسازي ، نوسازي و ارتفاع سازي را ندارند.
به گفته يک کارشناس فرهنگي، اگر اين ادعاي اهالي منطقه درست باشد، اين وضعيت مي‌تواند به مسئله‌اي بغرنج براي بافت تاريخي عالي قاپو که بقعه جهاني شيخ صفي الدين اردبيلي در آن واقع شده است، تبديل شود.
حميد افزود: بلاخره بايد وضعيت منطقه بر اساس اسلوب و معيارهاي قانوني مشخص شود، در باره بقعه شيخ صفي نيز که به ثبت يونسکو رسيده است، مي‌بايست همانند ديگر بناهاي مشابه در ساير استانها رفتار شود.
وي اضافه کرد: اينکه به هيچ عنوان اجازه نوسازي و بازسازي به بناهاي واقع در منطقه داده نشود اقدامي منطقي بنظر نمي‌آيد زيرا که در اين صورت بافت فرسوده و قديمي منطقه فرسوده تر شده و در آينده چهره‌اي زشت در اطراف بقعه شيخ صفي بوجود مي‌آورد.جاويد وطن خواه ساکن محله عالي قاپو از شهروندان معترض به توسعه حريم بقعه شيخ صفي مي‌باشد، او مدعي است که براي خانه مسکوني وي چندين سال مجوز بازسازي و ارتفاع سازي از سوي ميراث فرهنگي و شهرداري داده نشده و مجبور به ايجاد چادر در بام خانه خود شده است.وي در اين باره گفت: از سال 1395 چندين بار پيگيري هاي لازم را براي صدور مجوز ارتفاع سازي به خانه هاي مسکوني عالي قاپو انجام شده ولي نتيجه اي بعمل نيامده است.وطن خواه ادامه داد:براي پيگيري بيشتر به وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي و نماينده يونسکو مراجعه کرده‌ايم که نمايندگان يونسکو اعلام کردند مسئولين استان حريم را تعيين کرده‌اند و ما هيچ نقشي در تعيين ميزان ارتفاع نداشته‌ايم و اگر تغييراتي هم داده شده از سوي مسئولين شهر اردبيل صورت گرفته است.
وي گفت: خواسته اصلي ما از مسئولان بازنگري در طرح حريم بقعه شيخ صفي است چرا که زندگي، رفاه و آسايش ما بستگي به اين بازنگري دارد در غير اينصورت ما متضرر خواهيم شد.
وطن خواه بيان کرد: در حال حاضر بيش از 150 خانوار در اين محله دچار سردرگمي شده و نمي‌توانند خانه هاي خود را باز سازي ،تعمير و يا بناي جديدي با ارتفاع بيشتر احداث کنند.
وطن خواه ادامه داد: براساس مصوبه ميراث فرهنگي ،حريم بقعه شيخ صفي تا شعاع حدود85 متري تعيين شده به اين معنا تا شعاع 85 متري گنبد الله الله هيچ کس حق ساخت و ساز با ارتفاع بيشتر را ندارد اما نقشه مصوب دستکاري شده و شعاع گنبد الله الله تا 250متر هم افزايش يافته که اين امر باعث حصر زندگي ، خانه و کاشانه ما شده است.
امير حجازي کارشناس عمران يکي ديگر از ساکنان محله عالي قاپو است که مدعي است که به رغم قرار گرفتن خانه وي در شعاع 450 متري بقعه شيخ صفي و گنبد الله الله اجازه بازسازي و ارتفاع سازي خانه خود نداشته و نارضايتي خود را به مسئولان شهر اعلام مي کند.وي گفت:خانه مسکوني من درشعاع 150متري گنبد الله الله قرار دارد که مورد بي مهري مسئولين شهر قرار گرفته و اجازه ساخت با ارتفاع بيشتر را ندارم حال آنکه شعاع مصوب حريم تا 85 متر تعيين شده و براساس اين مصوبه و نقشه ممانعت مسئولان شهر براي ساخت و ساز مجدد با ارتفاع بيشتر غير قانوني مي‌باشد.حجازي اظهار کرد:خانه هاي ما مشرف به گنبد الله الله نيست بلکه خانه هاي ما روي رودخانه قديمي احداث شده وهيچگونه آثار باستاني و يا منظري ندارد ، نه ديد آنچناني به بقعه داريم و نه به اين حريم رفت و آمد داريم در حال حاضر ملک ما در حال تخريب است به شهرداري در خواست بازسازي داديم که موافقت بعمل نيامده است.وي گفت: مسئولان مربوطه اعم از ميراث فرهنگي و شهرداري تکليف بيش از 150 خانواري را که خانه هايشان بلاتکليف رها شده روشن کنند، اينجا جوانان اميدي براي زندگي ندارند سرمايه همه آنها در اين شرايط بد اقتصادي ،بيکاري و تورم در حال نابودي است، به جرات مي‌توانم بگويم که نارضايتي‌ها روز بروز بيشتر شده، همه اين اهالي دنبال بازنگري حريم بقعه هستند.در اين حال رئيس اداره معماري بافت‌هاي واجد ارزش و طرحهاي بازآفريني اداره کل راه و شهرسازي استان اردبيل با اشاره به وجود آثار ثبتي جهاني در محدوده بافت تاريخي اردبيل از جمله مجموعه خانقاه شيخ صفي الدين اردبيلي گفت: ملحوظ نمودن بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌هاي وزارت ميراث فرهنگي گردشگري و صنايع دستي در خصوص ضوابط ارتفاعي احداث بنا دربافت، بازگشايي معابر بافت تاريخي و ساير قوانين و مقررات لازم الاجراست.
