مکتبي براي عاشقي
1398/09/25
گروه گزارش: موسيقي عاشيقي يکي از مهمترين نواهاي کلاسيک در مناطق ترک‌نشين جهان و به خصوص آذربايجان به شمار مي‌رود و مکتب اروميه به عنوان ژانري از آن، آيينه تمام‌نماي آداب و رسوم و تفکر مردمان اين ديار از ايران اسلامي است.
موسيقي عاشيقي از مجموعه موقام(مقام) و لحن‌هايي تشکيل شده که با ساز عاشيقي موسوم به »قوپوز« داستان‌هاي تغزلي، حماسي و مذهبي را روايت مي‌کند و به همين دليل به موسيقي عاشيقي شهرت دارد و به عنوان يکي از ميراث بشريت ثبت جهاني شده‌است.
به اجراکنندگان و خنياگران اين موسيقي عاشيق يا اوزان مي‌گويند و در حقيقت هنرمند »عاشيق« عارف و نغمه‌سراي است سيار که با ساز و آواز خود همواره در صدر مبلغان جامعه در طول تاريخ مجموعه‌اي از اطلاعات و دانش مذهبي، تاريخي، اسطوره‌اي، حماسي، عرفاني و اجتماعي را اشاعه داده‌است.
در اين ميان اروميه شهري با قدمتي چند هزار ساله و داراي فرهنگي غني در حوزه موسيقي است و جايگاهي خاص در موسيقي فولکلور آذربايجان دارد و موسيقي عاشيقي مکتب اروميه به لحاظ سابقه، اصالت و عموميت آن به عنوان يکي از مکاتب مهم عاشيقي به شمار مي‌رود.
اوايل دهه هشتاد خورشيدي مکتب عاشيقي اروميه بر اثر کم‌توجهي و نبود حمايت و فقدان چهره‌هاي جديد آينده‌اي روشني نداشت تا اينکه با همت علاقه‌مندان و به خصوص مسوول واحد موسيقي حوزه هنري آذربايجان‌غربي و تلاش هاي اداره‌کل ميراث فرهنگي به عنوان ميراث ناملموس فرهنگي با شماره 165 در سال 1392 ثبت ملي گرديد تا در مسير احيا قرار گيرد. واحد موسيقي حوزه هنري آذربايجان‌غربي جهت احياي مکتب عاشيقي اروميه در نخستين گام اقدامات پژوهشي و شناسايي هواهاي مخصوص اين مکتب را از سال 1383 شروع کرد و حاصل اين تلاش در قالب کاستي با عنوان »اورمودان گلن سسلر 1«ضبط شد و اين اثر ماندگار در جشنواره توليدات مراکز استاني حوزه هنري در اصفهان مقام اول را کسب کرد. سال 1387 مجموعه دوم اين اثر در قالب لوح فشرده با يک سري اصلاحات انجام شده و گردآوري 54 مقام موسيقي عاشيقي باقيمانده از کل 72 مقام مکتب عاشيقي اروميه منتشر و در سال 1390 در قالب استانداردسازي 54 مقام باقيمانده اقدام و در آلبوم »اورمودان گلن سسلر 3« براي آيندگان به يادگار گذاشته شد.
با تلاش »داريوش عليزاده« مسوول واحد موسيقي حوزه هنري آذربايجان‌غربي نيز کانون عاشيق‌هاي حوزه هنري آذربايجان‌غربي در سال 1389 براي اولين‌بار در تاريخ کشور تاسيس گرديد؛ هدف اصلي از تشکيل کانون شناسايي و تشکيل رزومه‌کاري براي هنرمندان موسيقي عاشيقي، حمايت مادي و معنوي و رسيدگي به وضعيت بيمه‌اي آنان بود.
