تلاش‌هاي 8 ساله براي احيا درياچه اروميه در خطر است//

گروه اجتماعي: مدير دفتر برنامه ريزي و تلفيق ستاد احياي درياچه اروميه در گزارشي به عملکرد 8 ساله اين ستاد پرداخت و با توجه به رويکردهاي يکسال گذشته در پيش‌برد برنامه‌ها نسبت به آينده ابراز نگراني کرد.

گروه اجتماعي: مدير دفتر برنامه ريزي و تلفيق ستاد احياي درياچه اروميه در گزارشي به عملکرد 8 ساله اين ستاد پرداخت و با توجه به رويکردهاي يکسال گذشته در پيش‌برد برنامه‌ها نسبت به آينده ابراز نگراني کرد.
اين روزها مباحث محيط زيستي مورد توجه قرار گرفته است، اگر قرار باشد ليستي از آن‌ها تهيه شود بدون شک موضوع خشک شدن تالاب‌ها و درياچه‌ها جايي در بالاي اين ليست دارد، به ويژه مسئله‌ي احياي درياچه اروميه، درياچه‌اي که براي جلوگيري از خشک شدن آن ستادي با همين عنوان تشکيل شد. اين ستاد از سال 1393 برخي اقدامات براي احياي درياچه انجام داده است، حالا محمدمسعود تجريشي، مدير دفتر برنامه‌ريزي و تلفيق ستاد احياي درياچه اروميه در گزارشي به برسي اقدامات اين ستاد و نتايج آن پرداخته است، اين گزارش که در 6 بند تهيه شده به موضوع طرح انتقال آب از سد کاني‌سيب، طرح انتقال آب از سد سيلو، طرح تکميل تصفيه خانه حوضه آبريز درياچه اروميه، اقدامات تثبيت کانون‌هاي بحراني توليد گردوغبار حاشيه درياچه اروميه، پروژه‌هاي افزايش بهره‌وري مصرف آب و حفاظت و بهره‌برداري منابع آب حوضه، و منابع اعتباري پرداخت شده به طرح ملي نجات درياچه اروميه پرداخته است.
در شرح اين گزارش آمده که «همانگونه که مستحضريد طرح ملي نجات درياچه اروميه بنا به پاسخ به خواست عمومي و آسيب‌شناسي‌هاي زيست‌محيطي، اقتصادي، اجتماعي و سياسي انجام گرفته در سال 1392 به تصويب رسيد و ضمن تشکيل کارگروه ملي نجات درياچه اروميه متشکل از 7 وزير، 2 معاون رئيس جمهور و 3 استاندار حوضه آبريز درياچه اروميه، مأمور به اجرا، نظارت و پايش راهکارهاي 27گانه اين طرح با هدف غايي تأمين نياز زيست محيطي سالانه درياچه اروميه به ميزان 3426 ميليون متر مکعب گرديد. طي 8 سال گذشته با همکاري، همفکري و تدبير کارگروه ملي نجات درياچه اروميه مجموعاً 60106 ميليارد ريال اعتبار در اين طرح ملي هزينه شده است که گزارش عملکرد اين اعتبارات به شرح زير ارائه مي‌گردد:
1. طرح انتقال آب از سد کاني‌سيب به درياچه اروميه: اين طرح انتقال آب به عنوان پروژه‌هاي ماندگار دولت، ذيل پروژه‌هاي مهار آب‌هاي مرزي خروجي از کشور، با موافقت مقام معظم رهبري(مد ظله‌العالي) در سال 139 و تأمين اعتبار از محل صندوق توسعه ملي کشور در دستور کار قرار گرفت و مقرر شد سالانه
623 ميليون متر مکعب آب به درياچه اروميه منتقل نمايد. طي 8 سال گذشته مجموعاً 28524 ميليارد ريال به طرح پرداخت شده و بنا به گزارش وزارت نيرو در تير ماه سال 1400، اين پروژه 94 درصد پيشرفت فيزيکي داشته که به دليل عدم پيشرفت مناسب در يک سال گذشته بهره‌برداري آن تاکنون محقق نشده است.
