گنبد سرخ مراغه

گنبد سرخ يکي از قديمي ترين بناهايي دوره اسلامي است که در شهر مراغه از استان آذربايجان شرقي قرار دارد. اين بنا در جنوب غربي شهر مراغه واقع ميباشد.

گروه سيري در استان ها:  گنبد سرخ يکي از قديمي ترين بناهايي دوره اسلامي است که در شهر مراغه از استان آذربايجان شرقي قرار دارد. اين بنا در جنوب غربي شهر مراغه واقع ميباشد. بناي گنبد سرخ در سال 542 هجري به دستور عبدالعزيز بن محمود بن سعديد رييس آذربايجان ( اين شخص يکي از اميران سلسله کوچک احمديلي است که در اين عصر بر مراغه حکمراني داشتند ) در دوره سلجوقيان و به وسيله بني بکر محمد بن بندان بن محسن معمار ساخته شده است.
گنبد سرخ قديمي ترين مزار از پنج مزار بزرگ موجود در مراغه است که در آذربايجان بيشتر به گنبد قرمز شهرت دارد. در حال حاضر علي رغم وجود کتيبه هاي خوانا، کسي که در گنبد سرخ دفن شده بر ما ناشناخته است.
سبک معماري اين بنا به شيوه رازي است.با شروع ساخت اين بنا دوره رازي در معماري ايران به پايان رسيده و اين بنا نقطه عطف و شروع معماري آذري مي باشد که تلفيق آجر و کاشي و استفاده از کاشي در تزيين بناهاي تاريخي در ايران از مشخصه هاي اين دوره است.
گنبد سرخ بنايي مربع شکل است متشکل از سردابه و اتاق اصلي که برروي سکوي سنگي قرار دارد و به وسيله هفت رديف پله مي توان به آن دسترسي يافت. پنج پله در جلوي سکو واقع شده و پله ششم و هفتم جز آستانه درگاه محسوب مي شوند. سه پهلوي شرقي ، غربي و جنوبي گنبد هر يک داراي دو طاق نماي آجري با طرحهاي تزييني و سرطاقي منقش تخميري است . سردر بناي گنبد سرخ داراي يک طاقنماي جالب عميق است که بالاي آن با نقش و نگار تخميري و کاشي هاي ساده آبي رنگ متداول در دوره سلجوقي تزيين يافته است .
گنبد سرخ با کاشيکاري آبي رنگ و آجرکاري و گچ بري ظريف و کتيبه کوفي آجري و نقش و نگارهاي گوناگون يکي ازبناهاي ديدني و مشهور مراغه و ايران است از امتيازات مهم تزييني اين بنا اختلاط کاشي فيروزه اي و آبي در زمينه آجري و همچنين گچ بري و نقوش هندسي آن است . شهرستان مراغه با داشتن 5 برج و بناي تاريخي در گذشته به شهر برجها معروف بوده است .
گنبد سرخ داراي 4 ضلع بوده، کتيبه ضلع شمالي نشانگر اسم و القاب باني گنبد و تاريخ احداث بنا مي باشد و کتيبه ضلع شرقي و جنوبي آن آيات قراني و ضلع غربي آن حاکي از نام سازنده بنا مي باشد.دخمه يا سردابه در ميان سکو واقع شده و از جبهه شرقي مي توان به آن راه يا فت . سقف سردابه برروي ديوارهاي جانبي و ستون مربع شکلي که دروسط دخمه قرار دارد استوار شده است .کارشناسان ميراث فرهنگي معتقدند اين بنا قبل از رصدخانه مراغه براي تعيين ماه هاي سال و ساعات روز کاربرد داشته و سوراخ هاي ايجاد شده بر ضلع هاي اين بنا نشانگر اين امر است.گنبد سرخ در تاريخ 15 دي ماه 1310 خورشيدي در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است و داراي شماره ثبت در آثار ملي 134 است.گنبد سرخ مراغه به نام هاي گنبد قرمز، نيز شناخته مي شود.

منبع :