قلعه اولتان در دوره اشکاني ساخته شده و بانيان نخستين آن اشکانيان بوده اند اما شکوفايي آن در دوران ساساني و اوايل دوران اسلامي بوده و به واسطه استحکام و موقعيت مناسبي که داشته تا قرن دوازدهم هجري از آن استفاده مي شده است.

اين دژ در مساحت ??? هزار متر مربع بنا شده‌ و با ترکيب بجا مانده از آن يک دژ نظامي را تداعي مي‌کند و با توجه به اظهارات کارشناسان  هنوز قسمت اعظم ساختمان‌هاي قلعه در زير خاک مدفون است.قلعه باستاني اولتان  از نظر ظاهري شبيه به ساختمان يک قلعه نظامي است اما بخشي از آن  در ساليان  گذشته بر اثر پيشروي رود ارس  تخريب شده و بازسازي و نوسازي آن  تاکنون  به صورت مطلوب  انجام نگرفته است.

کاوش در اين قلعه در چند مرحله صورت گرفته و  باستان شناسان در کاوش اين قلعه  با مجموعه منسجم معماري متعلق به دوره‌هاي مختلف اشکاني تا اسلامي مواجه شده اند، بيشتر آثار يافت شده در اين اثر باستاني به دوره قرن سوم و چهارم هجري و ادامه معماري دوره ساساني تعلق دارد ، آثار متعددي از قبيل تنور، اطاق‌هاي متعدد، بخاري و چهار طبقه طاقچه که با استفاده از اندود گچ تزيين شده در فضاهاي معماري قلعه کشف شده‌ است. سفالهاي بي نظير و متنوع دوره‌هاي مختلف اسلامي قلعه اولتان درخور توجه و شايان اهميت است، در درون محوطه قلعه نيز تپه هايي وجود دارد که واحد هاي کوچک ساختماني بوده و ساختمان هاي عمده و اصلي درضلع شرقي قرار داشته  که به علت تغيير مسير رودخانه ارس قسمتي از آن از بين رفته است . 

اولتان قالاسي باتوجه به وسعت 50 هکتاري خود يک قلعه شهر به شمارمي رود که فضاهاي مسکوني داخل قلعه و فضاهاي صنعتي از قبيل کارگاه‌هاي مختلف فلزگري ، شيشه گري وسفال گري دربيرون از قلعه بوده‌است.دورتا دور شهر خندقي 15 متري ساخته شده بود تا قلعه را از گزند دشمنان در امان نگه دارد، اين خندق  به وسيله دو کانال آبي که از رود ارس کنده شده بود پر از آب مي ماند.

 به عقيده کارشناسان ، تخريب اين قلعه ناشي از دو عامل بوده است ،  يکي به دليل فرسايش سواحل رود ارس که به تدريج در طول تاريخ بر اثر بارندگي و پيشروي  موجب تخريب  ديواره هاي ساحلي قلعه شده و  ديگري که به سال هاي نه چندان دور مربوط مي شود  به دليل وجود کارخانه شن و ماسه اي که در روبروي بناي قلعه احداث شده است، اين کارخانه با گودبرداري جهت به دست آوردن ماسه به تدريج کل محوطه قلعه را از بين برده است.کارشناسان باستان شناسي استان اعتقاد دارند در صورت تداوم اين روند  بيم اين است که  اين بناي تاريخي به کلي آسيب ديده و حتي روزي برسد که هيچ نشانه اي از آن برجاي نماند. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا،منصور عاليقدري معاون ميراث فرهنگي استان اردبيل در اين باره گفت: قلعه اولتان شهرستان پارس آباد 25 اسفند ماه 1378 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده و با توجه به سفال‌هاي سطحي و همچنين کاوش‌هاي صورت گرفته در سال‌هاي گذشته، قدمت اين محوطه، اواخر دوره ساساني و قرون اوليه اسلامي تخمين زده مي‌شود.وي با اشاره به  اقدامات حفاظتي  در باره اين اثر تاريخي گفت:  از جمله اقدامات انجام يافته در اين زمينه  فنس‌کشي در عرصه قلعه اولتان جهت حفاظت از عرصه، نصب برج ديده باني در عرصه قلعه و ساحل بندي در شمال شرقي است ، کل محوطه قلعه اولتان با احتساب حريم به وسعت 115 هکتار است که از اين مقدار 88 هکتار عرصه محوطه و 27 هکتار حريم قلعه است.