سايه کم‌آبي بر سر آذربايجان‌شرقي
سايه کم‌آبي بر سر آذربايجان‌شرقي
1400/09/28
گروه اجتماعي: اعلام خبر کاهش بيش از 21 ميلي متري بارش در سال آبي جاري، از پيش رو بودن سال خشک و فقير از نظر آبي در آذربايجان‌شرقي حکايت مي‌کند؛ سالي که پشت‌بند خشکسالي هاي قبلي، اين بار با شدت بيشتر، خواهد بود.
گروه اجتماعي: اعلام خبر کاهش بيش از 21 ميلي متري بارش در سال آبي جاري، از پيش رو بودن سال خشک و فقير از نظر آبي در آذربايجان‌شرقي حکايت مي‌کند؛ سالي که پشت‌بند خشکسالي هاي قبلي، اين بار با شدت بيشتر، خواهد بود.
آذربايجان شرقي تا 2 دهه قبل با قله هاي برف گرفته، رودخانه هاي خروشان و دشت هاي سرسبزش شناخته مي شد و تبريز به عنوان باغ شهر در قاموس شهرشناسي ايران مطرح بود، اما سال هاست که اين تصوير از ذهن ساکنان اين ديار و خاطرات ميهمانان آن روزهايش رخت بربسته است. در روزگاري نه چندان دور، آب رودخانه »آجي چاي« (تلخه رود) در ضلع غربي تبريز، تابستان ها نيز پرآب و پاتوق جوانان و نوجوانان حاشيه شهر براي تفريح و شنا بود؛ در آن سال ها، آب آورد سالانه اين رودخانه دايمي به 2 ميليارد و 200 ميليون مترمکعب مي رسيد و به تنهايي درياچه اروميه را سيراب مي کرد؛ اما اکنون »آجي چاي«، رودخانه اي فصلي است که تنها به هنگام باران هاي سيل آسا و ذوب شدن برف ارتفاعات »بزقوش« سراب در بهار براي مدتي کوتاه آبدار مي شود.
تا 2 دهه قبل موج هاي خروشان درياچه اروميه، اين »فيروزه آبي« خطه آذربايجان، مسرت بخش حيات اجتماعات پيراموني آن به اشکال مختلف بود؛ مردم در روزهاي گرم سال براي شنا و لجن درماني به بنادر »شرفخانه«، »رحمانللو« و .. مي رفتند و سوار شدن بر کشتي‌هاي بارکش کوچک ميان دو سوي درياچه جهت سفر به تبريز يا اروميه، زيباترين دلخوشي کودکان بود. اما به ناگه آسمان حسوديش گرفت و از اوايل دهه 1380 همه چيز شروع به تغيير کرد؛ ابتدا کارشناسان از خطر ظهور ميهمان ناخوانده و ناديده اي به نام »بلوک هاي نمکي« در برخي نقاط کم عمق درياچه اروميه خبر دادند و از خطر خشکي درياچه سخن گفتند؛ اما بي‌توجهي به ديدگاه آنان، خشکي بزرگ ترين درياچه ايران و دومين درياچه شور جهان را سرعت بخشيد و در کمتر از يک دهه، اوايل دهه 1390 زنگ خطر مرگ درياچه به صدا درآمد.
در فاصله همين بازه زماني اندک، 1380 تا 1390شمسي، آب درياچه اروميه، رودخانه »آجي چاي« و بسياري از رودخانه ها، برکه ها و تالاب هاي ديگر، از قبيل تالاب بين المللي »قوري گول« در 60 کيلومتري شرقي تبريز و تالار »قره قشلاق« شهرستان بناب، ته کشيد و مصيبت خشکسالي و به تبع آن بي آبي بر سر منطقه کوهستاني آذربايجان آوار شد.
پس از آن بود که هشدار کارشناسان جدي گرفته شد و در شرايطي که در اواخر دهه 1380 برگزاري نمايشگاهي از آثار گرافيکي براي آگاه کردن مردم از تبعات خشک شدن درياچه اروميه، مساله اي امنيتي تلقي گشته بود، همه براي نجات درياچه اروميه به تکاپو افتادند؛ هر چند تلاش ها براي احياي بزرگ ترين پهنه آبي مام ميهن تا حدودي جواب داد، اما کارشناسان همان موقع اعلام کردند که خشکي درياچه اروميه، جزيي از کل معضل خشکسالي است. اما انگار سايه خشکسالي و کم آبي ناشي از آن قصد نداشت همانند ديگر مناطق ايران عزيز، دست از سر آذربايجان شرقي بر دارد؛ تداوم حضور اين ميهمان ناخوانده باعث شد که يخچال هاي سهند و سبلان، با قدمت ميليون ها ساله، به کلي آب شوند و تجربه لمس برف در جبهه هاي شمالي ارتفاعات آذربايجان در فصل تابستان و خوردن »برف کرم زده«، اصطلاحي محلي براي گلوله برفي که از زمستان يک سال تا تابستان سال بعد دوام بياورد، به خاطره ها بپيوندد. زخم خشکسالي و مصائب ناشي از آن بر پيکر کشاورزي آذربايجان سهمگين تر بود، به گونه اي که تنها سال گذشته که بارندگي بسيار بهتر از امسال بود، 50درصد محصولات ديم از بين رفت و باغات و مزارع فراواني به دليل بي آبي، خشک و لم يزرع شدند.
