کاريکاتور سرمايه‌اي رها شده

کاريکاتور يکي از سرمايه هاي عظيم هنري تبريز است که در طول سال هاي متمادي توجه هنرمندان ملي و جهاني را به خود جلب کرده است.

گروه گزارش:  کاريکاتور يکي از سرمايه هاي عظيم هنري تبريز است که در طول سال هاي متمادي توجه هنرمندان ملي و جهاني را به خود جلب کرده است.
هنر کاريکاتور خيلي پيش از پيدايش روزنامه‌نگاري و حتي اختراع صنعت چاپ در دنيا رواج داشته و در واقع عمري به درازاي تاريخ مکتوب انسان دارد. يعني قرن‌ها پيش از اين که اصطلاحات کاريکاتور، کارتون و امثال آن ابداع شود، اين هنر در عصر باستان شناخته شده و رواج داشته است. در حال حاضر نيز کارتون و کاريکاتور با دارا بودن کارکردهاي آموزشي و فرهنگ‌سازي، همواره مورد توجه اکثر کشورها قرار گرفته و در ايران نيز برگزاري جشنواره هاي ملي و بين المللي متعدد و دوسالانه ها، از قوت هنر کاريکاتور ميهن اسلامي در سطح جهان خبر مي دهد. در اين ميان گذري بر موزه کاريکاتور تبريز قلم را در غناي هنري اين شهر، به تأمل وامي دارد که مظلوميّت اين گنجينه عظيم ريشه در کدام گره هاي تاريک دارد ... آثاري که اهل فن را شگفت زده کرده و هنرمندي که رقابت هاي جهاني را به تحير وامي دارد، مي شود زبان گوياي جامعه و آخر سر بر ديوارهاي موزه مي آويزد ... اينها همه در همين نزديکي ها، شايد در همسايگي هاي ما و در نقطه اي از تبريز اتفاق مي افتد. ندا تنهايي مقدم اين هنر را زبان آشناي مردم جهان مي داند و در توصيف آن مي گويد: کاريکاتور هنري است که به وسيله ي آن مي توان در عرصه ي بين الملل منظور خود را به همه انسان ها از هر زبان و فرهنگي و به هر سني، انتقال داد.
*هدف کاريکاتور اصلاح و شيوه آن انتقاد است
وي مي افزايد: هدف کاريکاتور اصلاح وضع موجود و شيوه ي آن انتقاد است؛ از موضوعي انتقاد کرده و نقص موجود را بزرگتر جلوه مي دهد و توجه ديگران را به موضوع جلب مي کند. اين کاريکاتوريست با شرح پتانسيل هاي ايران زمين در اين خصوص، بيان مي کند: ايران در هنر کاريکاتور بسيار قوي است و در سطح بين المللي حرف براي گفتن دارد. دوسالانه هايي که زير نظر خانه ي کاريکاتور ايران برگزار مي شود  جزء جشنواره هاي ستاره دار و در همه جاي دنيا شناخته شده است و کاريکاتوريست هاي مختلف دنيا راغب به شرکت در اين جشنواره هستند. (ندا تنهايي کاريکاتوريست جوان تبريزي، عضو سازمان بسيج هنرمندان استان و از نفرات برگزيده و برتر جشنواره هاي بين المللي چون جشنواره خوارزمي، جشنواره فجر و جشنواره چين است.) کاريکاتور مي‌تواند نقش مهمي در راستاي توسعه فرهنگي جامعه ايفا کند و با اذعان بر همين امر در برخي کشورها اقدام به تشکيل اتاق فکرهاي کاريکاتور و هدايت اين هنر در سمت و سوي اعتلاي فرهنگي و اصلاح وضع موجود و يا حتي ايجاد جريان هاي فکري و عملي مي کنند. فرهاد رحيم قراملکي  کاريکاتور را تجلي سنگيني تخيل در سبکي قلم مي داند و خاطرنشان مي سازد: کاريکاتور هنري نقاد و تحليل گر است که کار آن واکاوي مسائل و مشکلات جامعه و جريان هاي روز است اما اين صرفا با داشتن استعداد هنري محقق نمي شود. وي ادامه مي دهد: کسي که کاريکاتور مي_کشد بايد از سواد، اطلاعات و نگرش عميق نسبت به رويدادهاي محيطي داشته باشد تا بتواند آن را در قالب طنز بيان کند. وي با اشاره به واکنش مسئولين نسبت به کاريکاتورهايي که در مورد ايشان طرح مي شود، مي گويد: البته نقد هميشه قابل قبول نيست و گاه براي برخي مثل مسئولين تلخ است و منجر به واکنش خاص آنها مي شود و بعضي ها نيز آن را تمسخر مي پندارند درحالي که ماهيت کاريکاتور نه براي تمسخر بلکه بر نقد و تحليل بنا شده است. تبريز بزرگ در دوره هاي متعدد و درسال هاي متمادي جشنواره هاي ملي و