حسين زاده افزود: درکنار موضوع بازنگري طرح ، تعريف جداره‌هاي با الگوي معماري ايراني اسلامي در احياء و باز زنده سازي محلات قديمي و داراي هويت، اماکن تاريخي و فضاهاي سرزنده شهري از ضروريات است.
وي افزود: بافت تاريخي شهر اردبيل حدود 96 هکتار بوده که اخيرا توسط وزارت ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به دو برابر افزايش يافته است و اين موضوع به جد مورد اعتراض کارشناسان است.حسين زاده ادامه داد: ساکنان بافت کهن و تاريخي شهر اردبيل از گذشته براي دريافت مجوز ساخت و ساز با يک بلاتکليفي روبرو هستند و اين موضوع نيز با توجه به تغييرات جمعيتي، کالبدي و تکنولوژي‌هاي فني بايد توسط کارشناسان فني بررسي گردد.
وي اظهار کرد: مرحله نهايي تهيه طرح تفصيلي شهر اردبيل توسط مهندسين مشاور و به کارفرمايي شهرداري اردبيل در دست تهيه مي‌باشد، که لازم و ضروري به نظر مي رسد در تهيه اين سند دقت مضاعف از سوي مشاور در مرحله شناخت و بررسي وضع موجود و نيز ارائه طرح صورت پذيرد تا با اصلاح طرح موجود و تعريف مشوق‌هاي لازم نسبت به ساماندهي و بهسازي و نوسازي و مرمت بناهاي تاريخي آن منجر شود.نادر فلاحي مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان اردبيل هم در اين باره به ايرنا گفت:حريم بقعه شيخ صفي بازنگري مي‌شود و به احتمال قوي در اين بازنگري جلوي ارتفاع سازي در حريم گرفته شده و يا در برخي جاها مجور ارتفاع صادر مي‌شود.وي افزود: پيش نويس طرح بازنگري تهيه شده و براي تاييد و بررسي بيشتر به معاونت عمراني استانداري،راه و شهرسازي و شهرداري اردبيل ارسال شده است.
فلاحي با بيان اينکه تکميل طرح آزادسازي و ساماندهي حريم مجموعه جهاني شيخ صفي‌الدين اردبيلي به عنوان نگين گردشگري بافت تاريخي مرکز استان در دستور کار است افزود:تصويب و اجراي طرح بازآفريني حريم بافت تاريخي اين مجموعه بسياري از مشکلات پيش‌روي گردشگران داخلي و خارجي از جمله ترافيک و پارکينگ را حل خواهد کرد.
وي افزود: ارگان‌هاي مختلفي از جمله راه و شهرسازي، شهرداري و شوراي اسلامي شهر با اداره‌کل ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان اردبيل براي رسيدن به اين مهم، همسو و همراه شده‌اند؛ چرا که به عنوان نگين گردشگري بافت تاريخي اردبيل تاثير بسزايي در رونق گردشگري و اقتصاد گردشگري استان خواهد داشت.
مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان اردبيل با تاکيد بر اهميت مجموعه جهاني شيخ صفي‌الدين اردبيلي به عنوان زمينه‌ساز معمار وحدت مذهبي و جغرافيايي کشور، يادآور شد: ايران از ديرباز تحقق يکپارچگي ملي و مذهبي خود را مرهون و مديون سلسه صفوي به عنوان يکي از تاثيرگذارترين و مهمترين سلسله‌هاي ايراني بوده است.
فلاحي گفت:هرگونه تصميم در ارتباط با تغيير در ساخت و ساز بقعه و حريم آن، توسط وزارت ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي و شوراي عالي معماري و شهرسازي گرفته مي‌شود و تنها در مورد يک ساختمان در حال اجرا در محل اختلاف وجود داشت که اين موضوع هم اکنون در مراجع قضايي در حال پيگيري است.به گزارش ايرنا، بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي از مهم ترين آثار تاريخي شهر اردبيل و از بناهاي کم‌نظير تاريخي ايران به شمار مي‌رود که از لحاظ معماري و کاشي‌کاري از شاهکارهاي سده هشتم هجري قمري و سال‌هاي پس از آن است.اين بنا پس از وفات شيخ صفي‌الدين به سال 735 هجري قمري به وسيله فرزند او، صدرالدين موسي پايه‌گذاري شد و شاه عباس بناهاي مهمي به اين مجموعه افزود و اصلاحاتي در آن انجام داد.اهميت اين اثر تاريخي به طور کلي در رابطه‌اي که با سلسله خاندان صفوي دارد، جلوه‌گر مي‌شود؛ اسلاف شاهان صفوي و همچنين شاه اسماعيل اول، بنيانگذار اين سلسله در اين مجموعه تاريخي به خاک سپرده شده‌اند.مجموعه کنوني بقعه شيخ صفي شامل بيرون بقعه (عالي قاپو)، سردر، حياط بزرگ، رواق، مقبره شيخ صفي‌الدين، حرم خانه، مقبره شاه اسماعيل، چيني‌خانه، مسجد جنت‌سرا، خانقاه، چراغ‌خانه، چله‌خانه و شهيدگاه است.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا،بقعه شيخ صفي‌الدين اردبيلي سال 1389 به عنوان يازدهمين اثر ارزشمند تاريخي ايران از سوي يونسکو (سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد) به ثبت جهاني رسيد.
منبع :