خطر بالقوه زمين لرزه را از ياد نبريم

گروه اجتماعي: زلزله ؛ واژه‌اي که حدود ربع قرن قبل وقتي امواج سهمناک زمين ؛ مرگبارترين حادثه طبيعي 200 سال اخير اردبيل را رقم زد نقل محافل منطقه بود اما با گذشت زمان و سکون نسبي زمين به آرامي از اذهان زدوده شد. بسياري از ساکنان اردبيل که بالاي 35 سال از سنشان سپري مي‌شود زمين لرزه دهم اسفند اين منطقه را به ياد دارند ولي مشغله‌هاي زندگي پرهياهو و پيچيده انسان امروزي را چنان در خود فرو برده است که شايد کمتر فردي از مردم منطقه در چنين روزهايي به ياد اين حادثه طبيعي دهشتناک مي‌افتد.

گروه اجتماعي:  زلزله ؛ واژه‌اي که حدود ربع قرن قبل وقتي امواج سهمناک زمين ؛ مرگبارترين حادثه طبيعي 200 سال اخير اردبيل را رقم زد نقل محافل منطقه بود اما با گذشت زمان و سکون نسبي زمين به آرامي از اذهان زدوده شد. بسياري از ساکنان اردبيل که بالاي 35 سال از سنشان سپري مي‌شود زمين لرزه دهم اسفند اين منطقه را به ياد دارند ولي مشغله‌هاي زندگي پرهياهو و پيچيده انسان امروزي را چنان در خود فرو برده است که شايد کمتر فردي از مردم منطقه در چنين روزهايي به ياد اين حادثه طبيعي دهشتناک مي‌افتد.
زمان به عنوان يک نعمت بزرگ و مرهمي بر زخم خاطرات تلخ حوادث گوناگون و ناملايمات روزگار ازسوي آفريدگار بر انسان‌ها ارزاني شده است ولي نبايد گذشت اين عنصر به عاملي در گرفتاري آدمي به نوعي بي‌تفاوتي و بي احتياطي در برابر حوادث تبديل شود. سال‌ها قبل تعداد وقوع زمين لرزه‌هاي متوسط و قابل احساس در منطقه اردبيل گاهي چنان زياد مي‌شد که افکار ساکنان منطقه را براي مدتي به خود مشغول مي‌کرد و بسياري از اردبيلي هاي پا به سن گذاشته وقوع صدها زلزله پياپي را که در اصطلاح زلزله شناسان به طوفان زلزله موسوم است در تابستان 1367 که مصادف با تاسوعا و عاشوراي حسيني بود به ياد دارند.
بدون احتساب 18 سال اخير دست کم طي چهار دهه قبل از آن هر سال چند زمين لرزه متوسط حدود چهار ريشتري و قابل احساس در منطقه اردبيل اتفاق مي‌افتاد ولي طي حدود 18 سال اخير تعداد وقوع زمين لرزه‌هاي متوسط و محسوس اردبيل در مقايسه با سال‌هاي قبل از آن کاهش چشمگيري داشته و اين موضوع تا اندازه اي از توجه ساکنان منطقه به اين حادثه طبيعي کاسته است.البته در اين دوره زماني چندين هزار زلزله خفيف در اردبيل و اطراف آن اتفاق افتاده است که براي ساکنان منطقه قابل احساس نبوده‌اند.در دهم اسفند ماه ديگري قرار داريم و با وجود گذشت 24 سال هنوز لحظات ناخوشايند آن رويداد طبيعي براي بسياري از مسوولان وقت‌، خبرنگاران رسانه‌هاي گروهي ايراني و خارجي و نيروهاي امدادي که از استان‌هاي همجوار به کمک زلزله زدگان دامنه سبلان شتافته بودند از ياد نرفته است.اين مناسبت بهانه مناسبي است تا نسلي که در آن دوران به دنيا نيامده و يا کم سن و سال بودند و يا در زمان وقوع حادثه در اردبيل حضور نداشتند در جريان آن فاجعه طبيعي قرار بگيرند هرچند به قول پيشينيان : شنيدن کي بود مانند ديدن؟!ساعت 16 و 28 دقيقه جمعه دهم اسفند ماه 1375 ساکنان اردبيل و نقاط همجوار با فعال شدن يکي از گسل‌هاي دامنه سبلان زمين لرزه‌اي با بزرگي 5/5 ريشتر را تجربه کردند که با وجود خسارات و تلفات سنگين، پيامدهاي مثبت فراواني را نيز براي مردم منطقه به ارمغان آورد.
