آئين يومورتا بوياماق رسمي کهن در فرهنگ مردم آذربايجان

يکي از سنت هاي قديمي مردم ايران و به طور ويژه استان آذربايجان_شرقي آئين "يومورتا بوياماق" است رسمي که عضو جدايي ناپذير عيد نوروز و سفره هفت سين است.

گروه گزارش: يکي از سنت هاي قديمي مردم ايران و به طور ويژه استان آذربايجان_شرقي آئين "يومورتا بوياماق" است  رسمي که عضو جدايي ناپذير عيد نوروز و سفره هفت سين است.
جشن نوروز از سنن و رسوم قديمي ما ايرانيان است که طي قرن ها سينه به سينه از نسلي به نسل ديگر انتقال يافته است، گرچه گذر زمان باعث تغييراتي در اين رسم شده است.
مردم آذربايجان نيز همچون ساير مردم ايران  عليرغم گذشت زمان، نوروز باستاني را همچنان زنده نگاه داشته‌اند.
بهروز خاماچي، محقق و مورخ آذربايجاني در اين رابطه با بيان اينکه عيد نوروز فرصتي است براي احيا بسياري از سنت‌هاي قديمي
 اظهار داشت: يکي از اين مراسم را عيدي دادن يا بايرامليق مي‌نامند، عيدي، در حقيقت هديه‌اي است که افراد به مناسبت فرا رسيدن عيد نوروز به همديگر مي‌دهند و معمولا اين هديه از طرف بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها داده مي‌شود.
وي در ادامه خاطر نشان کرد: از قديم الايام در آذربايجان به خصوص مناطق روستايي  رسم بر اين بود که بزرگترها به هنگام عيد ديدني، در جيب خود تعدادي تخم مرغ رنگ شده مي_گذاشتند و آن را به عنوان هديه به ميزبان مي_دادند و ميزبان نيز تخم مرغ ها را درون کاسه اي جمع مي کرد و در گوشه اي از خانه در معرض ديد قرار مي داد.
 رسم بر اين بود که بزرگترها به هنگام عيد ديدني، در جيب خود تعدادي تخم مرغ رنگ شده مي گذاشتند و آن را به عنوان هديه به ميزبان مي دادند و ميزبان نيز تخم مرغ ها را درون کاسه_اي جمع مي کرد و در گوشه اي از خانه در معرض ديد قرار مي داد. خاماچي افزود: البته هديه دادن تخم مرغ تنها از طرف ميهمان صورت نمي گرفت و ميزبان ها نيز که از تخم مرغ هاي رنگ شده داخل سفره هفت سين را به عنوان هديه به ميهمانان تعارف مي کردند.
وي با تأکيد بر اينکه اين رسم طي دهه هاي اخير در حال کم رنگ شدن است، ابراز داشت: اين رسم در شهرها اکنون جاي خود را به اسکناس تازه و تا نخورده و هديه هاي ديگر داده است، اما در تعدادي از روستاها بزرگترها همچنان تخم مرغ رنگ کرده را در ديد و بازديدهاي نوروزي به ديگران هديه مي دهند.
خاماچي با اشاره به اينکه در ايام قديم  رنگ‌هاي شيميايي براي تزيين تخم مرغ هاي سفره هفت سين وجود نداشت، افزود: پيشينيان ما در آذربايجان، براي رنگ آميزي تخم مرغ ها از مواد طبيعي مانند: لبو، پوست انار، پوست پياز و کاه استفاده مي کردند.  اين محقق تبريزي  قدمت رنگ کردن تخم_مرغ در ايران را مربوط به دوره سلطنت جمشيد جم خواند و اظهار داشت: بعد از نافرماني جمشيد جم از دستورات خدا، در دوران حکومت خود، دچار قهر طبيعت مي_شود  اما بعد از مدتي به لطف خدا دوباره طبيعت جان تازه مي گيرد. در اين زمان جمشيد جم به شکرانه اين نعمت، دستور رنگ کردن تخم مرغ و قرار دادن آن در سفره نوروز را داد. بايد گفت، اين رسم به نوعي تشکر از برکت و نعمت خداوندي است.
وي، تخم مرغ را نماد باروري، رشد و زايش عنوان کرد و افزود: من همچنان بر اساس رسوم پدران خود، قبل از عيد مقداري رنگ طبيعي تهيه مي کنم و با آن ها تخم_مرغ_ها را رنگ مي کنم و در عيد نوروز به بچه_ها هديه مي دهم و آن ها واقعا خوشحال مي شوند.
مدير فرهنگي و آموزشي سازمان منطقه آزاد ارس نيز با بيان اينکه آئين " يومورتا بوياماق" جزء آئين هاي سنتي مردم ايران است، تأکيد کرد: اين آئين در فرهنگ مردم آذربايجان به نسبت ساير مناطق کشور پر رنگ تر است. ما از قديم الايام  تخم مرغ را نماد زندگي، رويش، تولد و بزرگي مي دانيم و به همين دليل در فرهنگ بومي ما مردم ايران و به خصوص آذربايجاني ها از جايگاه ويژه_اي برخوردار است.
ابراهيم نصيري، با اشاره به اينکه نوروز سال 95، آئين رنگ آميزي تخم مرغ هاي نوروزي به همت مسئولين ميراث فرهنگي استان و نمايندگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در منطقه آزاد ارس، بعد از جمع_آوري مستندات، همزمان با برگزاري نخستين دوره از جشنواره به نام منطقه آزاد ارس ( جلفا) به ثبت ملي رسيد، از تلاش براي ثبت جهاني اين آئين کهن ايراني خبر داد.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از آناج، دبير هنري جشنواره نقاشي روي تخم_مرغ_هاي نوروزي ارس هم در رابطه با آئين " يومورتا بوياماق"، هديه دادن تخم مرغ رنگي را جزء رسوم قديمي مردم آذربايجان در عيد نوروز دانسته و افزود: رنگ آميزي تخم مرغ براي سفره هفت سين در فرهنگ آذربايجاني ها قدمتي سه هزار و 500 ساله دارد و حتي در زمان هاي گذشته که دادن پول نقد يا هديه در عيد نوروز مرسوم نبود  بزرگترهاي فاميل از تخم مرغ هاي رنگي به عنوان هديه سال نو استفاده مي کردند.

منبع :