صفي الدين اورموي نابغه موسيقي دنيا گمنام در وطن

گروه فرهنگي:شيخ صفي الدين اورموي يکي از نوابع عالم موسيقي که با گذشت قرن ها هنوز در بسياري از دانشگاه ها و آکادميهاي معتبر موسيقي جهان کتب وي تدريس مي شود.

سکينه اسمي

 گروه فرهنگي:شيخ صفي الدين اورموي يکي از نوابع عالم موسيقي که با گذشت قرن ها هنوز در بسياري از دانشگاه ها و آکادميهاي معتبر موسيقي جهان کتب وي تدريس مي شود.
صفي الدين عبدالمومن بن ابي المفاخر يوسف بن فاخر اورموي در سال 613 هجري قمري (1211 ميلادي) در اروميه چشم بر جهان گشود و در جواني به بغداد رفت و در مدرسه مستنصريه بغداد به آموزش علوم مختلف روي آورد.
وي دانشمند بزرگ موسيقي، خوش نويس، کاتب و عروض دان بزرگ قرن هفتم هجري و پيشتاز تئوري سيستماتيک است و در سال 693 هجري قمري در بغداد دار فاني را وداع گفته است.صفي الدين اورموي يکي از بزرگترين نوابغ موسيقي جهان است که کتاب‌هاي وي به نامهاي الادوار في الموسيقي، الرساله شرفيه في علم النسب والاوزان الايقاعيه، رساله ايقاع، الکافي من الشافي في علوم العروض والقوافي و فائده في العلم الموسيقي هنوز هم بعد از گذشت قرن‌ها در بسياري از دانشگاه‌ها و آکادمي‌هاي معتبر موسيقي جهان تدريس مي‌شود و اساتيد جهان او را يکي از بزرگترين نوابغ موسيقي عالم مي‌شمارند.
آثار شيخ صفي الدين اورموي در علم موسيقي هميشه مورد احترام و تقليد هنرمندان ايراني و ساير ممالک اسلامي بوده و علم و هنر او را ستوده‌اند، ياقوت مستعصمي از بزرگان خوشنويسي، شيخ احمد سهروردي، شرف الدين محمد جويني از شاگردان وي بوده‌اند شاگرداني که امروز خود يکي از بزرگان مفاخر دنيا و کشور به شمار مي‌روند.کتاب‌هايي که به رشته تحرير در آورده زبانزد اهل فن بوده و به عبارتي شاهکار ماندگار او تلقي مي‌شوند که دست به دست مي‌گردد و هرگز تازگي و طراوت و زيبايي خود را از دست نمي‌دهد گويي اين ستاره درخشان جهان اسلام براي قرن‌هاي متمادي اثر خلق کرده تا زمان زمان است صداي موسيقي‌اش در گوش زمان بپيچد و خطاطيش همچنان چشم‌ها را خيره کند.صفي الدين، تأثيرات ماندگاري بر هنر موسيقي و خوشنويسي ايران زمين گذاشت او شاگرداني در خط و موسيقي پرورش داد که سرآمد اين هنرها شدند و رساله‌هاي مهمي در زمينه موسيقي نوشت که مورد احترام هنرمندان ايراني و ممالک اسلامي شد چنانکه »ابن صيقل«اديب و لغت‌شناس مشهور از او با القابي همچون »الصدر الکبير، عالم فاضل و علامه« ياد کرده است.بيشتر مؤلفان بر اين باورند که رساله‌هاي »شرفيه و ادوار« صفي‌الدين منجر به بروز انقلابي بزرگ در موسيقي در سراسر عالم شده است تا جايي که »ژوزف يکتابيک« موسيقي‌شناس نامي ترک درباره صفي الدين اورموي چنين مي‌نويسد: »بزرگ موسيقي‌شناس تُرک، صفي‌الدين ارموي نام داشته و به روزگار خلافت مستعصم خليفه عباسي در نيمه دوم قرن هفتم مي‌زيسته و توانست دوره ثابت و لاتغيير سابق را به پايان آورد.«صفي الدين اورموي نيز مانند ساير دانشمندان، موسيقي را علم مي‌دانست او اولين کسي است که آهنگ موسيقي را با حروف الفبا و عدد نوشت بدين طريق توانست نغمه‌هايي را که سابقا از راه گوش و سينه به سينه نقل مي‌شد به صورت نت در آورد با وجود اين همه هنر وي در غربت و گمنامي به سر مي‌برد.
گرد گمنامي بر چهره نابعه موسيقي دنيا / صفي الدين اورموي که بود؟
مسئول مرکز موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي با گلايه از بي توجهي به مفاخر ارزشمند استان و اروميه گفت: متأسفانه مسئولان نهادهاي فرهنگي در استان به خصوص در اروميه شناخت کاملي از فرهنگ و مفاخر اين شهر ندارند تا در شناساندن اين ذخيره ارزشمند قدم بردارند.داريوش عليزاده با بيان اينکه صفي الدين اورموي يکي از دانشمندان و نوابغ موسيقي دنيا به شمار مي‌رود، افزود: بيشتر کتب وي در دانشگاه‌هاي موسيقي دنيا تدريس مي‌شود و هنوز با گذشت بيش از 700 سال هنوز کسي نتوانسته در عالم موسيقي و کشفيات وي در اين خصوص به پاي وي برسد.
