پيشکش چيني‌ها به صفويان در چيني‌خانه شيخ صفي‌الدين اردبيلي

گروه فرهنگي: تالار يا عمارت چيني‌خانه يکي از فضاها و بناهاي مجموعه تاريخي و جهاني شيخ صفي‌الدين اردبيلي است که مجموعه‌اي نفيس از ظروف چيني اهدايي امپراطوران کشور چين به شاه عباس صفوي را به نمايش گذاشته و از مقاصد اصلي گردشگران و بازديدکنندگان داخلي و خارجي است.

عيسي پاشاپور

گروه فرهنگي: تالار يا عمارت چيني‌خانه يکي از فضاها و بناهاي مجموعه تاريخي و جهاني شيخ صفي‌الدين اردبيلي است که مجموعه‌اي نفيس از ظروف چيني اهدايي امپراطوران کشور چين به شاه عباس صفوي را به نمايش گذاشته و از مقاصد اصلي گردشگران و بازديدکنندگان داخلي و خارجي است.
 بقعه شيخ صفي‌الدين اردبيلي از مهم‌ترين آثار تاريخي شهر اردبيل و ايران است که از لحاظ معماري و کاشي‌کاري از شاهکارهاي سده هشتم هجري قمري و سال‌هاي پس از آن محسوب مي‌شود و پس از وفات شيخ صفي به سال 735 هجري قمري از سوي فرزندش، صدرالدين موسي پايه‌گذاري شده است و شاه عباس، بناهاي مهمي به اين مجموعه افزوده و اصلاحاتي در آن انجام داده است.
يکي از اين بناها و فضاهاي زيبا که به مجموعه تاريخي و جهاني شيخ صفي الدين اردبيلي اضافه شده، تالار يا عمارت چيني‌خانه است که از نظر معماري، طاق مقرنس و تماشايي و چيني هاي موجود در آن، بسيار جلب توجه مي‌کند و از زيرمجموعه‌هاي ديدني و مورد استقبال گردشگران و مسافران داخلي و خارجي در آرامگاه شيخ صفي الدين اردبيلي است.
مسئول موزه هاي استان اردبيل در ارتباط با تالار يا عمارت چيني خانه مي‌گويد: بناي موزه چيني‌خانه قديمي تر و مربوط به زمان خود شيخ صفي الدين اردبيلي است و در واقع بخشي از زاويه او بوده است اما پوشش داخلي موزه شامل مقرنس‌هاي توخالي که رويه آنها با طلا و مواد گياهي تزئين شده، مربوط به دوره شاه عباس صفوي است و به منظور نگهداري ظروف چيني از سوي شيخ بهايي طراحي شده و او بر ساخت آن نظارت داشته است.
ملکه گلمغاني زاده گفت: دو تا سه رديف پاييني فضاهاي توخالي تالار براي نگهداري و نمايش ظروف چيني بوده و رديف‌هاي بالاتر براي تکميل فضا و قرينه سازي درست شده است و ظروف و کتاب‌هاي کتابخانه بقعه شيخ صفي در قفسه‌هاي پاييني که از جنس چوب‌هاي گردو يا صندل به شکل نفيس طراحي و ساخته شده، نگهداري مي شده است و طرح‌ها و تصاويري از روزگاران گذشته اين موزه در برخي سفرنامه ها موجود است.وي راجع به چيني‌هاي موجود در تالار تصريح کرد: ظروف چيني هداياي امپراطوران چين به دربار شاه عباس صفوي است و به پاس خدماتي که از پادشاهان صفوي در راستاي امنيت و رفاه جاده ابريشم دريافت مي کرده اند به ايران هديه شده و الان تعداد اين ظروف چيني بيش از 100 قلم است.
وي افزود: شمار ظروف چيني بيش از يکهزار مورد بوده است و متاسفانه بخش عمده آنها بعد از حمله روس به ايران به غارت رفته و الان در موزه آرميتاژ روسيه است و حدود 800 قلم از موزه چيني‌خانه در آن موزه قرار دارد.
گلمغاني زاده ادامه داد: بعدها همين ظروف را به تهران برده و در دارالفنون نگهداري کرده اند و زماني که موزه ايران باستان در تهران به عنوان نخستين موزه کشور افتتاح شده، اقلام و اشياي موجود در مجموعه تاريخي و جهاني شيخ صفي الدين اردبيلي به جهت ارزش و اهميت تاريخي به تالاري در آن با عنوان تالار اردبيل منتقل شده است.
