شيخ اشراق نوري از دل "سهرورد"

گروه فرهنگي: حدود 900 سال پيش روستاي سهرود شهرستان خدابنده استان زنجان شاهد ولادت فرزندي بود که توانست فيلسوف نامدار ايراني لقب گيرد، فرزندي که اکنون نه تنها افتخار زنجان، بلکه افتخار کل ايران است و آوازه‌اش پس از گذشت قرن‌ها بر تارک علم و فلسفه مي‌تابد. شهاب‌الدين يحيي سهروردي، از فلاسفه مشهور ايراني است.

گروه فرهنگي: حدود 900 سال پيش روستاي سهرود شهرستان خدابنده استان زنجان شاهد ولادت فرزندي بود که توانست فيلسوف نامدار ايراني لقب گيرد، فرزندي که اکنون نه تنها افتخار زنجان، بلکه افتخار کل ايران است و آوازه‌اش پس از گذشت قرن‌ها بر تارک علم و فلسفه مي‌تابد. شهاب‌الدين يحيي سهروردي، از فلاسفه مشهور ايراني است.
 اين فيلسوف بزرگ اهل سهرورد استان زنجان بوده و طبق شرايط و اعتقاداتي که داشت، در طول زندگي و بعد از مرگ، القاب مختلفي براي او به کار برده‌اند. به‌ دليل احاطه سهروردي بر فلسفه مشرق زمين و بنيان‌گذاري اصول فلسفه او بر انديشه ايران قديم، به او لقب »شيخ اشراق« داده‌اند.علاوه بر شيخ اشراق به سهروردي لقب شيخ شهيد و شيخ مقتول را نيز داده‌اند. اعطاي اين القاب به شيخ شهاب‌الدين سهروردي به‌ دليل سرنوشتي است که در پايان عمر داشت. به‌ قول منابع تاريخي، سهروردي به‌ دليل اعتقاداتي که داشت در هنگام بحث‌ در يک جلسه مناظره، به او اتهام کفر زدند و او را کشتند، از اين‌رو، لقب شيخ شهيد گرفت.
زندگي‌نامه سهروردي
شيخ شهاب‌الدين يحيي سهروردي در سال 549 هجري‌قمري در روستاي سهرورد از توابع استان زنجان ديده به جهان گشود. او تحصيلاتش را در سهرورد آغاز کرد و بعد از فراگيري ادبيات عربي و فارسي، در سن 13 سالگي به شهر مراغه رفت. در مراغه در محضر مجدالدين عبدالرزاق جيلي، اصول حکمت و فقه را آموخته و در اين ايام با برخي از اعتقادات زرتشتي و مسيحي آشنا شد.شهاب‌الدين سهروردي در سن 20 سالگي به اصفهان رفت تا در حوزه اصفهان علوم حوزوي را تکميل کند. او در اين شهر نزد ظهيرالدين بيهقي، اصول فلسفه ابن‌سينا و منطق را فرا گرفت. شيخ اشراق همچنين تجربه سفر به شهرهايي مانند ديار بکر عراق، آناتولي، سوريه و آسياي صغير را داشت.
شهاب‌الدين سهروردي که از همان دوران کودکي آموزش‌هاي خود را در دوره‌هاي قرائت و حفظ قرآن کريم در روستاي محل ولادتش سهرورد (قره قوش) آغاز کرد، در سال‌هاي نوجواني و جواني تحصيلات ابتدايي و مقدماتي خود را که شامل حکمت، منطق و اصول فقه بود را گذراند.سهروردي در سن 38 سالگي در زندان جان سپرد و او را در شهر حلب به خاک سپردند. طبق منابع تاريخي او در زندان ملک‌ظاهر ايوبي از گرسنگي و تشنگي جان داد و به شيخ شهيد شهرت يافت. به گفته منابع تاريخي، سهروردي از دانش و بهره هوشي فراواني برخوردار بود، هر چند شيخ اشراق عمر زيادي نداشت اما همان روزهاي کوتاه زندگي‌اش را به تحصيل علم و فلسفه مشغول شد.شيخ اشراق در مدتي کوتاه از زندگي پربرکت‌ خود شهرت زيادي کسب کرد و از بسياري از علماي سني مذهب آن زمان در زمينه علم و فلسفه پيش افتاد. سهروردي با ارائه حکمت اشراق، در نقطه مقابل ابن‌سينا قرار گرفت و ماهيت را بر وجود ارجح دانست که با توجه به همين‌ موضوع مورد حسادت بسياري از علما و فيلسوفان عصر خود قرار گرفت.سهروردي شخصيتي شجاع داشت و داراي صراحت بيان بود. بي‌پردگي او در بيان افکار و اعتقاداتش، دشمني برخي علماي سني مذهب را با او برانگيخت. اگر چه بسياري از منابع بر اين عقيده‌اند که مذهب سهروردي مشخص نيست، اشاره او در برخي آثارش نشان از اين دارد که او شيعه مذهب بود. او از نظر ظاهري، لباس‌هايي ژنده مي‌پوشيد و حتي برخي او را ديوانه خطاب مي‌کردند. گفته شده سهروردي داراي کرامات بوده است.
