درياچه اروميه نفس‌هاي آخرش را مي‌کشد

گروه گزارش: صداي فرياد بي‌آبي درياچه اروميه مدت‌هاست که بلند شده، اما متأسفانه علي‌رغم اقدامات کم‌وبيش مسئولان هنوز دردي دوا نشده و هر روز خبرهاي بد بيشتري از وضعيت اين درياچه مخابره مي‌شود.

 گروه گزارش: صداي فرياد بي‌آبي درياچه اروميه مدت‌هاست که بلند شده، اما متأسفانه علي‌رغم اقدامات کم‌وبيش مسئولان هنوز دردي دوا نشده و هر روز خبرهاي بد بيشتري از وضعيت اين درياچه مخابره مي‌شود.
 درياچه اروميه يکي از جاذبه‌هاي ايران و از آن مهم‌تر يکي از نمادهاي مهم کشور شناخته مي‌شد که کم‌جان شدن آن در طول سال‌هاي گذشته واکنش‌هاي متعددي از سوي آب شناسان بين المللي را دربرداشت اما متأسفانه با گذشت زمان طولاني از نفس زدن هاي اين درياچه هنوز مشکل به طور ريشه‌اي برطرف نشده است.قصه پر غصه‌ي درياچه اروميه سال‌ها است که مانند زاينده رود و داستان خشکي تالاب‌هاي کشور از طريق اخبار و يا از زبان محليان منطقه به گوش مي رسد. داستان غم انگيزي که نه تنها تبعات زيست محيطي آن پس از خشک شدن درياچه جبران ناپذير است، بلکه خيل عظيم مهاجرت مردم منطقه را نيز بدنبال خواهد داشت.
از زمان آغاز بصدا درآمدن زنگ خطر خشکي درياچه ستادي بنام ستاد احياء براي نجات درياچه تشکيل شد و اقداماتي در قالب پروژه‌هاي مختلف براي صرفه‌جويي در آب و انتقال آب به درياچه اروميه آغاز شد و تا حدودي درياچه فيروزه‌اي شمالغرب که دومين درياچه شور دنيا است را از خشک شدن نهايي نجات داد اما مدتي است که خبري از اين ستاد و اقدامات آنها نيست و آنگونه هم که گفته مي‌شود، دولت هيچ بودجه‌اي براي درياچه اختصاص نداده است.
شايد اگر تدبير بيشتري در سال‌هاي ابتدايي خشک شدن اين درياچه مي‌شد، اکنون شاهد شرايط فعلي نبوديم، البته عده‌اي نيز تغييرات اقليم و کم بارشي کشور را عامل اصلي خشک شدن درياچه مي‌دانند؛ در حاليکه همه‌ي ما ميدانيم کشور ما خشک و کم آب است و مردم و مسئولين بايد مديريت کنند و اين موضوع يکي دو روز نيست، در کل بديهي است که مديريت درستي در اين بخش اتخاذ نشده چراکه اگر اين اتفاق محقق مي‌شد شرايط همچون حال حاضر نبود.طي روزهاي اخير موضوع خشکي درياچه اروميه در مجلس شوراي اسلامي مطرح شد و بازخوردهاي بسياري هم داشته است؛
توجه به درياچه اروميه ضروري است
رئيس مجلس شوراي اسلامي در جلسه علني و در جريان رسيدگي به گزارش کميسيون کشاورزي، آب و منابع طبيعي مبني بر تصويب تقاضاي تحقيق و تفحص از عملکرد ستاد احياي درياچه اروميه، پس از تصويب اين تقاضا توسط نمايندگان مجلس در اظهاراتي تأکيد کرد: واقعاً موضوع درياچه اروميه موضوعي مهم و ملي است و موضوعي استاني نيست و اگر به احياي اين درياچه توجه نشود و درباره آن چاره انديشي صورت نگيرد اثرات زيست محيطي ناشي از آن چندين ميليون نفر را تحت تأثير مسائل اقتصادي، سلامت و بهداشت قرار مي‌دهد.محمدباقر قاليباف  ادامه‌ داد: درياچه اروميه نقطه اي کاملاً استراتژيک است و از بين رفتن آن ظرفيتهاي اقتصادي و محيط زيستي و کشاورزي کشور را به پتانسيلي منفي تبديل مي کند که قابل جبران نيست و ممکن است زيست را در بخش هايي از سرزمين ما تحت تأثير قرار دهد.