اين کارشناس ميراث فرهنگي اضافه کرد: در سال 1370 که به همت اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي موزه چيني‌خانه مجموعه شيخ صفي الدين اردبيلي راه اندازي شد، اين تعداد از آن ظروف چيني به اين موزه انتقال يافت و قدمت ظروف چيني مربوط به دوره شاه عباس صفوي و ممهور به مهر وقفيه اوست و در پشت همه آنها مهر او و عبارت "بنده شاه ولايت عباس وقف بر آستان شاه صفي نمود" درج شده است.
مسئول موزه هاي استان اردبيل در مورد ساير اقلام موجود در چيني‌خانه اظهار کرد: خرقه شيخ صفي الدين اسحاق اردبيلي نيز در اين موزه به نمايش گذاشته شده که از سوي شيخ زاهد گيلاني مراد ، استاد و پدرزن شيخ صفي، زماني که شيخ صفي به عنوان جانشين او انتخاب شده به شيخ داده شده است و شيخ، اين خرقه را به عنوان مرشد يا قطب خانقاه در آئين‌ها و مناسبت‌ها مي‌پوشيده است.
گلمغاني زاده ادامه داد: خرقه يا لباس درويشان، بزرگ تر از اندازه طبيعي تهيه مي شده و از پارچه کرباس بوده و پشم شتر در ميان آن قرار گرفته است و خرقه را در مراسم خاص بر روي دوش مي‌انداخته اند و بزرگ بودن اندازه خرقه، معرف بزرگي اندام شيخ نبوده است.
به گفته او نقش و نگار روي ظروف چيني معرف فرهنگ کشور چين است و تصاويري از زندگي روزمره، مزرعه، طبيعت و اسطوره‌هاي چيني روي آنها نقش بسته است و در کنار ظروف چيني، تعدادي فرمان‌نامه که حاکمان و پادشاهان صفوي به متوليان بقعه در مورد نگهداري و مديريت بقعه صادر کرده اند، نگهداري مي‌شود.
وي افزود: آرم سلاطين و شهرياران صفوي نيز در اين موزه موجود است که 6 نام مبارک خداوند شامل يا حنان، يا منان، يا سبحان يا رحمان ، يا برهان و يا قيوم بر روي آن حک شده است و اين مهر در سردر مجموعه تاريخي شيخ صفي بوده و بعد از تخريب دروازه اصلي به داخل مجموعه انتقال يافته است.
او درباره وضعيت نگهداري از تالار چيني‌خانه و بازديد از موزه‌هاي استان گفت: از سوي اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي براي حفظ و نگهداري، آسيب زدايي و جلادادن به قفسه‌هاي موزه به منظور حفظ شرايط اوليه اشيا و ظروف چيني تلاش زيادي صورت مي‌گيرد و در نيمه نخست سال 1401 با رونق مجدد گردشگري بعد از همه گيري کرونا 100 هزار و 693 نفر از موزه‌هاي استان اردبيل بازديد کرده اند.
مدير موزه‌هاي استان اردبيل افزود: در ميان بازديدکنندگان از موزه هاي استان اردبيل يکهزار و 128 نفر بازديد کننده خارجي و بيش از 99 هزار و 500 نفر بازديدکننده داخلي بوده اند و مجموعه جهاني شيخ صفي الدين اردبيلي و موزه باستان شناسي در داخل اين مجموعه با بيش از 95 هزار نفر بازديد کننده در نيمه نخست سال 1401 مورد توجه‌ترين موزه استان بوده است و موزه مردم شناسي اردبيل در مدت زمان ياد شده، با بيش از پنج هزار بازديد در رتبه دوم موزه‌هاي استان از نظر تعداد بازديد قرار دارد.به گفته مهدي حيدروند سرپ‍رست ‍پايگاه ميراث جهاني بقعه شيخ صفي‌الدين اردبيلي بهاي بليط بازديد از اين مجموعه تاريخي براي بازديدکنندگان و مسافران داخلي 120 هزار ريال و براي گردشگران و اتباع خارجي 15 ميليون ريال است و اطلاع رساني و معرفي مکرر بخش‌هاي مختلف اين پايگاه جهاني از ناحيه رسانه‌هاي مختلف براي جذب گردشگر و رونق بازديد از آن ضرورت دارد.
به گزارش عصرآذربايجان به  نقل از ايرنا، استان اردبيل با جاذبه‌هاي گردشگري طبيعي، تاريخي، مذهبي و اقتصادي در شمال ايران و مرز جمهوري آذربايجان واقع شده است.

منبع :