سينماي ايران، سينماي پرسشگر

گروه فرهنگي: ژاکو ون دورمال، فيلمساز مطرح بلژيکي در کارگاه مجازي انتقال تجربه‌هايخود در جشنواره جهاني فيلم فجر،‌ از ويژگي‌هاي سينماي ايران و نسبت آن با سينماي جهان گفت.

محمد عزيزي راد

گروه فرهنگي: ژاکو ون دورمال، فيلمساز مطرح بلژيکي در کارگاه مجازي انتقال تجربه‌هايخود در جشنواره جهاني فيلم فجر،‌ از ويژگي‌هاي سينماي ايران و نسبت آن با سينماي جهان گفت.
 ژاکو ون دورمال، فيلمساز مطرح بلژيکي عصرروز چهارشنبه 5 خرداد همزمان با نخستين روز برگزاري سي‌وهشتمين جشنواره جهاني فيلم فجر، در کارگاه»انتقال تجربه سينماي هنري، مستقل، جشنواره‌اي و بين‌المللي« از تجربيات خود در فيلمسازي و ميزان آشنايي‌اش با سينماي ايران سخن گفت. اين کارگاه با حضور مجيد اسلامي، نويسنده و منتقد سينمايي کشورمان به عنوان کارشناس به صورت آنلاين برگزار شد. ون دورمال در خصوص اينکه اکثر فيلم‌هايش با بودجه زيادي ساخته مي‌شودو اگر براي فيلم‌هايش که معمولا تکنولوژي در آنها حضور پررنگي دارد، هزينه کمتري خرج کند، ممکن است خروجي کار فرق کند گفت: من هيچ وقت فکر نمي‌کردم که فيلم‌هايم گران باشند و در آن لحظه که آنها را مي‌ساختم فکر مي‌کردم ارزان قيمت هستند. اما درکل خيلي خوش‌شانس هستم که توانستم فيلم بسازم و خوشبختانه هميشه مخاطبان به ميزان کافي فيلم‌هايم را ديده‌اندتا بتوانم اثر بعدي را بسازم. نوشتن فيلمنامه خوب، خيلي طول مي‌کشد
کارگردان شصت‌وچهار ساله بلژيکي مهم‌ترين بخش توليد يک اثر را فيلمنامه آن عنوان کرد و افزود: نوشتن فيلمنامه خوب خيلي طول مي‌کشد، ممکن است بعد از گذشت چند سال حس کنيد که فيلمنامه خوب و بهتر مي‌شود. اين پروسه اصلا به اين شکل نيست که من وقتي از خواب بيدار ‌مي‌شوم، يک فيلمنامه کامل در ذهنم هست، گاهي اوقات بايد هزاران صفحه بنويسم تا آن چيزي را که قابل ارائه باشد، پيدا کنم. در فيلم اولم »توتوي قهرمان« موقعي که شروع به نوشتن فيلمنامه کردم، بيست‌وسه سال داشتم و وقتي که تمام شد بيست‌ونه ساله شدم. براي من نوشتن اينگونه است که بايد همينطور بنويسم تا ايده شکل بگيرد. يک جورهايي مثل عاشق شدن هم هست، من عاشق ايده مي‌شوم و به نوشتن ادامه مي‌دهم، تا زماني که مي‌نويسم هم نمي‌دانم که چه مي‌شود و داستان به کدام مسير مي‌رود. ون دورمال در پاسخ به اين سوال مجيد اسلامي که چرا در فيلم‌هايش کار خطرناکي انجام مي‌دهد و در يک اثر از ايده‌هاي مختلف استفاده مي‌کند، گفت: اگر خطر کردم و فيلم به مشکل خورد، يعني فيلم بدي ساختم، اما در نهايت من در حال جراحي نيستم که با اشتباهم يک اتفاق ناگوار رخ بدهد. مثلا در فيلم «توتوي قهرمان»، چند داستان در کنار هم وجود داشت که به طور همزمان روايت مي‌شد يا در فيلم «مستر نوبادي» 9 داستان به صورت همزمان روايت مي‌شود و من با خود مي‌گفتم چه کسي تمام اين قصه‌ها را دنبال مي‌کند. اما خود اين يکي از دلايل مفرح بودن ماجرا بود، اينکه يک کار ناممکن را ممکن کني.
تکثير يک فيلم به تعداد آدم‌هايي که آن را مي‌بينند
وي افزود: اينکه مخاطب فيلم تمام روابطي که بين شخصيت‌هاي داستان هست را در ذهنش تجسم کند، خيلي جالب است. هر مخاطبي وقتي يک فيلم را مي‌بيند، بخشي از آن در حافظه‌اش مي‌ماند و در حين تماشاي فيلم در ذهنش آن را تدوين مي‌کند؛ يک بخش‌هايي از آن را در مي‌آورد، چيزي به آن اضافه مي‌کند و ترتيب صحنه را به هم مي‌ريزد. در کل به تعداد آدم‌هايي که اثر را مي‌بينند، يک فيلم در ذهن‌ها شکل مي‌گيرد، حالا بعضي از اين فيلم‌هااصلا در خاطر نمي‌مانند و بعضي آثار در ذهن افراد مي‌مانند و هرکس از دل آنچه که بر روي پرده ديده، فيلم خودش را در حافظه ثبت مي‌کند. اين کارگردان بلژيکي با بيان اين مطلب که براي فيلم »مستر نوبادي« از رمان‌هاي جيمز جويس، الهام گرفته، درخصوص ديگر هنرمنداني