بهشت ديرينه‌شناسان جهان کجاست
بهشت ديرينه‌شناسان جهان کجاست
1400/10/26
گروه فرهنگي: تراکم بالاي فسيل مهره‌داران هفت تا 9 ميليون ساله، منطقه فسيلي مراغه را به بهشت فسيل‌شناسان تبديل کرده و دنياي پر رمز و راز حيواناتي چون فيل، زرافه، ببر دندان شمشيري، انواع گاوها، آهو، کرگدن و اسب را پيش‌روي ديرينه‌شناسان جهان قرار داده است.
گروه فرهنگي: تراکم بالاي فسيل مهره‌داران هفت تا 9 ميليون ساله، منطقه فسيلي مراغه را به بهشت فسيل‌شناسان تبديل کرده و دنياي پر رمز و راز حيواناتي چون فيل، زرافه، ببر دندان شمشيري، انواع گاوها، آهو، کرگدن و اسب را پيش‌روي ديرينه‌شناسان جهان قرار داده است. »منطقه فسيلي مراغه« به اذعان کارشناسان جزو پنج منطقه پر اهميت داراي فسيل مهره‌داران جهان به شمار مي‌رود و از نظر ذخيرگاه ديرينه‌شناسي و مطالعه جغرافياي ديرينه صفحه »اوراسيا« داراي اهميت ويژه‌اي است تا جايي که با کاوش و استخراج جديد نمونه‌هاي موجود در سايت مراغه، مي‌توان به معرفي بيش از پيش ظرفيت‌هاي جهاني رسيد.به گفته مسئولان امر و بر اساس تحقيق‌هاي زمين‌شناسي و فسيل‌شناسي، فسيل حيواناتي که از منطقه فسيلي مراغه استخراج شده، به اجداد حيوانات امروزي در آفريقا تعلق دارد و همين موضوع مطالعات ديرينه‌شناسي در اين کهن‌شهر جذاب‌تر کرده است تا جايي که مرکز تحقيقات ديرينه‌شناسي کشور نيز مراغه استقرار دارد.
رئيس اداره حفاظت محيط زيست مراغه نيز در مورد اين جذابيت و اهميت ويژه منطقه فسيلي اين شهرستان مي‌گويد: منطقه فسيلي مراغه در مسيرهاي مهاجرتي پستانداران دوران سوم يعني مسيرهاي مهاجرتي مابين اروپا، آفريقا و آسياي شرقي قرار دارد و گونه‌زايي جانوران فسيلي (پستانداران) در ميوسن فوقاني نوار آذربايجان به خصوص در سايت مراغه نيز بر اهميت آن افزوده است.به گفته »غلامرضا زارع« تراکم بالاي قطعات فسيلي در واحد حجم لنزهاي فسيلي، پراکنش وسيع لنزهاي فسيل مهره‌دار در مساحت حدود 40 هزار هکتار، تنوع بالاي گونه‌هاي جانوري موجود در لنزهاي حفاري شده و دسترسي نسبتا آسان به لنزهاي فسيل مهره‌دار و حفظ شدگي مناسب قطعات فسيلي در سايت مراغه نسبت به ساير سايت‌هاي فسيل مهره‌داران جهان نيز موجب شده است تا بر اهميت آن افزوده شود.
منطقه فسيلي مراغه چه ظرفيت‌هايي دارد؟
منطقه فسيلي مراغه به عقيده کارشناسان بستر مناسبي براي مطالعات ديرينه‌شناسي در زمينه‌هاي شناسايي و معرفي گونه‌هاي جديد فسيل مهره‌داران و ثبت رکوردهاي جهاني و مطالعه جغرافيايي ديرينه کشور در »ميوسن پسين« است. دبير اجرايي دومين همايش ملي «تنوع زيستي ديرينه» و پانزدهمين همايش انجمن ديرينه‌شناسي ايران که خردا 1401 در مراغه برگزار خواهد شد، معتقد است که اين منطقه ظرفيت مطالعه در زمينه‌هاي اقليم‌شناسي ديرينه ايران، مطالعه تکتونيک صفحه‌اي در ميوسن پسين و پليوسن، تعيين جايگاه زمين‌ساختي ايران و ايجاد مرکز تحقيقات و موزه فسيل‌شناسي جهت نمايش رکوردهاي فسيلي کشور را داراست.زارع اضافه کرد: همچنين اين منطقه از ظرفيت ايجاد موزه‌هاي صحرايي در جهت گسترش اکوتوريسم با هدف مديريت و توسعه پايدار منطقه و ثبت ملي و جهاني و بهره‌مندي از امکانات بين‌المللي برخوردار است. وي ادامه داد: با ثبت ملي و جهاني منطقه فسيلي مي‌توان از اعتبارات ملي و کمک‌هاي مالي و علمي يونسکو بهره‌مند شد، با برگزاري همايش‌ها و کارگاه‌هاي بين‌المللي مي‌توان اعتبار علمي و شاخص‌هاي گردشگري منطقه را بالا برد و در رشد علمي کشور و اجرايي کردن اقتصاد مقاومتي در سطح منطقه‌اي و کشوري گام‌هاي مثبتي برداشت.