وي با بيان اينکه متأسفانه از صفي الدين اورموي به عنوان نوازنده نام برده مي‌شود، افزود: اين در حالي است که وي نه تنها يکي از معتبرترين نوازندگان موسيقي بود بلکه توانست براي نخستين بار گام‌هاي موسيقي را کشف و به دنيا عرضه کند ولي همچنان در گمنامي به سر مي‌برد.مسئول مرکز موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي ادامه داد: اختراعات و تاليفات شيخ صفي الدين اورموي باعث بروز انقلابي بزرگ در علم موسيقي سراسر عالم شده است و هنوز هم بعد از گذشت قرن‌ها عقايد او در موسيقي مورد احترام دانشمندان اين عرصه است.عليزاده عنوان کرد: با تمامي اين اوصاف متأسفانه صفي الدين اورموي در شهر زادگاهش (اروميه) مورد بي توجهي قرار گرفته است و جا دارد مسئولان فرهنگي استان با معرفي چهره علمي اين دانشمند عرصه جهاني موسيقي با برگزاري کنفرانس‌هاي علمي، نامگذاري اماکن فرهنگي و هنري و همچنين ساخت مجسمه‌اي اقدام کنند.
مصادره مفاخر آذربايجان غربي توسط کشورهاي همسايه در سايه بي توجهي مسئولان
وي با اشاره به مصادره مفاخر استان توسط کشورهاي همسايه گفت: در سال‌هاي اخير کشورهاي همسايه تلاش در مصادره مفاخر و هنرهاي اصيل اين منطقه دارد به گونه‌اي هنر عاشيقي که از هنرهاي اصيل اين منطقه است به اسم کشور آذربايجان ثبت جهاني شد و در اين خصوص نيز قبل از آنکه نام صفي الدين اورموي توسط کشور ديگري ثبت ملي شود مسئولان چاره انديشي کنند.
عليزاده با اشاره به نامگذاري روز آواها و نواهاي ايراني در تقويم رسمي کشور طي سال گذشته عنوان کرد: تاکنون اقدام و برنامه در خور توجهي براي شناساندن و بزرگداشت اين نابغه موسيقي دنيا در زادگاهش انجام نگرفته است.مسئول مرکز موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي نامگذاري يک خيابان، ساخت مجسمه از اين نابغه، برگزاري همايش‌ها و کنگره‌هاي بزرگداشت استاني، ملي و بين المللي را از راهکارهاي معرفي اين مفاخر برشمرد و گفت: با توجه به آسيب‌ها و هجمه‌هاي فرهنگي اين اقدامات يکي از راه‌هاي حفظ ذخاير مفاخر و معرفي آن به نسل آينده است.عليزاده با تاکيد حفظ آثار بزرگان ادب و هنر ايران و معرفي آنان به نسل جوان کشور عنوان کرد: بايد آثار و قطعات اجرا شده توسط شيخ صفي الدين الگو برداري شده و در صيانت از آن تلاش شود.
وي خاطرنشان کرد: در فقه و ادب و خط و انشا، علوم رياضي، موسيقي و نواختن عود و آلات ديگر موسيقي يد بيضايي داشت و از وجودهاي استثنايي عهد خود بود و مخصوصاً در موسيقي علمي اهميت و اعتبار فراواني کسب کرده و همواره به اين فن مشهور بوده است او خط منسوب را نيز بسيار نيکو مي‌نوشت.
صفي الدين اورموي علاوه بر اهالي موسيقي ايران به وسيله اهل موسيقي جهان نيز به عنوان يکي از رويدادهاي علمي وهنري تاريخ موسيقي خاور زمين مورد ستايش يک خاورشناس قرار گرفته است.اورموي براي نخستين بار 12 مقام موسيقي را به حالت سيستماتيک درآورد و خود آن را به آوازها بخش‌ها و شعبه‌ها تقسيم کرد به صورتيکه صفي الدين از يک سو در اصطلاح و تکميل نوآوري‌ها و ابداعات قدما در موسيقي کوشيده است و در فواصل گام نيز تحقيقاتي کرده است.صفي الدين ارموي اولين کسي بود که آهنگ موسيقي ما را با حروف الفبا و ابجد و عدد نوشت وبا اين شيوه توانست نغمه‌هايي را که پيش از اين از راه گوش وسينه به سينه نقل مي‌شد ثبت کند.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از مهر،اختراع سازي به نام »مغني« (مغني عود قوسي شکلي بوده است) را به او نسبت مي‌دهد و گفته مي‌شود که آن آميزه اي از قانون، رباب و نزهه (نوعي سنتور) بوده است.حال با توجه به اينکه موسيقي به عنوان يکي از مؤلفه‌هاي هويتي هر ملتي محسوب مي‌شود آيا وقت آن نرسيده از اين مفاخر بزرگ صيانت و به دنيا معرفي شود؟

منبع :