رئيس مجلس شوراي اسلامي با تاکيد بر لزوم توجه به درياچه اروميه گفت: درياچه اروميه نقطه اي کاملاً استراتژيک است و از بين رفتن آن ظرفيتهاي اقتصادي و محيط زيستي و کشاورزي کشور را به پتانسيلي منفي تبديل مي کند که قابل جبران نيست و ممکن است زيست را در بخش هايي از سرزمين ما تحت تاثير قرار دهد.وي يادآور شد: توجه به درياچه اروميه موضوعي ضروري است و خواهش من از دولت محترم اين است که چنانچه اقداماتي که درباره درياچه اروميه انجام شده اشکالاتي دارد آنها را مرتفع کنند چرا که اگر امروز هزينه‌ها در طرحي مدون و درست انجام نشود بعدها با چند برابر هزينه هاي امروز بايد خسارت هاي ايجاد شده را جبران کنيم و اين سرمايه نيز چنانچه امروز درياچه را حفظ نکنيم، قابل بازگشت نخواهد بود.قاليباف اظهار کرد: با توجه به در پيش بودن رسيدگي به برنامه هفتم توسعه در مجلس کاملاً آماده هستيم تا چنانچه دولت هر پيش بيني که براي احياي درياچه اروميه لازم است، داشته باشد، در برنامه هفتم پيش بيني کنيم تا دچار يک فاجعه زيست محيطي در آن منطقه مهم کشور نباشيم.
تحقيق و تفحص از ستاد احياي درياچه اروميه الزامي است
 چندي روز پيش نيز نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسکو در مجلس شوراي اسلامي از تحقيق و تفحص از ستاد احياي درياچه اروميه خبر داده و گفته بود: اين طرح بزودي در صحن علني مجلس به رأي گيري گذاشته خواهد شد و در صورت همراهي نمايندگان و تصويب، فرايند آن آغاز مي‌شود.روح اله متفکر آزاد اظهار کرده بود: طراح طرح تحقيق و تفحص از ستاد احياي درياچه اروميه، اين درياچه را نگين آذربايجان دانست و افزود: تراز آبي اين درياچه به دليل خشکسالي‌هاي متوالي به شدت کاهش يافته ولي ستاد احيا هم ميلياردها تومان در راستاي احياي درياچه هزينه کرد که اکنون ثمره خاصي از اين هزينه‌ها را شاهد نيستيم؛ لذا معتقديم بايد نحوه عملکرد و هزينه کرد اين ستاد مورد ارزيابي قرار گيرد. وي با تاکيد بر اينکه خشکيدن درياچه اروميه به دغدغه جدي مردم شمالغرب تبديل شده است، خاطرنشان کرده بود: خشک شدن اين درياچه علاوه بر استان‌ها و شهرهاي حاشيه درياچه، بيشترين تأثير منفي را در سمت شرق اين درياچه خواهد داشت چراکه بيش از 14 ميليون نفر از تبريز تا نزديکي تهران از ريزگردهاي نمکي آن در امان نخواهند بود.وي خواستار اتمام پروژه‌هاي نيمه‌تمام و بعضاً رها شده احياي درياچه اروميه توسط دولت سيزدهم شد و ادامه داد: اتمام و افتتاح تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب تبريز، آذرشهر براي رهاسازي پساب تصفيه شده به درياچه و تونل انتقال آب کاني سيب بايد در اولويت قرار گيرد تا پيکر نيمه‌جان درياچه دوباره جان ديگري بگيرد.
موضوع درياچه اروميه سياسي، قومي و امنيتي نيست
متفکر آزاد نيز در جلسه‌ي علني مجلس شوراي اسلامي در نطق ميان دستور خود گفت: ما خوشبختانه در نظام جمهوري اسلامي براي محيط زيست پول خرج مي‌کنيم اگر خرج نمي‌کرديم امروز عصباني و ناراحت نبوديم.وي با تأکيد بر اينکه موضوع درياچه اروميه نه سياسي، نه قومي و نه امنيتي است، افزود: اگر تکان نخوريم ستاد احياي درياچه اروميه که اکنون تبديل به ستاد نجات شده تبديل به ستاد تدفين خواهد شد.
نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسکو در مجلس تأکيد کرد: تغيير اقليم محلي، گرم شدن پيرامون و مشکلات بارشي، همگي محصول خشکي درياچه اروميه است.وي اضافه کرد: اين صداي مردم با فرهنگ آذربايجان است که با افتخار به جاي کف خيابان از تريبون مجلس شنيده مي‌شود.متفکرآزاد اظهار کرد: دولت که در سفر به استان دستورات خوبي براي اتمام پروژه کاني سيب و انتقال آب و اتمام تصفيه خانه‌هاي شهرستان‌هاي پيرامون دادند، نياز است در اسرع وقت مورد توجه قرار گيرد.
اقدامات ستاد احياي درياچه اروميه خروجي جدي نداشته است
متفکر آزاد همچنين پس از اتمام جلسه در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به تصويب تقاضاي تحقيق و تفحص از ستاد احياي درياچه اروميه گفت: ستاد احياي درياچه اروميه از دولت قبل يعني از سال 94 شروع به کار کرد و قرار بود به تراز اکولوژيک درياچه اروميه رسيدگي کند که عليرغم انجام هزينه‌هاي زياد خروجي جدي نداشت.
وي افزود: ما در عين حال که قدردان زحمات صورت گرفته هستيم اما حرفمان اين است که بررسي گذشته فرا روي آينده ما است که بدانيم چه اتفاقي قرار است رخ دهد. از دولت هم مي‌خواهيم که در کنار تفحص براي رساندن حداقل آب به درياچه همت کنند.اين نماينده مجلس تأکيد کرد: کار ما سياسي نيست و صرفا عملکرد ستاد احياي درياچه اروميه و هزينه‌هاي صورت گرفته را بررسي مي‌کنيم. اينکه طرح‌هاي تحقيقاتي چطور بوده و چرا دانشگاه‌هاي غيرتخصصي ورود کرده و دانشگاه‌هاي منطقه کم رونق بوده‌اند همچنين خروجي مطالعاتي چقدر انطباق با عملکرد ميداني داشته است.
وي گفت: گفته مي‌شود 6000 ميليارد تومان براي درياچه اروميه هزينه شده است، ما مي‌خواهيم با انجام تفحص بفهميم که عدد دقيق چقدر است چراکه وضعيت درياچه اروميه همان طور بوده و فرقي نکرده است.متفکر آزاد در پايان اعلام کرد که عملکرد درياچه اروميه از آغاز به کار يعني از سال 94 تا سال 97 بررسي مي‌شود چون از آن زمان تقريبا کار رها شده است.
دوران فراموشي درياچه اروميه را سپري مي‌کنيم
يک استاد دانشگاه تبريز در خصوص درياچه اروميه به ايسنا مي‌گويد: سالانه به دو ميليارد و 300 ميليون مترمکعب آب نياز داريم تا به سطح تراز اکولوژيک يعني 1274.3 متر برسيم که ترازي است صعب الوصول، اما تراز هيدرولوژيک که 1272.5 متر است که در وضعيت فعلي ترازي معقول و قابل دستيابي است و متأسفانه در حال حاضر سطح آب درياچه اروميه در تراز 1270.7 متر قرار دارد که اصلاً وضعيت مطلوبي نيست.
 احمد فاخري فرد ادامه مي‌دهد: متوسط تراز کف درياچه در بخش شمال 1269.4 متر غست يعني عمق متوسط آب به يک مترو 30 سانتي‌متر رسيده و براي رسيدن به تراز هيدرولوژيک 1.8 متر ديگر آب لازم است تا عمق آب به 3.1 متر برسد. وي اضافه مي‌کند: تراز هيدرولوژيک تراز ايده آلي نيست اما وضعيت را نسبتاً بهتر مي‌کند و درياچه ظاهر زنده‌اي بخود مي‌گيرد البته رسيدن به اين تراز نيز همت زيادي مي‌طلبد؛ اتصال آب رودخانه زاب، رها سازي حساب شده آب پشت سدها و ورودي طبيعي در حدود 700 ميليون مترمکعب در سال رسيدن به تراز هيدرولوژيک را امکان پذير مي‌کند.
وي خاطرنشان مي‌کند: چالش‌هاي درياچه اروميه، مشکلات طبيعي نبوده بلکه انساني هستند، وضعيت درياچه از سال گذشته تاکنون وخيم‌تر شده و در نقشه‌هاي ماهواره‌اي هم حتي رنگ بخش شمالي به سفيدي ميزند يعني به کف رسيده‌ايم.
