پياده‌روي اربعين حسيني

پياده‌روي اربعين عبارت است از حرکت شمار زيادي از مسلمانان شيعه به سمت شهر کربلا، در جنوب بغداد، به منظور جمع شدن همه? آن‌ها در چهلمين روز پس از کشته شدن حسين بن علي، سومين امام شيعيان در واقعه? عاشورا. گفته مي‌شود پياده‌روي اربعين در زمان حکومت صدام حسين ممنوع بود.

روايات متعددي در خصوص زيارت امام حسين (ع) با پاي پياده داريم که اجر و ثواب معنوي زيادي دارد. به حديثي از امام صادق (ع) در اهميت زيارت امام حسين (ع) با پاي پياده اشاره مي‌کنيم:

قَالَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ (ع):

»يَا حُسَيْنُ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ يُرِيدُ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ص. إِنْ کَانَ مَاشِياً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَى عَنْهُ سَيِّئَةً حَتَّى إِذَا صَارَ فِي الْحَائِرِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْمُصْلِحِينَ الْمُنْتَجَبِينَ [الْمُفْلِحينَ الْمُنْجِحِينَ]حَتَّى إِذَا قَضَى مَنَاسِکَهُ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَائِزِينَ حَتَّى إِذَا أَرَادَ الِانْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص. يُقْرِؤُکَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَکَ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَى«.

اى حسين! کسى که از منزلش بيرون آيد و قصدش زيارت قبر حضرت حسين ابن على (ع) باشد، اگر پياده رود خداوند منّان به هر قدمى که برمى‌دارد يک حسنه برايش نوشته و يک گناه از او محو مى‌فرمايد تا زمانى که به حائر برسد و پس از رسيدن به آن مکان شريف، حق تعالى او را از رستگاران قرار مى‌دهد تا وقتى که مراسم و اعمال زيارت را به پايان برساند که در اين هنگام او را از فائزين محسوب مى‌کند تا زمانى که بازگردد، در اين وقت فرشته‌اى نزد او آمده و مى‌گويد: رسول خدا (ص) سلام رسانده و به تو مى‌فرمايد: از ابتدا عمل را شروع کن، تمام گناهان گذشته‌ات آمرزيده شد.

تاريخچه پياده‌روي اربعين

به گفته برخي پژوهشگران، راهپيمايي در روز اربعين از زمان امامان شيعه در بين شيعيان رايج بوده‌است، ولي سندي براي آن ارائه نشده. سيد محمدعلي قاضي طباطبايي، راهپيمايي اربعين را سنت و رفتار مداومِ شيعيان از زمان ائمه دانسته که در زمان بني‌اميه و بني‌عباس نيز به اين حرکت پايبند بوده‌اند. گفته شده‌است اين سنت فراموش شده را محدث نوري (زادروز:14 دي 1217 خورشيدي تاريخ مرگ: 8 مهر 1281 خورشيدي) احيا کرد. نويسنده کتاب ادب الطف در گزارشي از مراسم اربعين در کربلا، اجتماع در اين مراسم را به اجتماع مسلمانان در مکه تشبيه و به حضور هيئت‌هاي عزاداري در آن اشاره کرده که برخي به ترکي، عربي، فارسي و اردو مرثيه مي‌خوانده‌اند. ادب الطف در سال 1388ق/1967م منتشر شده و نويسنده آن، جميعت راهپيمايان اربعين را بيش از يک ميليون نفر تخمين زده‌است. با وارد شدن اولين نوع از اتومبيل‌ها به منطقه، سفر‌هاي کارواني تعطيل شده و مسافرت‌ها به گونه جديد شکل گرفت. آنگاه پس از مدتي و با مطرح شدن آيت الله سيد محمود حسيني شاهرودي به عنوان يکي از اساتيد و مدرسان با نفوذ معنوي و قابل توجه حوزه نجف به علت التزام و اصرار وي در پياده رفتن به کربلا، مجدداً مسئله پياده رفتن به کربلا به عنوان يک سفر مقدس در بين طلاب نجف رايج شد، ضمن اينکه بعضي از ايرانيان نيز در سفر عتبات احياناً آنان را همراهي مي‌نمودند.