کانون در راستاي معرفي اين هنر اصيل و بومي از ابتداي تاسيس تاکنون بالغ بر 400 کنسرت برگزار کرده که برگزاري هفتگي و منظم موسيقي زنده عاشيقي به صورت رايگان در روزهاي دوشنبه نمودي از اهتمام اين کانون براي جلب مخاطبان و علاقمندان اين رشته هنري است. تداوم هفتگي و بي‌وقفه باعث جلب جوانان کنجکاو از شهرهاي مختلف استان به خصوص شهرهاي ماکو، چالدران، خوي، سلماس، اروميه، نقده و مياندوآب شده و موجب تربيت 15 عاشيق جوان زير نظر اساتيد شده‌است تا ميانگين سني عاشيق‌هاي استان به زير 40 سال برسد و آينده روشن‌تري فراروي اين مکتب عاشقي بتوان ترسيم شود.
يکي از فوايد ديگر ايجاد کانون برگزاري جشنواره‌هاست؛ در طول فعاليت يک دهه‌اي کانون سه دوره جشنواره موسيقي عاشيقي مکتب اروميه برگزار شده که هر يک در سه مرحله (سه هفته‌اي) به اجرا درآمده‌اند.
برگزاري اين جشنواره مسبب تزريق انرژي و اميدواري در ميان عاشيق‌ها و حس رقابت، پيشرفت و بالا رفتن کيفيت و توانمندي آنان و همچنين باعث آشنايي جامعه و هويت‌بخشي مي‌شود.بي‌شک با حمايت دستگاه‌هاي فرهنگي و هنري و مشارکت آنان اين جشنواره توانايي تبديل شدن به جشنواره بين‌المللي را داراست تا مکتب عاشيقي اروميه بيش از پيش در دنيا شناسانده شود.برگزاري مراسمات بزرگداشت از ديگر فعاليت‌هاي کانون عاشيق‌هاي حوزه هنري آذربايجان‌غربي است که از آن جمله مي‌توان به بزرگداشت عاشيق درويش وهاب‌زاده در بيست‌وچهارمين سالروز درگذشت وي با رونمايي اولين آلبوم رسمي با عنوان »اوزانلار گونشي« (خورشيد عاشيق‌ها) به همت واحد موسيقي حوزه هنري اشاره کرد.
از کارهاي در دست اقدام کانون نيز مي‌توان به آلبوم ايشيق يول/ راه روشن/ در وصف حضرت محمد و حضرت علي و ايپک يولي ناقيل لاره/ داستاهاي جاده ابريشم/ که شامل ? داستان فولکلور در قالب موسيقي مکتب اروميه است، اشاره کرد که در آستانه انتشار قرار دارد. مسوول واحد موسيقي حوزه هنري آذربايجان‌غربي و موسس کانون عاشيق‌هاي استان معتقد است که کانون عاشيق‌ها محفلي هنري براي حفظ و توسعه موسيقي عاشيقي، پرورش استعداد، توليد و ساماندهي عاشيق‌ها و هدايت جوانان از موسيقي غربي به سمت موسيقي اصيل و تشويق گردشگران براي حضور در کنسرت‌هاي کانون جهت اشاعه و معرفي پتانسيل فرهنگي اين ميراث ناملموس ذي‌قيمت است.
داريوش عليزاده در مورد دستاوردهاي کانون نيز گفت: کانون بر اساس رسالت خود بر رشد توليد موسيقي فاخر و موسيقي‌هاي محلي و معرفي و پژوهش تاريخ موسيقي مکتب عاشيقي اروميه و شناسايي هنرمندان اين رشته از سه قرن گذشته تا به امروز پرداخته‌است.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، عليزاده در توصيف عاشيقي به بيتي از مصطفي دوللو/مصطفي رسول اوغلو/ عارف و عاشيق دوره افشاريه اکتفا کرد و ادامه داد: »عاشيقليق ائيشينه يئرين جانلار/ يئرينده يئتسين گرک ارکانه/ ها يئريه‌ها يئتيشه‌ها يئته/ دريا تکين آخا گئده هريانه« که به اين مضمون است: هرکه عاشيقي خواهد لاجرم طريقت، شريعت، معرفت و حقيقت را بايد طي کند و در اين راه سخت ثابت‌قدم باشد و طي طريق نمايد تا وجودش دريايي شود و روان سيالش به همه جا برسد.
منبع :