سياست‌گذاري فرهنگي روبه تباهي مي‌رود

گروه فرهنگي: به گفته يک طنزپرداز، هرچه فشارها بيشتر شود، طنزها بي‌خاصيت‌تر و بي‌هدف‌تر مي‌شوند و تأثيرگذاري اجتماعي و مخاطبانشان را از دست مي‌دهند. موضوعي که طنزپردازان دوره‌هاي گذشته به آن توجه داشتند، کودکان و نوجوانان بودند، همراه گل‌آقا، مجله بچه‌ها گل‌آقا هم منتشر مي‌شد، اما اين روزها کمتر شاهد انتظار کودکان و نوجوانان براي چاپ يک شماره از مجله‌اي خاص هستيم.

گروه فرهنگي: به گفته يک طنزپرداز، هرچه فشارها بيشتر شود، طنزها بي‌خاصيت‌تر و بي‌هدف‌تر مي‌شوند و تأثيرگذاري اجتماعي و مخاطبانشان را از دست مي‌دهند. موضوعي که طنزپردازان دوره‌هاي گذشته به آن توجه داشتند، کودکان و نوجوانان بودند، همراه گل‌آقا، مجله بچه‌ها گل‌آقا هم منتشر مي‌شد، اما اين روزها کمتر شاهد انتظار کودکان و نوجوانان براي چاپ يک شماره از مجله‌اي خاص هستيم.
خبر درگذشت حسن توفيق چند روز قبل توسط هادي حيدري اعلام شد. اين کارتونيست اظهار کرد: »آقاي توفيق از چند روز گذشته به دليل کم‌اشتهايي در بيمارستان بستري شدند و متأسفانه ساعت سه بعد از ظهر 11 خرداد بر اثر ايست قلبي در بيمارستان آسياي تهران درگذشتند.« درپي اين خبر سيدعباس صالحي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در پيامي توييتري، درگذشت حسن توفيق را تسليت گفت. او در حساب توييتري خود نوشت: »نيم قرن طنز فاخر (1302 تا 1350) تجربه گران‌بهاي نشريه توفيق بود. راهي که پس از انقلاب با نشريه گل‌آقا تداوم يافت؛ ولي سال‌هاست که بي‌جانشين مانده‌. دل‌مان براي آن لبخندهاي تلخ تنگ مي‌شود. امروز حسن توفيق در سن 95سالگي درگذشت. يادش گرامي«
حسن توفيق (متولد 11 اسفند 1304 کارتونيست و از مديران مسئول نشريه طنز «توفيق» و بزرگ‌ترين برادر از برادران توفيق بود که دوره سوم اين مجله را منتشر کردند. او به مدت 29 سال مديريت نشريه »توفيق« را بر عهده داشت.اما چرا اين روزها مجله‌اي مانند توفيق و گل‌آقا منتشر نمي‌شود، درحالي‌که شاهد فعاليت حرفه‌اي کارتونيست‌ها و طنزپردازان در روزنامه‌ها و مجلات هستيم. علي هديه‌لو، شاعر و طنزپردازي که آثارش را در برخي مطبوعات خوانده‌ايم، در پاسخ به اين سؤال گفت: بعد از انقلاب به‌جز مجله توفيق و گل‌آقا، پنج يا 6 مجله طنز تا اوايل دهه 60 داشتيم، مانند مجله بهلول که در تيراژ کم تا زيادتر پيش مي‌رفت.
به گفته هديه‌لو، طنز اين خاصيت را دارد که گامي فراتر از خطوط قرمز عادي جامعه بگذارد، او ادامه داد: به‌تدريج نهادهاي نظارتي حلقه نظارت را تنگ‌تر کردند و باعث شدند طنزها بي‌خاصيت شود. در فعاليت 10 سال اخير، شاهد بودم، آنقدر از سر و ته طنز زده‌اند که نويسنده مي‌بيند چيزي که مي‌خواست بگويد از باقي‌مانده نوشته، استنباط نمي‌شود، در نتيجه از انتشار طنزي که برايش زمان گذاشته، منصرف شده و آن را حذف کرده است.
اين طنزپرداز با تأکيد بر اينکه با روند شکل گرفته در بررسي آثار طنز، مجلات در اين حوزه نمي‌توانند فعاليت کنند، توضيح داد: به‌تدريج هرچه فشارها بيشتر شود، طنزها بي‌خاصيت‌تر و بي‌هدف‌تر مي‌شوند و تأثيرگذاري اجتماعي و مخاطبانش را از دست مي‌دهند. مشکلي که در طنز مکتوب داريم اين است که مخاطب به جوابي که دنبالش هست، دسترسي پيدا نمي‌کند، پس در اينستاگرام و تلگرام دنبال خواسته‌هايش مي‌رود که خيلي از حرف‌ها را عريان‌ و حتي سخيف‌ بيان مي‌کنند؛ اما به اين دليل که حرفي که مد نظر مخاطب است تا حدي در آنجا پيدا مي‌شود، مخاطب به سمت آنها گرايش پيدا مي‌کند و دنبال طنزِ مکتوبِ روزنامه‌اي و مجله‌اي نمي‌رود. مطبوعات از نظر اقتصادي فعاليت ورشکسته‌اي هستند. يادمان هست وقتي سري دوم گل‌آقا راه افتاد از نظر مالي نتوانستند کار را پشتيباني کنند و به همين دليل متوقف شد.