داستان پرآبي و سرسبزي دريار آذربايجان و رخت بستن آن به دليل تداوم خشکسالي و نامهرباني انسان ها با طبيعت، طولاني است؛ غصه اينجاست که نسل حاضر، متولدين 1380 به بعد، حتي تصوري از آن همه زيبايي خدادادي اين خطه نيز در ذهن ندارند و صد حيف که انگاره ذهني آنان از اين خطه، در قاموس واژگاني چون »کم آبي«، »طوفن هاي نمکي«، »کوه هاي بي_برف« و .. قاب گرفته است.
بديهي است که گذر از اين معضل که انصافاً کارهاي بسياري، هر چند ناکافي، نيز براي مديريت و سازگاري با آن از سوي نهادهاي مسوول در اين سال ها انجام گرفته است، نيازمند ارتقاي آگاهي عمومي از نحوه مصرف درست منابع محدود، مصرف بهينه آب به عنوان «مايع حيات»، هم افزايي سازمان هاي مسوول براي مديريت درست و صد البته استفاده از تجربه زيسته خودمان و ديگران مي باشد.
آب ورودي به سدهاي آذربايجان‌شرقي 21 ميليون مترمکعب کاهش يافت
مديرعامل آب منطقه‌اي آذربايجان‌شرقي از کاهش 44 درصدي روان آب‌هاي ورودي به سدهاي استان خبر داد و گفت: امسال 21 ميليون مترمکعب آب کمتر وارد سدها شده است.يوسف غفارزاده اظهارکرد: از ابتداي سال آبي جاري، يعني از اول مهر ماه امسال تاکنون 26 ميليون مترمکعب آب وارد سدهاي بزرگ آذربايجان شرقي شده، در حالي که اين رقم در مدت مشابه سال قبل 47 ميليون مترمکعب بود.
وي افزود: با وجود کاهش 44 درصدي آب هاي ورودي به سدها در سال آبي جاري، به دليل مصرف بهينه آب و با برنامه ريزي هاي انجام گرفته، درحال حاضر مجموع ذخاير آبي در مخازن سدهاي بزرگ استان تنها 38 درصد کمتر از سال قبل مي باشد.
وي تشريح کرد: روان آب هاي ورودي بيشتر سدهاي آذربايجان شرقي در سال جاري نسبت به سال قبل کاهش داشته و سدهاي آيدوغموش ميانه با 19 درصد، نهند تبريز با 65 درصد، سهند هشترود با 47 درصد و ستارخان اهر با 33 درصد، بيشترين ميزان کاهش ورودي آب را داشته اند.
غفارزاده ادامه داد: اکنون تنها 28 درصد مخازن سدهاي بزرگ آذربايجان شرقي پر شده و 72 درصد از ظرفيت آنها خالي است؛ سدهاي کوتاه در حال آبگيري آذربايجان شرقي نيز که تعدادشان به 58 مورد مي رسد، در جاي جاي سطح استان پراکنده هستند و بيشتر براي بهبود معيشت روستائيان ساخته شده اند.وي يادآوري کرد: در حال حاضر تنها حدود 10 درصد ظرفيت مخازن سدهاي کوچک استان آب دارد.
حجم انتقال آب به درياچه اروميه افزايش مي‌يابد
معاون هماهنگي امور عمراني استاندار آذربايجان‌شرقي گفت: با انجام کارهاي سازه‌اي در سال‌هاي اخير تلاش مي‌شود سالانه بيش از يک ميليارد و 100ميليون مترمکعب آب به درياچه اروميه سرازير شود.
جواد رحمتي، با اشاره به اقدامات انجام شده براي احياي درياچه اروميه، افزود: در اين راستا طرح انتقال آب از رودخانه زاب کردستان به درياچه اروميه به عنوان يکي از مهم ترين اقدامات براي تامين مطمئن سالانه آب اين درياچه اجرا مي شود.وي با بيان اينکه با اتمام اين طرح سالانه حدود 650 ميليون مترمکعب آب از طريق اين رودخانه به اين درياچه منتقل مي شود، اظهار داشت: اين ميزان بالاترين حجم انتقال آب سالانه به اين درياچه به شمار مي رود.
معاون هماهنگي امور عمراني استاندار آذربايجان‌شرقي گفت: عمليات احداث تونل اين پروژه دو سه هفته پيش به اتمام رسيده و هم اکنون کانال انتقال آن در حال تکميل است که با اتمام آن، آب اين رودخانه تا پايان امسال به اين درياچه سرازير مي شود.
رحمتي، ادامه داد: علاوه بر اجراي اين طرح، براي احياي درياچه اروميه از محل رهاسازي آب از سدهاي استان نيز سالانه بيش از 380 ميليون مترمکعب آب به اين درياچه منتقل مي شود.
وي يادآوري کرد: از محل انتقال پساب مدول دوم تصفيه خانه فاضلاب تبريز و تصفيه خانه هاي استان نيز سالانه حدود 70 تا 80 ميليون مترمکعب پساب به اين درياچه سرازير مي شود.
به گزارش عصر اذربايجان به نقل از ايرنا، رحمتي، تغيير الگوي کشت را از ديگر اقدامات انجام شده در سطح استان براي احياي درياچه اروميه اعلام کرد و افزود: مردم نيز با صرفه جويي در مصرف آب شرب مي توانند در اين زمينه گام بردارند تا در سال آينده آب اين درياچه به سطح مطلوبي برسد.
منبع :