اين زلزله هرچند از لحاظ بزرگي در مقايسه با ساير زلزله‌هاي شديد 6 ريشتر به بالا که در ايران روي مي‌دهند اهميت زيادي نداشت ولي به لحاظ وضعيت ناهمواري‌هاي منطقه و وجود خانه‌هاي سست و اماکن روستايي ساخته شده از کاه و گل روي گسل و يا در نزديکي آن  خسارات و تلفات فراواني به بار آورد که در آن زمان باعث شگفتي بسياري از کارشناسان و حتي مردم عادي کشورمان از بالا بودن ميزان خرابي‌ها و تلفات انساني و دامي شد.در آن روز زمين دامنه‌هاي کوه 4811 متري سبلان در غرب اردبيل غرش‌کنان کينه چندين صد ساله خود را بيرون ريخت و با وقوع زمين لرزه، ساکنان بسياري از منازل و ديگر اماکن روستاها در زير خروارها کلوخ ، سنگ و الوار مدفون شدند.
اين زمين لرزه علاوه بر تخريب منازل و تاسيسات زيربنايي تعداد 136 روستا به 137 روستا هم در شهرستان‌هاي اردبيل، گرمي مغان مشگين شهر، سرعين و نير زيان‌هايي وارد کرد.اين زمين لرزه با 760 نفر کشته ، صدها نفر مصدوم، ويراني 23 هزار واحد مسکوني و تلف شدن ده‌ها هزار راس از احشام به همراه ميلياردها تومان خسارت به تاسيسات زيربنايي به عنوان يکي از سهمناک‌ترين حوادث طبيعي استان اردبيل در تاريخ ثبت شد.زمين لرزه هنگامي روي داد که برخلاف قرار داشتن در آخرين ماه زمستان اکثر روستاييان به لحاظ مطلوب بودن وضعيت جوي در بيرون از خانه‌ها مشغول کارهاي مربوط به کشاورزي بودند و فقط جمعي از کودکان و زنان در منازل حضور داشتند.
 اگر اين حادثه طبيعي در ساعات شب و زمان خواب اهالي روستاها اتفاق مي‌افتاد ميزان تلفات انساني به چندين برابر افزايش مي‌يافت.افرادي چند از کل جمعيت اين روستاها که از حادثه جان سالم به در برده بودند از نخستين لحظه پس از وقوع آن با استفاده از ابتدايي‌ترين وسايل و ابزاري که در اختيار داشتند به کمک مصدومان و در آوردن جنازه ها از زير خروارها خاک و سنگ شتافتند.ساعاتي بعد آفتاب؛ پرتوهاي خود را از پهنه‌هاي دشت برچيد و در آن سوي کوه افسانه‌اي سبلان از نظرها پنهان شد و هنگامي که شب، تاريکي خود را بر روستاهاي ويران شده گستراند نه از روشنايي برق خبري بود و نه از سرپناه‌هاي امني که بتوان در کنار بخاري‌هاي آن‌ها از سرماي زمستاني و شبانگاهي دامنه‌هاي سبلان در امان ماند.شامگاه غم انگيز آن جمعه را که روستاهاي سبلان به تلي از خاک بدل شده و زوزه  گرک‌ها با صداي پيچش بادها در آميخته بود بازماندگان هرگز نمي‌توانند فراموش کنند.اهالي روستاها که از وحشت حادثه هنوز به خود نيامده بودند و از سويي در اندوه کشته شدگان خود به سر مي‌بردند به ناچار براي ادامه عمليات امداد، گرم کردن خود و فراري دادن گرگ ها اقدام به آتش زدن لاستيک کهنه  خودرو در کنار ويرانه‌ها کردند.چند روز پس از ترکيدن بغض زمين، آسمان نيز دگرگون شد و ريزش برف و نفوذ موجي از سرما و بوران شديد ضمن ايجاد مشکلات زياد در کار امداد رساني، گرفتاري هاي بازماندگان را دو چندان کرد.يک ساکن روستاي بنمار مي‌گويد : هفت نفر از اعضاي خانواده او در برابر ديدگانش زير خروارها کلوخ، سنگ و الوار مدفون شدند.اصغر پناهي گفت: تا آن لحظه احتمال وقوع چنين حادثه‌اي در اين منطقه هرگز به ذهن ما نمي‌رسيد، همه چيز در يک لحظه اتفاق افتاد و روستا از اين رو به آن رو شد و ما که در دقايق اوليه از ابعاد حادثه بي‌خبر بوديم انتظار رسيدن سريع نيروهاي امدادي به روستا را داشتيم.وي ادامه مي‌دهد: با گذشت ساعاتي متوجه گستردگي ابعاد زمين لرزه و ويراني‌هاي گسترده‌اي که در چندين روستا برجاي گذاشته است شديم و روستاي ما هم مانند ساير روستاهاي آسيب ديده از کمک نيروهاي امدادي از اردبيل بي‌نصيب نماند.يکي از اهالي روستاي گلستان هم در حالکيه اشک بر گونه‌هاي پرچين و چروکش روان است مي‌گويد : در حالي که دقايق زيادي از وقوع زمين لرزه سپري نشده بود تعداي از جوانان و نوجوانان روستا با شنيدن ناله‌هاي ضعيف بستگان خويش از زيرآوار ديوانه وار با انگشتان خويش در حال کندن خاک بودند ولي افسوس که دستان بي‌رمق آنان ياراي انجام اين کار را نداشت.
