گروه سيري در استان ها: مجموعه تاريخي بازار زنجان در قلب بافت قديمي كه روزگاري مشرف به دروازه قلتوق ،دروازه جنوبي شهر بودقرار دارد،اين بازار كه طويلترين بازار ايران مي باشد از سوي غرب و شرق گسترده شده بدين لحاظ بازار پائين و بازار بالا تقسيم و نامگذاري شده است .طبق اسناد و متون تاريخي ساخت آن در سال 1205 هجري قمري در دوران حكومت آقامحمد خان قاجار آغاز و به سال 1213 هجري قمري مقارن حكومت فتحعلي شاه قاجار پايان پذيرفته است. و در دوره هاي بعد نيز به بناي آن افزوده شد از جمله ساخت چندين سرا ، مسجد ، گرمابه و… مجموعه بازار بالا مشتمل بر بازار قيصريه ، بازار بزازها ، حجت الاسلام ، امامزاده و عبد العلي بيك است . اين مجموعه از نظر توليد و عرضه كالا و خدمات جنبي وابسته ، بسيار غني و مهمترين مركز اقتصادي و تجاري شهر محسوب مي شده است .بازار زنجان از نظر توليد و نوع فعاليت به هشت راسته تقسيم مي شود از جمله راسته زرگرها ، كفاشها ، بزازها ، سراجها و … . ازكاروانسراهاي جالب اين مجموعه كه نقش مؤثري در عرضة كالاها ايفا نموده ، سرا يا كاروانسراي حاج علي قلي و سراي حاج كربلايي علي را مي توان نام برد احتمالاًدر سال 1300 ه.ق تكميل شده است .گستردگي جغرافيايي بازار از يك سو و تنوع راسته ها ، تعدد سراها و كاوانسراهاي درون شهري در راسته هاي فرعي كه هركدام به نامي و به فعاليتي خاص اختصاص يافته از سوي ديگر ،همچنين وجود مساجد فراوان گوياي پويايي اين مجموعه فرهنگي، اقتصادي تاريخي وهنري در طول زمان و به فراخور اوضاع و شرايط حاكم بوده .خصوصا"از نقطه نظر بكاربردن تكنيك هاي معماري و سبكها وشيوه هاي تزئيني دوران قاجار كه در راسته ها ،حجره ها ،چهار سوقها ، مساجد،سراها و كاروانسراهاي درون شهري ،گرمابه ها به زيباترين شكل و شيوه أي اجرا شده است.از جمله كاربرد انواع طاق و قوسهاي هلالي،جناغي و ضربي،گهواره أي خاصه در راسته هاي اصلي و فرعي مزين به آجرچينيهايي با طرحهاي مختلف هندسي ،خفته و راسته،حصيري و بكارگيري تكنيك آجر و كاشي ، و كاشيكاري به رنگها و طرحهاي قاجاري درسطحوح خارجي و داخلي بنا ها ،طاقنماها،طاق و قوسهاوهمچنين ستون نماهاي گلداني در مساجد و سراها قابل ذكر ميباشد كه اوج اين سبك هاي معماري و شيوه ها و نو آوريها ي تزئيني در اجزا,و اركان مساجد خاصه مسجد جامع به ظهور رسيده و اين مجموعه را در طول تاريخ خود تبديل به يكي از يادمانهاي ارزشمند و زيباي هنري و معماري دوران قاجار ساخته اين مجموعه در فهرست آثار ملي كشور به شماره 1374/6/14/1/444 به ثبت رسيده است. بازار زنجان با توجه به قرار گيري زنجان در مسير راههاي تجارتي شرق – غرب، در امتداد مسير قزوين – تبريز ايجاد شده و متصل کننده دروازه قزوين به دروازه تبريز مي باشد . از سوي ديگر ارتباط بسيار قوي زنجان با مناطق مرکزي از طريق کردستان و همينطور نياز روستائيان اطراف بويژه در بخش هاي جنوبي منطقه زنجان در استفاده از مسير ارتباطي عمده شرق – غرب ، وجود پل مير بها الدين موئد اين مطلب است که ارتباط مناطق جنوبي اين ناحيه ناحيه با زنجان از طريق اين پل . راهي که از آن به شهر و بالتبع به بازار منتهي ميشود بوده است . بنا براين ميتوان نتيجه گرفت که نطفه اوليه تشکيل بازار را بايد در محل تلاقي اين دو راه عمده جستجو کرد .مطالعه موقعيت شهر و حصار آن و وضعيت فعلي بازار بيانگر اين مطلب است که رشد بازار در مراحل بعدي به سمت شرق بوده و بخش شرقي بازار متاخر تر از بخش غربي آن است . چرا که حصار شهر در بخش غربي ، در حوالي خيابان اصغريه بوده و اين امر امکان تصور رشد بازار رادر خارج شهر منتفي مي دارد .در جريان رشد بازار زنجان توسط راسته ها ، سراها ميادين ، تيمچه ها ، بازار ها ، دالانها ، مساجد حمام ها ، تکيه ها و ساير عناصر آرايش مي يابد تا جائيکه امروزه با رقمي معادل يکهزار باب مغازه و در حدود پنحاه نوع مشاغل مختلف ، نقش مهمي در سطح شهر و منطقه دارد .کاروانسراهاي بازار زنجان يا بعبارت ديگر سراهاي آن از ارزشمند ترين عناصرتجاري و معماري اين بازار به حساب مي آيند . سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه ها بوده اند و همگي داراي حياط مرکزي هستند .نزديکي اين ميدانها با کاروانسراهاي عمده شهر سبب رونق و احيا آنها مي شد نحوه استقرار ميادين آهنگران و ميدان ورکچي ها در شرق و غرب بازار زنجان در مجاورت کاروانسراهاي عمده بازار و شهر زنجان بيانگر نقش اين فضاها در کالبد بازار مي باشد.تيمچه هاي بازار زنجان علاوه بر خصوصيات کالبدي ويژه اي که دارند از نقاط عطف حرکتهاي پياده راسته بازار به شمار مي روند بعنوان مثال تيمچه هاي چهار دربي در قسمت شرقي بازار ، جمع کننده حرکتهاي ورودي بازار و هدايت کننده آن در مسير راسته اصلي مي باشد.
مجموعه تاريخي بازار زنجان در قلب بافت قديمي كه روزگاري مشرف به دروازه قلتوق ،دروازه جنوبي شهر بودقرار دارد،اين بازار كه طويلترين بازار ايران مي باشد از سوي غرب و شرق گسترده شده بدين لحاظ بازار پائين و بازار بالا تقسيم و نامگذاري شده است
گروه سيري در استان ها: در شرايطي مسئولان استاني بازار تاريخي زنجان را براي ثبت در فهرست ميراث جهاني آماده مي کنند که هنوز بحث بر سر ساماندهي خدمات زير ساختي در اين بناي قاجاري ادامه دارد و به نتيجه نرسيده است.