و اما درياچه اروميه نجات پيدا مي‌کند

گروه اجتماعي: در شرايطي که »درياچه اروميه« حال خوبي ندارد، با افتتاح تونل انتقال آب از سد کاني‌سيب به درياچه اروميه اميد به احياي اين اکوسيستم بيشتر شد اما آيا »درياچه اروميه« تنها با اين اقدام نجات پيدا مي‌کند؟

گروه اجتماعي: در شرايطي که »درياچه اروميه« حال خوبي ندارد، با افتتاح تونل انتقال آب از سد کاني‌سيب به درياچه اروميه اميد به احياي اين اکوسيستم بيشتر شد اما آيا »درياچه اروميه« تنها با اين اقدام نجات پيدا مي‌کند؟
 درياچه اروميه که به »درياچه اروميه« نيز معروف است، در شمال غرب ايران قرار دارد و ميان دو استان آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي قرار گرفته است. اين درياچه يکي از بزرگترين درياچه‌هاي دائمي زياده‌شور(hypersaline) جهان – داراي آب شورتر از آب دريا- است. بزرگترين درياچه خاورميانه و ششمين درياچه بزرگ نمکي روي زمين با مساحت تقريباً 5200 کيلومترمربع، طول 140 کيلومتر، عرض 55 کيلومتر و عمق 16 متري بود که روزگاري در رديف بيست و پنجمين درياچه بزرگ دنيا از نظر مساحت قرار داشت. بررسي تصاوير ماهواره‌اي نشان مي‌دهد که در سال 2015 اين درياچه 25 تا 50 درصد مساحت خود را از دست داد. دلايل بسياري براي خشک شدن درياچه ذکر شده‌ است که از جمله مي‌توان به خشکسالي، احداث بزرگراه روي درياچه، استفاده بي‌رويه از منابع آب حوضه آبريز درياچه، بارش کم برف و باران در سال‌هاي اخير و احداث سد روي رودخانه‌هاي حوضه‌هاي آبريز اين درياچه اشاره کرد.
نگراني نسبت به وضعيت درياچه اروميه به سال 79 باز مي‌گردد. به گفته معصومه ابتکار - رييس اسبق سازمان حفاظت محيط زيست - از سال 79 سازمان محيط زيست در مورد اين مساله هشدار داد اما گمان نمي‌رفت که روند خشکي درياچه اروميه سريع باشد. با وجود اين پيش‌بيني‌ها در حال حاضر درياچه اروميه با خشکي بي‌سابقه‌اي دست و پنجه نرم مي‌کند. تير ماه سال جاري اعلام شد که 95 درصد از آن خشک شده است. 13 شهريورماه نيز سازمان حفاظت محيط زيست از کاهش تراز سطح آب درياچه اروميه به 1270.19 متر خبر داد.
براي احياي درياچه چه کردند؟
موضوع احياي درياچه اروميه نيز از زمان ابتکار آغاز شد. دولت‌هاي مختلف کم و بيش اقداماتي در اين زمينه انجام دادند تا اينکه در زمان رياست جمهوري حسن روحاني احياي درياچه اروميه به عنوان يک امر مهم در دستورکار قرار گرفت. اين روند ادامه پيدا کرد به طوري‌که حتي اولين سفر رييس جمهوري وقت نيز به اروميه بود.
دولت يازدهم به منظور انجام وعده‌هاي خود براي حل اين بحران ملي محيط زيستي، در اولين جلسه هيئت وزيران در مردادماه سال 92 تشکيل »کارگروه نجات درياچه اروميه« را تصويب کرد. در ادامه طي شش ماه برنامه 10 ساله احياي درياچه اروميه نوشته شد. ستاد احياي درياچه اروميه در دو سال ابتدايي تمرکز فعاليت خود را بر تثبيت وضعيت درياچه اروميه قرار داد و در شهريور ماه 95 خبر از تثبيت درياچه اروميه و توقف روند کاهش تراز آب و در نتيجه آغاز فاز احيايي را داد. مسعود باقرزاده کريمي - معاون سابق امور تالاب‌ها در دفتر زيستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محيط زيست- در اين مقطع با اشاره به آغاز فاز دوم احياي درياچه از مهر ماه 95 از افزايش 44 سانتي تراز درياچه اروميه در مهر ماه اين سال نسبت به مهرماه سال 94 خبر داد.
در آبان 98 ستاد احياي درياچه اروميه از هزينه‌کرد 9000 ميليارد تومان از سوي دولت براي اجراي پروژه‌هاي احياي درياچه اروميه خبر داد و کلانتري - رييس سابق سازمان حفاظت محيط زيست - نيز در آن دوره گفت مردم آذربايجان غربي تا سال 1406 شاهد احياي اکولوژيک درياچه اروميه خواهند بود.باروي کار آمدن دولت سيزدهم، تداوم احياي درياي درياچه اروميه در دستور کار قرار گرفت و جلسه کارگروه نجات درياچه اروميه شنبه 25 مهرماه 1400) به رياست محمد مخبر - معاون اول رئيس جمهوري - برگزار شد. او در اين جلسه تاکيد کرد: احياي درياچه اروميه علاوه بر موضوع محيط زيست به سلامت و معيشت مردم و اعتبار و حيثيت نظام جمهوري اسلامي ايران مرتبط است.  در سفر رئيس جمهوري در 30 ارديبهشت 1401 و در ديدار با نخبگان، اقشار مردم و خانواده شهداي آذربايجان غربي موضوع احياي درياچه اروميه بار ديگر مطرح شد.