شيخي که هنوز نشناخته‌ايم
مکتب فلسفي اشراق توسط شيخ اشراق در اواخر قرن ششم و اوايل قرن هفتم ارائه شد. وي در کتاب حکمت‌الاشراق، به اصول و فروع اين نظريه پرداخته‌، فلسفه‌اي که از همان آغاز پيدايش، در برابر فلسفه ارسطويي مشا عرض‌اندام کرد. فلسفه‌اي که پيشينه‌اي استوار و بي‌بديل در سنت فلسفي مسلمانان داشت و فيلسوفان برجسته‌اي همچون ابن سينا از حاميان و مروجان آن بودند.روشن است که طرح نو درانداختن در برابر فلسفه نيرومند مشا با آن همه نفوذ و رسوخ در عقل و ذهن پژوهندگان فلسفه آن زمان و نيز عظمت ارسطو و بوعلي نزد ايشان، کاري سخت و شگفت مي‌نمود، ليکن چنين کار دشواري به دست تواناي شيخ اشراق صورت گرفت. وي در بيشتر مباحث عقلي همچون الهيات و طبيعيات و حتي منطق و بلکه در روش فلسفي، در برابر فلسفه مشاء آراي نويي عرضه کرد که از نبوغ و عظمت روحي و فکري اين فيلسوف بزرگ خبر مي‌دهد.
خلاصه حکمت اشراق اين است که سهروردي در ضمن تحصيل، چنين استنباط کرد که موجودات دنيا از نور، به وجود آمده، و انوار به يکديگر مي‌تابند و آن تابش متقابل را اشراق خواند و به همين جهت لقب شيخ‌الاشراق را يافت.سهروردي به استفاده از عقل معتقد بود اما آن را مرجع شناخت نمي‌دانست. از نظر او کشف و شهود، عالي‌ترين مرحله شناخت هستند. سهروردي ابن‌سينا که وجود را اساس شناخت معرفي کرده است و ماهيت را اعتباري مي‌داند، نقد مي‌کند و از »مثل افلاطون« دفاع مي‌کند. طبق فلسفه سهروردي، اساس شناخت، ماهيت است و وجود امري اعتباري محسوب مي‌شود. با اين توضيح مي‌توان متوجه شد که عرفان در فلسفه سهروردي جايگاه خاصي دارد.
آثار سهروردي
از سهروردي آثار قابل توجهي بر جاي مانده که کتاب حکمه‌الاشراق مهم‌ترين آن‌ها به شمار مي‌رود. موضوع اين کتاب در مورد آخرين آراي فلسفي سهروردي است. سهروردي آنچه از کشف و شهود به دست آورده، در کتاب حکمت‌الاشراق با زبان فلسفي بيان مي‌کند. نام کتاب نيز بر اساس نظريه سهروردي انتخاب شده که بنيان آن بر پايه کشف و شهود است.از ديگر آثار سهروردي مي‌توان به رساله‌هاي صغير، پرتونامه، الواح اعتمادي، هياکل‌النور، بستان‌القلوب، لمحات سهروردي، في اعتقاد الحکما و يزدان‌شناخت، آواز پر جبرئيل، عقل سرخ، عرفان و تصوف، قرآن و حديث، حکمت الهي يونان، حکمت مشاء و حکمت ايران باستان اشاره کرد.
زنجاني‌ها و سهروردي
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايسنا،حکيم سهروردي از بزرگ‌ترين حکماي ايران و صاحب مکتب اشراق است. انديشه وي را مي‌توان پيوندي عالمانه ميان تفکر ديني و انديشه ايران باستان دانست. در جاي‌جاي آثار متعدد سهروردي که جملگي در عمر کمتر از چهار دهه‌ اين نابغه سهرورد به تأليف رسيده‌ است، مي‌توان بازسازي و بازخواني انديشه ايراني را با تفکر اسلامي جست‌وجو کرد اما در مقايسه با ملاصدرا، ابن‌سينا و فارابي، سهروردي ايراني‌ترين حکيم سياسي کمتر شناخته شده است که همين‌ موضوع رسالت زنجاني‌ها براي معرفي اين فيلسوف نام‌دار را دوچندان‌ مي‌کند.امروزه بازخواني انديشه‌هاي سهروردي که از جمله گنجينه‌هاي حکمت اسلامي است، ضرورتي دو چندان دارد. چنين گنج بزرگي بود که امام راحل را بر آن داشت گورباچف را به خواندن آثار حکيم سهرورد دعوت کند که از کنار اين‌ موضوع نبايد به سادگي گذشت.

منبع :