به گزارش عصرآذربلايجان، متاسفانه در کشور همواره با چنين بي مهري ها با محيط زيست به عنوان ضامل حيات آينده خود و فرزندان خود مواجه هستيم و اکنون نمود عيني آن را در ارتباط با وضعيت درياچه اروميه شاهد هستيم اگر به جاي عادت هميشه که توپ را در زمين ديگري ميندازيم اينبار از خود شروع کنيم و صيانت از محيط زيست را از خانواده آغاز کنيم و تک تک ما به اندازه سهمي کوچک اما تاثير گذار در راستاي بهبود وضعيت گامي برداريم مطمئنا اثرات مخرب فعاليت هاي انساني بر محيط زيست به حداقل ميزان خود خواهد رسيد و ديگر شاهد بحران هاي همچون خشکي درياچه اروميه از مهم ترين و با ارزش ترين اکوسيستم هاي ايران به دليل ويژگي هاي طبيعي و اکولوژيکي منحصر بفرد نخواهيم بود. روند نزولي افت سطح آب درياچه اروميه پس از دوران پرآبي آن در سال 1374، شروع گرديده و طي بيست سال، تراز درياچه اروميه بيش از 8 متر افت کرده است. در واقع با توجه به ارقام ثبت شده، به طور متوسط درياچه اروميه در اين بيست سال اخير ساليانه با افت 40 سانتي متري مواجه بوده است. با توجه به عمق کم اين درياچه، اين ميزان افت تراز منجر به خشکي درصد قابل ملاحظه اي از سطح درياچه گرديده و بيش از 30 ميليارد مترمکعب از حجم آب آن در اثر تبخير و عدم ورود منابع کافي به آن از بين رفته است. همزمان با شروع افت تراز درياچه، سطح درياچه نيز پس روي قابل ملاحظه اي داشته و ميزان خشکي درياچه در شهريور ماه سال 1393 به حدي رسيد که قسمت جنوبي درياچه با خشکي کامل مواجه گرديد. برداشت بيش از حد مجاز از منابع تجديدپذير حوضه، توسعه نامتوازن بخش کشاورزي در حوضه، تغييرات اقليمي و استمرار خشک سالي ها، تغيير الگوي کشت کم مصرف آبي به الگوي کشت پرمصرف همانند افزايش سطح زير کشت چغندرقند و سيب در سطح حوضه آبريز درياچه اروميه، افزايش سطح زيرکشت باغي در سطح حوضه، توليد بيش از نياز برخي از محصولات در سطح حوضه و صادرات آن به خارج از حوضه و آبياري بيش از نياز آبي گياه در بخشي از مناطق حوضه و زه دار شدن اراضي از عوامل موثر بر بروز بحران خشک شدن درياچه اروميه به شمار مي رود. با توجه به اينکه عمده آب استان در بخش کشاورزي مصرف مي شود کاهش 40 درصدي مصرف آب در بخش کشاورزي بدون تأثير در معيشت کشاورزان امکان پذير است و در اين راستا اقداماتي از قبيل مطالعه و اجراي سيستم هاي نوين آبياري تحت فشار، مطالعه و اجراي خطوط انتقال آب با لوله، مطالعه و اجراي شبکه هاي فرعي آبياري و زهکشي، مطالعه و تهيه نقشه کاداستراراضي کشاورزي، اجراي طرح زراعت جامع در حوضه آبريز درياچه اروميه و اجراي طرج جامع ترويج کشاورزي مدنظر قرار دارد.

پايين بودن ميزان بهره‌وري آب، تعداد زياد بهره‌وران، بي سواد يا کم سواد بودن بيشتر کشاورزان، بي‌نظمي حاکم بر مديريت مصرف آب، نبود نظام‌هاي جمعي در بهره‌برداري از آب، پايين بوده بهره‌وري اقتصادي آب، احساس نکردن اثرات بحراني درياچه در نزد کشاورزان و... از جمله چالش هاي پيش رو مي باشد که با جلب مشارکت مردم در مديريت آب در قالب سازمان‌هاي کشاورزان، افزايش درآمد مردم در شرايط اجراي طرح‌ها و پروژه‌ها، ارتقاء سطح توانمندي کشاورزان، اتخاذ رهيافت يادگيري به جاي رهيافت هاي مرسوم و کاهش مصرف آب مي توان گام هاي موثري جهت صرفه جويي آب بخش کشاورزي برداشت تا از اين طريق به احياي درياچه اروميه نيز کمک شود.

* تحقق تراز اكولوژيك درياچه اروميه در گرو كاهش 40 درصدي مصرف آب كشاورزي و تامين حق آبه زيست محيطي

معاون محيط‌زيست انساني سازمان حفاظت محيط‌زيست، مسعود تجريشي در نشست خبري اخير با خبرنگاران آغاز روند خشكي درياچه اروميه را از سال 85 عنوان كرد و يادآور شد: تراز آب درياچه اروميه در سال 93 حدود 1270.56 متر بوده كه اين رقم در سال 97 به 1270.79 متر رسيده كه مي تواند نقطه اميدي براي احياي درياچه اروميه باشد.