نقش مخاطبان در محدود شدن طنز مکتوب تا چه اندازه مي‌تواند تأثيرگذار باشد؟ در جامعه‌اي مانند ايران براي تلخ‌ترين مسائل هم سوژه‌هايي براي شوخي پيدا مي‌شود. از طرفي سرانه پايين مطالعه در ايران باعث رکود کار بسياري از ناشران و مديران رسانه‌ها شده است. آيا مطالبات مخاطبان مي‌تواند موجب زنده شدن دوباره مجلات طنز شود؟ هديه‌لو در پاسخ گفت: سرانه مطالعه در ايران پايين است، هيچ‌گاه يک مجله 10 ميليون تيراژ نداشته که بتوانيم روي سرانه مطالعه حساب کنيم. تيراژ مجلات حداکثر 10 تا 50 هزار نسخه بود. بايد توجه داشت مخاطب همان مجلات، نيازهايي دارد که اگر ما بتوانيم آن نيازها را در مجلات پاسخ دهيم، شايد امروز 20 هزار مخاطب باز گردند.به گفته اين طنزپرداز وضعيت به‌صورتي شده که عموم طنزپردازان از تغيير براي بهبود اوضاع طنز نااميد شده‌اند. او افزود: نويسنده به مردم و جامعه متعهد است و وقتي نتواند در رسانه داخلي بنويسد، در رسانه‌هاي شخصي اين کار را مي‌کند تا بتواند حرفش را بزند. رسانه جداي از بحث تجاري، فعاليتي است که رسالت دارد، اگر مانند فعاليت بنگاه‌هاي املاکي بود، افراد دنبال پولشان مي‌رفتند. اگر از طنزپردازي رسالتش را بگيرند، تبديل به کاري خنثي خواهد شد.
برخي از طنزپردازان بر اين عقيده‌اند که نويسنده حرفه‌‎اي مي‌تواند با رعايت ظرايف در هر شرايطي پيغام خود را به مخاطب برساند، هديه‌لو دراين‌باره گفت: وقتي گل‌آقا منتشر مي‌شد، خيلي‌ها منتظر بودند بسته شود. تنها علتي که بسته نمي‌شد رابطه شخصي کيومرث صابري فومني با مسئولان نظام بود، اگر آن روابط نبود، تا همان حد هم پيش نمي‌رفت. اگر توجه کنيد مي‌بيند طنزي که گل‌آقا در آن زمان ارائه مي‌داد، سه پله جلوتر از طنزي است که ما الان مي‌توانيم در مطبوعات منتشر کنيم. فضا خيلي بسته است، مانند اين است که به رونالدو بگوييد تکنيکش را در اتاقي با ابعاد دو در دو نشان دهد، او تنها مي‌تواند روپايي بزند.وضعيت طنزنويسان شايد بدتر از ساير نويسندگان باشد، به گفته هديه‌لو بسياري از آنها فقط براي رفع نيازهاي روزمره خود مي‌نويسند، تا جايي از کارشان ناراضي هستند که آثار خود را حتي در صفحات شخصي‌شان هم منتشر نمي‌کنند. او افزود: فقط کاري مي‌کنند تا روزگارشان بگذرد وگرنه کاري نيست که بتوان به آن افتخار کرد. حتي تا 6 سال پيش آثاري را منتشر مي‌کرديم که در فضاي مجازي به‌صورت گسترده پخش و يک تا سه ميليون بار ديده مي‌شد. الان حتي در آن حد نيست و بهترين کارهايي که در مطبوعات نوشته مي‌شود، شايد 20 تا 30 هزار بار ديده شود. به همين دليل است که طنز، توان خود را از دست داده و رسالت خود را گم کرده است.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا،ديگر موضوعي که طنزپردازان دوره‌هاي گذشته به آن توجه داشتند، کودکان و نوجوانان بودند، همراه گل‌آقا، مجله بچه‌ها گل‌آقا هم منتشر مي‌شد، اما اين روزها کمتر شاهد انتظار کودکان و نوجوانان براي چاپ يک شماره از مجله‌اي خاص هستيم. هديه‌لو با اشاره به تغييراتي که در سياست‌گذاري فرهنگي شکل گرفته است، توضيح داد: زماني سياست‌گذاري فرهنگي، پايه‌هاي بهتري داشت. براي مثال، سروش نوجوان را قيصر امين‌پور منتشر مي‌کرد. کارتون‌هاي کيهان بچه‌ها کار محمدعلي بني‌اسدي بود. اين تيم‌ها در مجلات فعاليت مي‌کردند که خروجي‌اش شد شاعران و اديباني که متولد دهه 60 هستند، اما سياست‌گذاري اين روزها هدف‌گذاري ندارد، به‌سوي تباهي عظيمي مي‌رود و کاري از دست ما برنمي‌آيد. هر چقدر محتوا توليد کنيم، وقتي محملي براي ارائه نداشته باشد، مسکوت خواهند ماند.

منبع :