2. طرح انتقال آب سد سيلوه به درياچه اروميه: اين طرح نيز به مانند طرح انتقال آب سد کاني‌سيب به درياچه اروميه، ذيل طرح‌هاي مهار آبهاي مرزي خروجي از کشور است که مجموعاً از محل صندوق توسعه ملي کشور 4997 ميليارد ريال به اين پروژه پرداخت شده و مقرر است سالانه 95 ميليون متر مکعب آب به درياچه اروميه منتقل کند. بنا به گزارش وزارت نيرو تمامي اجزاي اين پروژه رسماً افتتاح شده است (متأخرترين سد چپرآباد در خرداد 1399)، لکن بهره‌برداري اين پروژه تاکنون انجام نگرفته است.
3. طرح تکميل تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب حوضه آبريز درياچه اروميه و انتقال به درياچه اروميه: بنا بر توافق انجام گرفته در سال 1394 با شرکت مهندسي آب و فاضلاب کشور مقرر شد پساب تمامي تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب حوضه آبريز درياچه اروميه به ميزان سرجمع 300 ميليون متر مکعب به درياچه اروميه منتقل گردد. در اين زمينه با توجه به اهميت بهداشتي و وسعت تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب شهر اروميه و تبريز، تکميل اين دو پروژه و خطوط انتقال پساب در دستور کار شرکت‌هاي آب و فاضلاب استان‌هاي آذربايجان شرقي و آذربايجان غربي قرار گرفت تا مجموعاً 176 ميليون متر مکعب از نياز زيست محيطي درياچه اروميه را تأمين نمايد. عليرغم پرداخت 8171 ميليارد ريال اعتبار به اين پروژه‌ها و پيشرفت فيزيکي به ترتيب 87 و 96 درصد بخش مايع مدول دوم تصفيه‌خانه فاضلاب شهر تبريز و مدول سوم تصفيه‌خانه فاضلاب شهر اروميه در تير ماه سال 1400 از آن زمان تاکنون نيز اين دو پروژه به بهره‌برداري نرسيده‌اند.
ماحصل جمع‌بندي بندهاي فوق اين خواهد بود که 68 درصد از اعتبارات پرداختي تحت عنوان طرح ملي نجات درياچه اروميه (40872 ميليارد ريال) براي اجراي چهار پروژه‌اي هزينه شده است که با وجود درصدهاي پيشرفت بالاي 90 درصد در پايان تيرماه 1400 طي يکسال گذشته راکد مانده و همچنان به بهره‌برداري نرسيده‌اند.
4. اقدامات تثبيت کانون‌هاي بحراني توليد گردوغبار حاشيه درياچه اروميه: بنا به مخاطرات ناشي از خشک شدن بستر درياچه اروميه و وقوع طوفان‌هاي گردوغبار براي ساکنان حاشيه درياچه اروميه، تثبيت کانون‌هاي بحراني اين حوضه در دستور کار کارگروه ملي نجات درياچه اروميه قرار گرفت. پرداخت
1179 ميليارد ريال و انجام عمليات اجرايي در وسعت 23200 هکتار در حوضه آبريز درياچه اروميه در اين پروژه‌ها منجر شد تا سطح مناطق فوق‌بحراني توليد غبار در اين حوضه از 59000 هکتار به 23000 هکتار معادل 61 درصد کاهش يابد.
5. پروژه‌هاي افزايش بهره‌وري مصرف آب و حفاظت و بهره‌برداري منابع آب حوضه: بنا به اجماع نظر تمامي کارشناسان و متخصصين حوزه آب، کشاورزي و محيط زيست، توسعه کشاورزي و افزايش مصرف آب مهمترين عامل وقوع بحران و خشکي درياچه اروميه بوده است. در اين خصوص از سال 1393 ضمن تصويب ممنوعيت توسعه کشاورزي و افزايش هرگونه برداشت از منابع آب حوضه، اقدامات اجرايي و مطالعات گسترده جهت افزايش بهره‌وري و کاهش بهره‌وري مصرف آب در بخش کشاورزي در دستور کار وزارت نيرو (پروژه‌هاي حفاظت و بهره‌برداري منابع آب) و وزارت جهاد کشاورزي (پروژه‌هاي افزايش بهره‌وري مصرف آب بخش کشاورزي) قرار گرفت. در اين خصوص با پرداخت 854 ميليارد ريال به وزارت نيرو و 7625 ميليارد ريال به وزارت جهاد کشاورزي، 377 ميليون متر مکعب از مصارف کشاورزي از محل سدهاي ملي حوضه آبريز کاهش يافته است. با انجام مطالعات تکميلي توسط اساتيد، مشاورين و کارشناسان داخلي (دانشگاه اروميه، دانشگاه تبريز، مهندسي مشاور يکم و ...) و بين‌المللي و بر پايه پيش‌نيازهاي سازه‌اي تأمين شده طي 8 سال گذشته، برنامه جامع «افزايش بهره‌وري و کاهش مصرف آب کشاورزي (بهکاشت)» تدوين شده و با هماهنگي دستگاه‌هاي اجرايي ذيربط طي يک برنامه 5 ساله، مقرر است 611 ميليون متر مکعب ديگر از مصارف بخش کشاورزي کاسته و به درياچه اروميه اختصاص يابد.