يکي از اهالي شهر ايردموسي نيز گفت‌: گسلي که با فعاليت آن در دهم اسفند 1375 اين حادثه طبيعي در دامنه‌هاي سبلان به وقوع پيوست تا اندازه‌اي از اين شهر فاصله داشت ولي تکان‌هاي شديد زمين سبب فروريختن تعدادي از منازل و نيز اماکن دامي در زادگاه ما شد.وي بيان کرد: هرچند 9 نفر از هم زادگاهي‌هاي ما و نيز صدها نفر از اهالي ساير روستاهاي منطقه در حادثه زمين لرزه، نقابي از خاک بر رخ کشيدند و تحمل اين فاجعه برايمان سخت بود اما از آن به بعد به سبب توجه دولت و مردم به مقاوم سازي بناها چهره اکثر اين روستاها دگرگون شده و اهالي تا اندازه‌اي با آرامش و اطمينان بيشتري درباره ايمني نسبي که در مقابل وقوع حوادث طبيعي احتمالي مشابه ايجاد شده است به خواب مي‌روند.به دنبال وقوع اين زمين لرزه اکثر ساکنان منطقه به خصوص اهالي روستاهاي دامنه سبلان که در گذشته به علت به وقوع نپيوستن حوادث طبيعي مهيب ازجمله زلزله در طول سال هاي متمادي هيچگاه به فکر ساختن منازل و اماکن داراي استحکام زياد در برابر اين گونه حوادث نبودند با مشاهده عمق فاجعه به خود آمدند تا در سريع‌ترين زمان اقدام به مقاوم سازي بناهايشان کنند.کارشناسان ذيربط مي‌گويند: زمين‌ لرزه اردبيل که در بخش کوچکي نسبت به وسعت استان خرابي به بار آورد هشداري بود به بعضي نقاط ديگر که وضع بناهاي آن‌ها شايد تعريف چنداني ندارد.  کارشناسان زلزله معتقدند که امکان وقوع زلزله در مناطق لرزه‌ خيز يک واقعيت است که بايد با آن واقع بينانه برخورد کنيم و براي مقابله با اين پديده طبيعي به فکر کاهش عوارض ناشي از آن باشيم.
آنان خودداري از احداث ساختمان‌ها روي گسل، رعايت اصول صحيح در احداث سازه‌ها مقاوم سازي، نظارت دقيق بر ساخت و سازها و برنامه‌ريزي مناسب شهري را از جمله راه‌هاي کاهش عوارض ناشي از زمين‌لرزه مي‌دانند.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، مديرکل مديريت بحران استان اردبيل مي‌گويد: اردبيل در رديف ‎ 10 استان ايران از نظر حوادث طبيعي قرار دارد و بعد از زلزله دو پديده خشکسالي و سيل به‌عنوان پرخسارت‌ترين حوادث طبيعي در اين استان محسوب مي‌شوند.فرهاد عبدالعلي‌پور افزود : 56 فقره گسل با توان لرزه‌خيزي بالا در نقاط گوناگون استان اردبيل شناسايي شده است که بيشترين تعداد اين گسل‌ها در مناطق خلخال و گرمي قرار دارند و سه گسل در منطقه اردبيل نيز توان ايجاد زمين لرزه هاي بزرگ را دارند.او تنها راه مقابله با خسارات و تلفات زمين لرزه را مقاوم‌سازي و رعايت موارد استاندارد و ايمني در ساخت و سازها و اجراي پروژه‌ها دانست.

منبع :