اما و اگرهاي تونل زاب يکي از اقداماتي که در جهت احياي درياچه اروميه مطرح بود انتقال آب از طريق تونل زاب و تامين آن از سد کاني‌سيب بود. اوايل شهريورماه بود که علي سلاجقه - رئيس سازمان حفاظت محيط زيست - با اشاره به اينکه در حال حاضر فصل بهره‌دهي اقدامات سخت افزاري است، درباره تونل زاب گفت: تونل زاب بايد 600 ميليون مترمکعب آب را وارد درياچه اروميه مي‌کرده اما تونل از لحاظ سازه‌اي با مشکل مواجه است و شکاف عميقي در سقف تونل وجود دارد که موجب نشت و آبدهي از اين قسمت شده است. به همين دليل وضعيت مناسبي براي بهره‌ برداري ندارد اما بايد به‌سرعت اصلاح شود. 28 بهمن‌ماه محمدصادق معتمديان - دبير کارگروه ملي نجات درياچه اروميه و استاندار آذربايجان غربي - از اتمام عمليات اجرايي تونل 36 کيلومتري انتقال آب به درياچه اروميه از سد کاني سيب با تلاش همه جانبه و رفع مشکل مرمت بخشي از آن خبر داد و در نهايت 5 اسفندماه بود که افتتاح فاز نخست پروژه انتقال آب کاني سيب به درياچه اروميه انجام شد. با افتتاح اين پروژه در فاز نخست انتقال آب به درياچه، برنامه ريزي شده که 300 ميليون مترمکعب آب به درياچه اروميه منتقل شود.همچنين علي اکبر محرابيان - وزير نيرو - در حاشيه اين افتتاحيه در خصوص طرح انتقال پساب تصفيه شده به درياچه اروميه گفت: درباره اين موضوع برنامه ريزي شده تا خرداد ماه سال آينده به اهداف کامل خود برسد و بخش قابل توجهي از پساب بهداشتي براي احياي درياچه اروميه منتقل شود.
فاز دوم و سوم احياي اروميه چيست؟ معتمديان درباره فاز دوم و سوم احياي درياچه مي‌گويد: در فاز دوم پروژه احياي درياچه اروميه 180 ميليون متر مکعب از طريق دهستان بادين آباد اجرا خواهد شد. ترميم 800 متر از تونل به‌صورت سه شيفته توسط قرارگاه خاتم الانبياء اجرا شد. پروژه آبرساني به درياچه از بزرگترين پروژه زيست محيطي غرب آسيا است. در سال آينده هر سه ماه يکبار يکي از پروژه هاي ستاد احياء افتتاح مي‌شود. تامين 207 ميليون مترمکعب پساب آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي در دستور کار براي افتتاح است. پروژه سيلوه به چپرآباد در گذشته افتتاح شد اما امکان آبگيري نداشت و ماه هاي آينده بهره برداري مي‌شود که با افتتاح اين طرح 60 ميليون مترمکعب آب به سدهاي استان رهاسازي خواهد شد.
 آخرين وضعيت مراحل احياي درياچه اروميه از زبان رئيس سازمان محيط زيست
حالا علي سلاجقه درباره آخرين وضعيت مراحل احياي درياچه اروميه اظهارمي‌کند: فاز اول سخت‌افزاري درياچه اروميه تقريبا درحال تکميل است. با انجام اقدامات لازم براي تصفيه‌خانه‌هاي تبريز و اروميه و رسيدن به بهره‌برداري، فاز سخت‌افزاري تمام مي‌شود.وي مي‌افزايد: بعد از آن وارد مباحث نرم‌افزاري مي‌شويم که از موضوعات مربوط به وزارت جهاد کشاورزي است و اصلاح الگوي کشت، توجه به معيشت‌هاي جايگزين و ... در دستور کار قرار مي‌گيرد.سلاجقه درباره تامين حق‌آبه از سوي وزارت نيرو تاکيد کرد: قرار است حق‌آبه محيط زيستي درياچه اروميه در سر خود درياچه و سردهنه‌هاي 34 گانه‌اي که در منطقه وجود دارد، تحويل داده شود. مطمئن باشيد که فاز دوم به نحو مطلوب و با يک مديريت جامع اتفاق مي‌افتد.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايسنا، در شرايطي که درياچه اروميه بيش از پيش به مرگ نزديک و اميدها براي احياي آن کمتر شده بود، افتتاح تونل انتقال آب از سد کاني‌سيب موجب اميدواري شده است  اما ترکيبي از خشکسالي و افزايش انحراف آب براي مصرف آبياري کشاورزي در حوزه آبخيز اين درياچه باعث کاهش مساحت اين درياچه طي ساليان اخير شده است، در نتيجه تنها با اين انتقال آب نجات پيدا نمي‌کند و به نظر مي‌رسد در کنار انتقال آب موضوعات ديگري مانند کشت جايگزين و ... لازم است که در دستور کار قرار گيرد تا حال درياچه اروميه بيش از پيش بهتر شود.

منبع :