فاخري فرد يادآور مي‌شود: اکنون در بخش عظيمي از درياچه آبي وجود ندارد و به مرور با از دست رفتن رطوبت زيرين با خاک مرده روبرو خواهيم شد در اينجا است که با خطر مرگباري مواجه خواهيم بود؛ در حال حاضر نمک رطوبت زيرين درياچه را حفظ کرده و اندکي رطوبت وجود دارد و نمي‌گذارد خاک مرده بلند شود اما با گذشت زمان و خشک شدن رطوبت زيرين، بافت کلوئيدي خاک بيرون مي‌آيد يعني خاک مرده نمکي که با کمترين سرعت باد پخش خواهد شد و نابودي مزارع و باغات و محيط زيست و نسل آينده انسان‌ها را بدنبال خواهد داشت. وي مي‌گويد: اکنون تا جايي که اطلاع داريم، ستاد احيا ديگر وجود خارجي ندارد و بودجه‌اي به آن تعلق نگرفته است.
وي اضافه مي‌کند: دوران فراموشي درياچه اروميه را سپري مي‌کنيم که اگر اقدامات لازم انجام نشود، فاتحه‌ي نه تنها آذربايجان شرقي و غربي بلکه تا شعاع 600 کيلومتري از درياچه به مرور زمان خوانده است منتها اراضي که زير گلباد غالب منطقه واقع شده‌اند زود تر صدمه خواهند ديد و بقيه اراضي ديرتر و آنچه که مسلم است مصون نخواهند ماند؛ بنابراين درياچه يک مشکل فرامنطقه‌اي است. اين استاد دانشگاه تبريز متذکر مي‌شود: کشورهاي ترکيه، ارمنستان، جمهوري آذربايجان، عراق و گرجستان هم مصون از اين مشکلات نخواهند بود و صدمات شامل حال آنها هم مي‌شود؛ تعامل با اين کشورها در خصوص درياچه مي‌تواند حل مشکلات را تسريع کند چراکه محيط زيست سياست پذير نيست وقتي تخريب شد همه متضرر خواهند شد. وي مي‌گويد: گاهي مشکلات درياچه به گردن خشکسالي‌ها انداخته مي‌شود؛ خشکسالي‌ها در خشکيدگي درياچه مؤثر هستند اما نه تا اين حد که درياچه را به اين وضع بيندازند. وي ادامه مي‌دهد: خشکسالي تعريف مشخصي دارد، در يک رودخانه خشکسالي.ها بر مبناي يک خط يا سطح مديريتي مصرف تعيين ميشوع چنانچه هدف تعيين خشکسالي اقليمي رودخانه باشد، خط مديريتي رژيم ماهانه جريان رودخانه در نظر گرفته مي‌شود متأسفانه خط مديريتي در تمامي رودخانه‌هاي کشور بسيار بالاتر از خط رژيم ماهانه رودخانه‌ها است. فاخري فرد اضافه مي‌کند: مفهوم آن اينست که چه در دوره‌هاي ترسالي و چه در دوره‌هاي خشکسالي بارندگي رودخانه.ها همواره در خشکسالي قرار مي‌گيرد، حتي تعيين رژيم ماهانه جريان رودخانه.ها بدليل بالا بودن مصرف گوياي اقليم نيست؛ هدف از اين بحث فني اين است که رودخانه‌ها و منابع زيرزميني ما به دليل مصرف در خشکسالي‌هاي دائمي قرار دارند.
وي در ادامه بيان مي‌کند: مردم در قضيه خشکي درياچه اروميه مقصر نيستند و مسئوليني که مردم را گناهکاران بدانند، فرافکني مي‌کنند چراکه مسئولين بايد جلوي اين مشکلات را بگيرند يعني مسئولين بايد مديريت کننده باشند و مردم مديريت پذير؛ طبيعي است اگر مديريت صحيح باشد، مردم مديريت پذير خواهند بود.
به گزارش  عصر آذربايجان به نقل ازايسنا، اکنون بايد منتظر ماند و تماشاگر نقش‌آفريني و تحقيق و تفحصات مسئولان کشور در احياي درياچه اروميه شد؛ البته اميدواريم اين بار هم مانند گذشته فقط به حرف نباشد، عملي هم در کار باشد نه اينکه تعدادي پروژه انجام و در ميانه‌ي راه رها کنند؛ براي تمامي مسئولاني که به دنبال احياي واقعي درياچه هستند، آرزوي موفقيت داريم!

منبع :