فلسفه پياده روي اربعين چيست؟

پياده‌روي و زيارت حرم مطهر امام حسين (ع) در روز اربعين ريشه تاريخي دارد چرا که جابر بن عبدالله انصاري و عطيه عوفي در سال 1281 قمري با پاي پياده از مدينه حرکت کردند و در صبح اولين اربعيني که از شهادت حضرت سيدالشهدا (ع) مي‌گذشت، به کربلا رسيدند و طبق آنچه که در منابع شيعه معتبر مشهود است، در روز اربعين حضرت زينب کبري (س) و امام سجاد همراه با هشتاد و چهار نفر وارد کربلا شدند و پس از گفتگو با جابر عبدالله انصاري، قبر مطهر امام (ع) را زيارت کردند و از آنجا زيارت اربعين آغاز شد. اهل بيت عليهم‌السلام، چون به کربلا رسيدند، جابر بن عبدالله انصاري را ديدند که با تني چند از بني هاشم و خاندان پيامبر براي زيارت حسين عليه‌السلام آمده بودند، هم زمان با آنان به کربلا وارد شدند و سخت گريستند و ناله و زاري کردند و بر صورت خود سيلي زده و ناله‌هاي جانسوز سر دادند و زنان روستا‌هاي مجاور نيز به آنان پيوستند، زينب عليها‌السلام در ميان جمع زنان آمد و گريبان چاک زد و با صوتي حزين که دل‌ها را جريحه‌دار مي‌کرد مي‌گفت: »وا اخاه! واحسيناه! واحبيب رسول‌الله و ...«سپس بي‌هوش شد. آن‌گاه ام‌کلثوم لطمه به صورت زد و با صدايي بلند مي‌گفت: امروز محمد مصطفي و علي مرتضي و فاطمه زهرا از دنيا رفته‌اند و ديگر زنان نيز سيلي به صورت زده و گريه و شيون مي‌کردند. سکينه، چون چنين ديد، فرياد زد: وا محمداه! وا جداه! چه سخت است بر تو تحمل آنچه با اهل‌بيت تو کرده‌اند، آنان را از دم تيغ گذراندند و بعد عريانشان کردند! عطيه عوفي مي‌گويد: با جابر بن عبدالله به عزم زيارت قبر حسين عليه‌السلام بيرون آمدم و چون به کربلا رسيديم، جابر نزديک شط فرات رفته و غسل کرد و ردايي همانند شخص محرم بر تن کرد و همياني را گشود که در آن بوي خوش بود و خود را معطر کرد و هر گامي که بر مي‌داشت ذکر خدا مي‌گفت: تا نزديک قبر مقدس رسيد و به من گفت: دستم را روي قبر بگذار! چون چنين کردم، بر روي قبر از هوش رفت. من آب بر روي جابر پاشيدم تا به هوش آمد، آن‌گاه سه مرتبه گفت: يا حسين! سپس گفت: »حبيب لا يجيب حبيبه!« و بعد اضافه کرد: چه تمناي جواب داري که حسين در خون خود آغشته و بين سر و بدنش جدايي افتاده است! و گفت: »من گواهي مي‌دهم که تو فرزند بهترين پيامبران و فرزند بزرگ مؤمنين هستي، تو فرزند سلاله هدايت و تقوايي و پنجمين نفر از اصحاب کساء و عبايي، تو فرزند بزرگ نقيبان و فرزند فاطمه سيده بانواني و چرا چنين نباشد که دست سيد المرسلين تو را غذا داد و در دامن پرهيزگاران پرورش يافتي و از پستان ايمان شير خوردي و پاک زيستي و پاک از دنيا رفتي و دل‌هاي مؤمنان را از فراق خود اندوهگين کردي، پس سلام و رضوان خدا بر تو باد، تو بر همان طريقه رفتي که برادرت يحيي بن زکريا شهيد گشت.« آن‌گاه چشمش را به اطراف قبر گردانيد و گفت: »سلام بر شما‌اي ارواحي که در کنار حسين نزول کرده و آرميديد، گواهي مي‌دهم که شما نماز را بپا داشته و زکات را ادا کرده و به معروف امر و از منکر نهي کرديد و با ملحدين و کفار مبارزه و جهاد کرده، و خدا را تا هنگام مردن عبادت کرديد.« و اضافه کرد: به آن خدايي که پيامبر را به حق مبعوث کرد ما در آنچه شما شهدا در آن وارد شده‌ايد شريک هستيم. عطيه مي‌گويد: به جابر گفتم: ما کاري نکرديم! اينان شهيد شده‌اند، گفت:‌اي عطيه! از حبيبم رسول خدا صلي الله عليه وآله شنيدم که مي‌فرمود: »من احب قوما حشر معهم و من احب عمل قوم اشرک في عملهم« هر که گروهي را دوست داشته باشد با همانان محشور شود و هر که عمل جماعتي را دوست داشته باشد در عمل آن‌ها شريک خواهد بود.