فراملي را در زمينه کاريکاتور به خود ديده و بيش از 20 جشنواره بين المللي و استاني  برگزار کرده است که همه از وجود پتانسيلي عظيم خبر مي دهد اما  علي رغم اقدامات موثري (مثل برگزاري نمايشگاه هاي کاريکاتور) که از سوي هنرمندان يا برخي ارگان ها هنري انجم مي گيرد، معتقديم هنوز بهره برداري هاي صورت گرفته در قواره ي انديشه هاي نقد و قلم هاي نقاش شهر نيست. اين کاريکاتوريست تبريزي با انتقاد از مظلوم واقع شدن هنر در تبريز توضيح مي دهد: بسياري از هنرمنداني که از شهرها و کشورهاي ديگر به تبريز آمده و از نزديک پتانسيل موجود در آن را مشاهده کرده اند، به قطب بودن آن در زمينه کاريکاتور اذعان داشتند که به نظر من اين حقيقت دارد و شاهد آن نيز موزه ي کاريکاتور تبريز به عنوان اولين موزه برتر در آسيا و جزو سه موزه برتر در دنياست.
*مطبوعات، از کاريکاتور فقط به کپي کردن آن بسنده کرده‌اند
وي رسانه ها را يکي از بسترهاي شکوفايي کاريکاتور قلمداد کرده و مي گويد: متاسفانه مطبوعات و رسانه ها آن طور که بايد و شايد به جايگاه اين هنر پي نبرده و در راستاي طرح مسايل جامعه از آن بهره نمي گيرند و يا در بهترين حالت به کپي طرح ها بسنده مي کنند. قراملکي مي افزايد: کاريکاتور داراي وزن بالاتري نسبت به تصوير است و در يک طرح مي_تواند به اندازه ي يک مقاله با مخاطب سخن بگويد اما بهره گيري از آن نيازمند هدايت فکري است و مطبوعات نبايد به کپي کاريکاتورها بسنده کنند بلکه بايد از آن براي تحليل، نقد و طرح مسائل استفاده کنند. (فرهاد رحيم قراملکي هنرمند تبريزي داراي 23 سال سابقه ي فعاليت در حوزه ي کاريکاتور است که تا کنون علاوه بر اينکه آثارش در 127 نمايشگاه بين المللي به نمايش گذاشته شده، 28 جايزه‌ي ملي و بين المللي جشنواره‌ها را به خود اختصاص داده است). در توضيح اين بيان مي توان گفت  کاريکاتور نيز مثل خيلي از هنرهاي ديگر چون شعر، موسيقي و غيره نيازمند تربيت و راهبري است؛ يعني شايسته تر آن است که زير لواي برنامه ريزي و حمايتي جهت دهي شده و در مسير گفتمان   هاي تعالي به کار گرفته شود. مي بايست با تعيين ساز و کارهاي مناسب نسبت به شناسايي هنرمندان، تربيت متعهدانه و بهره مندي از ايشان در راستاي تعالي جامعه و مقاومت در برابر تهاجمات فرهنگي اقدام نمود.
*جاي خالي تربيت و هدايت در وراي کاريکاتور
وقتي به سخن رهبر معظم انقلاب که مي فرمايد: در جنگ نرم بايد هنر را تمام عيار به ميدان آورد؛ دقت کنيم خوب مي توان فهميد که عيار هنر را چگونه مي توان به حد تمام و اکمال آن رساند؛ شکوفايي هنر و اتمام عيار آن تنها به اهتمام هنرمند نيست بلکه بايد در مسير تربيت قرار گرفته و راهبري شود. وگرنه چه بسيار هنرمنداني که در اثر اطلاعات ناکافي و يا نگاه سطحي و يا به اقتضاي محدوديت ها و تنگناهايي که بر سرراه خود مي بينند، قلم ها و تخيلاتشان، ناخواسته اجير شده و از جريان متعهدانه و انقلابي فاصله مي گيرد. به گزارش عصرآذربايجان به نقل از آناج، موزه کاريکاتور تبريز نخستين موزه بزرگ و مجهز خاورميانه و جزو موزه هاي بزرگ کاريکاتور جهان است که در آن 14 هزار اثر از استادان و کارتونيست‌هاي مشهور جهان از جمله زلاتوفسکي  کوزوبورکين، کوراوغلي، درژنين، کولمشکينو  پرومبيتا و بايرام حاجي‌زاده در دو گالري نگهداري مي‌شود. اين آثار که همگي اصل مي‌باشند، حاصل برپايي بيش از 10 جشنواره بين‌المللي در استان است. اين موزه در سال 1385 در محل ساختمان قديمي کتابخانه ملي تبريز پشت باغ تاريخي گلستان راه‌اندازي شده است. از ديگر بخش‌هاي موزه، کتابخانه آن مي‌باشد که بيش از يک هزار آلبوم به همراه آرشيو نشريات تاريخي و خارجي در آن موجود بوده و مورد استفاده عموم قرار مي‌گيرد.

منبع :