لزوم استخراج و مطالعه فسيل مهره‌داران سازند استخواندار مراغه
اهميت منطقه فسيلي مراغه از يک سو و فرسايش و هوازدگي لايه‌هاي حاوي لنزهاي فسيلي، تخريب اراضي توسط اهالي و اقدامات سودجويانه و صدمه‌رساني به فسيل‌ها از سوي ديگر، استخراج و مطالعه فسيل مهره‌داران منطقه مراغه را به الزام تبديل کرده است. رئيس اداره حفاظت محيط زيست مراغه در اين زمينه معتقد است که سردسير بودن منطقه و بارش برف و باران، نوع بافت و ساخت رسوبات موجود در سازند مراغه، فشردگي کم رسوبات و عدم سيماني شدن ذرات رسوبي، نفوذ آب‌هاي سطحي را به داخل لايه‌هاي فسيل‌دار تسهيل کرده و باعث شست‌وشوي مواد داخل بافت استخواني شده و قطعات را سست و آسيب‌پذير کردده است؛ ضمن اينکه وجود عوامل فرسايش سطحي نيز قطعات فسيلي را بيش از پيش تخريب مي‌کند. »زارع« اذعان دارد که »با توجه به کشاورزي بودن منطقه، گسترش باغات سيب و تسطيح اراضي توسط ساکنان محلي تعداد قابل توجهي از لنزهاي فسيل‌دار در معرض تخريب قرار گرفته و اين روند رو به افزايش است«.وي به اقدامات سودجويانه و صدمه‌رساني به فسيل‌ها نيز اشاره و بيان کرد: پس از اجراي فاز اول در سال‌هاي 80 – 84 و ادامه روند کار مطالعاتي و برخورد نامناسب و فراهم نياوردن زيرساخت‌هاي حفاظتي مناسب از طرف اداره‌کل حفاظت محيط زيست استان آذربايجان‌شرقي، عده‌اي به بهانه حفظ اراضي کشاورزي به تخريب لايه‌هاي فسيل‌دار پرداختند و تعداد قابل توجهي از لنزهاي فسيلي را تخريب کردند.وي ادامه داد: همچنين عده‌اي ديگر نيز به اميد به دست آوردن سود مالي به حفاري‌هاي غيرمجاز و غيرکارشناسي اقدام کردند و براي مقابله با اين اقدامات سودجويانه، حفاظت از لايه‌هاي فسيل‌دار و استخراج به موقع لنزهاي فسيلي تنها راه حل به شمار مي‌رود.
وي اين موضوع را هم مورد تاکيد قرار داد که با توجه به تاکيد مقام معظم رهبري مبني بر استفاده از ظرفيت‌هاي موجود در جهت ارتقاي جايگاه علمي کشور، لازم است به دانش فسيل‌شناسي، که حدود 70 درصد درآمد کشور از سوخت‌هاي فسيلي است، توجه شود.وي ادامه داد: با غنا بخشيدن به موزه‌هاي ديرينه‌شناسي و مطالعه فسيل‌هاي کشور، از يک سو مي‌توان در جهت فرمايشات رهبري گام برداشت و از سوي ديگر زمينه را براي قرارگيري در سطح اول منطقه از نظر علم ديرينه‌شناسي فراهم کرد. به گفته وي و با توجه به اهميت شاخه فسيل مهره‌داران در علم ديرينه‌شناسي، مي‌توان با گسترش اکوتوريسم در قالب ژئوپارک در رونق اقتصادي کشورمان بهره گرفت.
منطقه فسيلي مراغه ارزش علمي و پژوهشي بين‌المللي دارد
مديرعامل انجمن حفاظت محيط زيست مراغه که از فعالان شناخته شده اين بخش و رئيس اسبق اداره حفاظت محيط زيست مراغه است، بيان کرد: تاکنون محققان و ديرينه‌شناسان بسياري از کشورهاي مختلفي چون اسپانيا، فرانسه، اتريش، روسيه، ژاپن و دهها کشور ديگر از اين منطقه بازديد کرده‌اند و همه آنان در اين زمينه اتفاق نظر دارند که منطقه مراغه داراي ارزش علمي و پژوهشي بين‌المللي و بهشت ديرينه شناسان جهان است. »علي مشتاق‌پور« افزود: برخي از فسيل‌هاي منطقه مراغه موزه تاريخ طبيعي سازمان حفاظت محيط زيست و ديگر کشورها نگهداري مي‌شود و بسياري از دانشجويان زمين‌شناسي و فسيل‌شناسي ايران و ديگر کشورهاي جهان براي مطالعه روي منطقه فسيلي مراغه علاقه‌مند هستند. وي نيز حفاظت و استخراج فسيل‌هاي اين منطقه را مورد تاکيد قرار داد و اظهار داشت: از اين ظرفيت بين المللي مي توان براي توسعه گردشگري محيط زيست و همچنين توسعه علم ديرينه‌شناسي بهره برداري کرد و مطالبه گري سمن ها در اين زمينه بسيار کارساز خواهد بود.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، تاريخچه مطالعات روي سازند استخواندار مراغه به سال 1840 ميلادي بر مي‌گردد؛ زماني که يک بازرگان روسي فسيل‌هاي جمع‌آوري شده از مراغه را خريد و به دانشگاه »دورپات« فرستاد؛ پس از آن بود که پاي ديرينه‌شناسان خارجي يکي پس از ديگري به مراغه باز شد و در صورت برنامه‌ريزي اصولي مي‌توان بسياري ديگر از آنان را به مراغه کشاند.
منبع :