احياي مجدد پياده روي اربعين توسط »شيخ ميرزا حسين نوري«

پياده روي اربعين پس از اين در برهه‌اي از زمان به ورطه فراموشي سپرده مي‌شود و در نهايت توسط »شيخ ميرزا حسين نوري« دوباره احيا مي‌شود. اين عالم بزرگوار اولين بار در عيد قربان به پياده‌روي از نجف تا کربلا اقدام کرد که 3 روز در راه بود و حدود 30 نفر از دوستان و اطرافيانش وي را همراهي مي‌کردند، نيز با وي بودند. »محدث نوري« از آن پس تصميم گرفت، هر سال اين کار را تکرار کند، ايشان آخرين بار در سال 1319 هجري با پاي پياده به زيارت حرم اباعبدالله حسين (عليه السلام) رفت.

نشانه‌هاي مومن چيست؟

آري! از آن پس بسياري از عاشقان اهل‌بيت و امام حسين (عليه السلام) و نيز برخي علما و حتي مراجع تقليد با پاي پياده به کربلا سفر کرده‌اند، ميرزا جواد آقا ملکي تبريزي يکي از مراجع عاليقدر جهان تشيع که خود بار‌ها با پاي پياده از عتبه علويه، رهسپار عتبه حسيني شده است، درباره مراقبه و بزرگداشت روز اربعين حسيني چنين مي‌گويد: »به هر روي بر مراقبه کننده لازم است که بيستم صفر (اربعين) را براي خود روز حزن و ماتم قرار داده بکوشد که امام شهيد را در مزار حضرتش (عليه السلام) زيارت کند، هر چند تنها يک بار در تمام عمرش باشد، چنانکه حديث شريف، علامت‌هاي مومن را پنج امر ذکر کرده است:

51 رکعت نماز در شبانه روز، زيارت اربعين، انگشتر در دست راست کردن، پيشاني بر خاک گذاشتن و بلند بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ گفتن در نماز‌ها« (ترجمه المراقبات، کريم فيضي، صفحه 85) همچنين على بن ميمون صائغ، از حضرت امام صادق عليه السّلام نقل کرده که آن حضرت فرمودند: اى على! قبر حسين عليه السّلام را زيارت کن و ترک مکن. عرض کردم: ثواب کسى که آن حضرت را زيارت کند چيست؟ حضرت فرمودند: کسى که پياده زيارت کند آن حضرت را، خداوند به هر قدمى که برمى‏ دارد يک حسنه برايش نوشته، و يک گناه از او محو مى ‏فرمايد و يک درجه مرتبه‏ اش را بالا مى ‏برد و وقتى به زيارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موکّل او مى‏ فرمايد که آنچه خير از دهان او خارج مي‌شود را نوشته و آنچه شر و بد مى‏ باشد را ننويسند؛ و وقتى برگشت با او وداع کرده و به وى مى‏ گويند: اى ولىّ خدا! گناهانت آمرزيده شد؛ و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل بيت رسولش مى ‏باشي، به خدا قسم! هرگر تو آتش را به چشم نخواهي ديد و آتش نيز هرگز تو را نخواهد ديد و تو را طعمه خود نخواهد نمود. (کامل الزيارت ص. 134)

*اهميت پاسداشت و بزرگداشت روز اربعين حسيني در نگاه رهبر انقلاب

حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب درباره اهميت پاسداشت و بزرگداشت روز اربعين حسيني در اول فرودين سال 1385 چنين بيان کردند: »شروع جاذبه مغناطيسي حسيني در روز اربعين است که جابربن عبدالله را از مدينه بلند مي‌کند و به کربلا مي‌کشد، اين همان مغناطيسي است که امروز هم با گذشت قرن‌هاي متمادي در دل من و شما هست«.

پياده روي اربعين در کلام آيت الله بهجت

به گزارش عصرآذربايجان به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، مرحوم آيت‌الله العظمي بهجت (ره) در اين باره بيان کرد:

»امام زمان (عج) پس از ظهور، خود را به واسطه امام حسين (ع) به همه عالم معرفي مي‌کند. بنابراين در آن زمان بايد همه مردم عالم، حسين (ع) را شناخته باشند و پياده‌روي اربعين بهترين فرصت براي اين کار است.«