که بر آثارش تاثير گذاشتند افزود: تارکوفسکي هم از ديگر هنرمنداني بود که روي من تاثير زيادي داشت، مخصوصا با ساختن فيلم »آينه«. من بارها و بارها اين فيلم را ديدم و با آن گريه کردم، اما بايد اعتراف کنم که چيزي از آن نمي‌فهميدم و حتي نمي‌دانستم که چرا گريه مي‌کنم. فدريکو فليني نيز از هنرمندان تاثيرگذار بر سبک کاري من بود، مثلا در فيلم »آمارکود« چندين و چند خط داستاني وجود دارد و ديدن اين فيلم براي رسيدن به ساختار »توتوي قهرمان« به من بسيار کمک کرد. فيلم ديگري که من را خيلي تحت تاثير قرار داد هم »راشل راشل« ساخته پل نيومن است. من فيلمسازاني را دوست دارم که دوربين برايشان يک جور زبان است، نه وسيله‌اي براي ضبط فيلم چون معتقدم دوربين به اندازه يک بازيگر مي‌تواند نقش‌آفريني کند. کاري که دوربين انجام مي‌دهد خيلي مهم است چون بازيگر را تغيير مي‌دهد و کاري مي‌کند که شما حس کنيد فلان بازيگر خيلي آدم خاص و تکي است.
 او درخصوص فيلم‌هاي تاثيرگذار و مهم تاريخ سينما اضافه کرد: اين آثار هيچکدام‌شان واقعيت را توصيف نمي‌کنند و بيشتر آثاري هستند که شکلِ کار ذهن و حافظه را ترسيم مي‌کنند. آثاري که با آن‌ها از زماني به زمان ديگر و از مکاني به مکان ديگر مي‌رويم، درست همانطور که ذهن ما آزادانه اين کار را انجام مي‌دهد.
يک سري از آثار هستند که از ما مي‌خواهند چيزي که مي‌بينيم را باور کنيم، يک سري ديگر هم مثل داستان‌هاي جن و پري در دنيايي فانتزي مي‌گذرند که مي‌گويند ما را باور نکن، اما چيزي که من دوست دارم بين اين دو مدل فيلم است، يعني يک تصور از واقعيت. سينما با شخصيت‌هايش مي‌تواند به ما اين امکان را بدهد که نسبت به ديگران احساس همدردي و همراهي داشته باشيم و اين تمرين خوبي‌ست که سعي کنيم ديگران را درک کنيم. مخصوصا وقتي شما فيلمي از يک زبان و فرهنگ ديگر مي‌بينيد از آدم‌هايي که خيلي دور از شما زندگي مي‌کنند، به خودتان مي‌آييد و مي‌گوييد اين مي‌توانست براي من هم اتفاق بيافتد. اهميت سينماي دنيا در سطح جهان
ژاکو ون دورمال در انتهاي اين کارگاه در خصوص ميزان آشنايي‌اش با سينماي ايران گفت: سينماي ايران در سطح دنيا سينماي مهمي است و هر چند سال يکبار فيلمي از اين کشور مي‌آيد و همه دنيا آن را مي‌بينند، مثل فيلم »جدايي نادر از سيمين« اصغر فرهادي يا آثار جعفر پناهي و عباس کيارستمي. موضوع جالب از نظر من در خصوص سينماي ايران اين است که بيشتر فيلم‌هاي ايراني سوال مي‌پرسند و دنبال پاسخ نيستند و اين دقيقا نقش هنرمند است که سوال بپرسد. حتي اگر سياستمداراني پاسخگو هستند، اين وظيفه براي هنرمندان وجود دارد که سوال مطرح کنند، چون پاسخ‌ها هميشه در حال تغيير هستند. يک چيزي که من به دانشجويانم در بلژيک مي‌گويم اين است که يک فيلمساز بايد دو ويژگي داشته باشد. يکي اين که دغدغه و وسواس فکري داشته باشد و دوم هم اينکه کمي احمق باشد و اين دومي خيلي مهم‌تر است! وسواس فکري يا دغدغه جدي براي اينکه شما در هر روز زندگي‌تان بايد مبارزه کنيد و کمي احمق بودن براي اينکه متوجه نشويد مشغول انجام دادن چه کار سختي هستيد. آن موقع است که حرف کسي که مي‌گويد اين کار غيرممکن است را نمي‌پذيريد و اگر کمي احمق باشيد اين حس به شما دست مي‌دهد که اين کار آساني است، درحالي که اصلا اينطور نيست. به نظر من فيلمسازي به طور کلي مثل انداختن يک بطري در آب است و شما نمي‌دانيد قرار است چه اتفاقي براي فيلمي که مي‌سازيد، بيافتد. سينما يکجور استقامت و مقاومت است و در همه جاي فيلمسازان کاري مي‌کنند که مردم راجع به مسائل مختلف فکر کنند.
 به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، سي‌وهشتمين جشنواره جهاني فيلم فجر، از 5 تا 12 خرداد 1400 به دبيري محمدمهدي عسگرپور نويسنده، کارگردان و تهيه‌کننده سينما در تهران برگزار مي‌شود.

منبع :