6. ساير منابع اعتباري پرداخت شده به طرح ملي نجات درياچه اروميه به ميزان سرجمع 1106 ميليارد ريال به سازمان حفاظت محيط زيست به جهت اجراي پروژه‌هاي احياي اکولوژيکي درياچه اروميه اعم از قرق و ممنوعيت چراي دام، تجهيز و تأسيس مرکز آينده‌پژوهي درياچه اروميه، نظارت و پايش اقدامات احياي درياچه اروميه، استانداري‌هاي حوضه آبريز درياچه اروميه به جهت انجام اقدامات جامع فرهنگي و اجتماعي و جلب مشارکت عمومي و وزارت راه و شهرسازي به جهت انجام مطالعات احداث ميانگذر دوم درياچه اروميه پرداخت شده است.
نکته قابل تأمل در رابطه با درياچه اروميه و به طور کلي عرصه‌هاي تالابي، پويايي آن‌ها است؛ بدين معني که تأمين نياز زيست محيطي سالانه آنها در يک سال آبي (از ابتداي مهر تا پايان شهريور سال بعد) مصادف با بهبود وضعيت و عدم تأمين آن منجر به خشک شدن و بروز مخاطراتي از قبيل طوفان‌هاي گردوغبار خواهد شد. در چنين شرايطي و با توجه به عدم بازدهي کامل پروژه‌هاي مهم سخت‌افزاري و عمراني طرح ملي نجات درياچه اروميه با سهم 68 درصد از کل اعتبارات پرداختي به اين پروژه طي 8 سال گذشته و مضافاً عدم تأمين کامل نياز زيست محيطي درياچه اروميه از سدهاي ملي حوضه آبريز درياچه اروميه و برنامه‌ريزي براي ذخيره بيش از نياز در پايان سال آبي در اين سدها، قابل پيش‌بيني بود درياچه اروميه در حال حاضر شرايط نگران‌کننده‌اي داشته باشد. مهمتر آنکه عواقب ناخوشايندي بالاخص در پايان تابستان در انتظار درياچه خواهد بود و تسري اين شرايط به سال‌هاي آتي منجر خواهد شد کليه اقدامات انجام گرفته و اعتبارات تأمين شده طي 8 سال گذشته نيز عملاً هدر رود. در اين خصوص خوب است به مقايسه سال آبي جاري با سال آبي 96-1395 پرداخته شود. مطابق گزارش سازمان هواشناسي کشور در حوضه آبريز درياچه اروميه از ابتداي مهر تا پايان خرداد، مجموعاً 268 ميلي‌متر بارش رخ داده که در تاريخ مشابه در سال آبي 96-1395، ميزان بارش 273 ميلي‌متر بوده است. در چنين شرايطي با بارش يکسان، در سال آبي جاري تراز درياچه اروميه نسبت به ابتداي مهر ماه 5 سانتي‌متر کاهش يافته و در سال 96-1395، نسبت به ابتداي مهر با 25 سانتي‌متر افزايش تراز همراه بوده است.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از خبر آنلاين، لذا اميد است با همکاري و همفکري کليه دست‌اندرکاران، ذينفعان، ذيمدخلان، سياست‌گذاران و دستگاههاي اجرايي ذيربط و بر پايه برنامه‌ريزي نرم‌افزاري دقيق، علمي و فني انجام گرفته توسط مشاورين مجرب داخلي و بين‌المللي در سال‌هاي آتي و بهره‌برداري پروژه‌هاي عمراني و سخت‌افزاري طرح ملي نجات درياچه اروميه شاهد احياي نهايي و پايدار درياچه اروميه باشيم.

منبع :