وي با تاكيد بر اينكه تحقق تراز اكولوژيك درياچه اروميه در گرو كاهش 40 درصدي مصرف آب كشاورزي و تامين حق آبه زيست محيطي 2900 ميليون مترمكعب درياچه اروميه مي باشد، ادامه داد: صرفه‌جويي 40 درصدي در بخش کشاورزي به صورت جدي در حال پيگيري است و موضوع تغيير الگوي گشت و کاشت گياهان دارويي و محصولات کم آب بر و داراي توجيه اقتصادي در راستاي کاهش مصرف آب و افزايش درآمد کشاورزان اجرايي مي شود.

وي در ارتباط با امکان پذيري کاهش 40درصدي آب مصرفي کشاورزي در حوضه آبريز درياچه متذکر شد: براساس گزارش مرکز تحقيقات سنجش دانشگاه شريف کاهش مصرف آب بخش کشاورزي بدون تأثير در معيشت کشاورزان امکان پذيراست که نمود آن نيز افزايش درامد کشاورزان در حوزه سد بوکان با وجود کاهش 240ميليون مترمکعبي آب دريافتي بين سال هاي 94تا 95 بوده است.

تجريشي از آماري قابل تامل خبر داد و خاطرنشان کرد: براساس نتايج تحقيقات دانشگاه کاليفرنيا 65 درصد خشکي درياچه اروميه مربوط به عوامل انساني و تنها 35 درصد مرتبط با عوامل طبيعي از قبيل کاهش بارش ها و روان آب ها و نيز افزايش دما بوده به طوري که طي دو دهه گذشته 18 درصد بارش ها و 20 درصد ورود روان آب ها به درياچه اروميه کاهش داشته است.

وي با يادآوري اينکه برداشت نمک درياچه اروميه از نظر زيست محيطي و ارزش آفريني اقتصادي کاملا قابل توجيه است، متذکر شد: طبق بررسي انجام شده ارزش اقتصادي نمک درياچه اروميه بسيار بالا بوده و صرفا فروش منگنز موجود در نمک درياچه 4500ميليارد تومان توليد سرمايه براي کشور خواهد داشت و همچنين مي توان از محل 25درصد فروش نمک درياچه به عنوان بهره مالکانه 1200ميليارد تومان براي احياي درياچه اروميه درآمدزآيي کرد.

معاون محيط‌زيست انساني سازمان حفاظت محيط‌زيست با تاکيد بر اينکه براساس آخرين مطالعات صورت گرفته در دانشگاه علوم پزشکي تبريز، ريزگردهاي حاصل از درياچه اروميه اثرات سوئي بر سلامت انسان ها دارد، تصريح کرد: تاکنون اثرات سوء اين ريزگردها بر ديابت، فقرآهن، آسم و مشکلات قلبي، هايپرتانسيون و فشار خون ثابت شده است.

* در حال تشديد بحران آب هستيم

بنا بر خبر منتشر شده در تسنيم، پدر علم هيدروژئولوژي ايران، عزت‌الله رئيسي با اعلام "در حال تشديد بحران آب هستيم" گفت : تأمين معيشت و توسعه بنيادين روستاهاي کشور راه‌حل اساسي و بنيادي بحران آب است. وي يکي از دلايل کم‌آبي را مصرف بيش از اندازه آب از ذخاير دانست و افزود: اکنون اکثر دشت‌ها دچار بحران کم‌آبي شده و بايد نيروي مازاد کشاورزي را جذب مي‌کرديم که متأسفانه چنين نشده است، اکنون نيز با اين عوامل در حال تشديد بحران آب هستيم.

وي راجع به راه‌هاي برطرف شدن مشکلات بحران آب تصريح کرد: برداشت به‌اندازه آب از حجم کل آب ورودي به آبخوان، جبران آب‌هاي تخليه‌شده از حداقل حجم ذخيره هيدروليکي، نصب کنتور هوشمند و کاهش برداشت از آب زيرزميني از جمله مواردي است که اگر به آنان توجه شود، بسياري از مشکلات در اين بخش برطرف مي‌شود. رئيسي با اشاره به راه‌حل اساسي و بنيادي بحران آب خاطرنشان کرد: تأمين معيشت و توسعه بنيادين روستاهاي کشور يکي از مسائل مهم است که تا اين کار انجام نشود، در اين بخش موفق نخواهيم شد براي برطرف کردن بحران آب بايد به برنامه توسعه و تأمين معيشت روستاهاي کشور، يکپارچگي زمين، قانون براي دشت‌هاي بحراني، هماهنگي و همکاري بين مديران توجه ويژه‌اي داشته باشيم.

احتمال بروز طوفان هاي گرد و غبار نمکي در منطقه، بيابان زايي و افزايش گسترده مناطق بياباني در منطقه و از بين رفت عرصه هاي طبيعي، احتمال گسترش بيماري هاي سخت و صعب العلاج در منطقه اعم از بيماري قلبي-عروقي، چشمي، ريوي، خوني و ...، از بين رفتن اراضي و باغات کشاورزي به ويژه در مناطق مجاور درياچه اروميه و افزايش بيماري هاي دامي، ايجاد تغيير در شرايط اقليمي منطقه، از اهم تهديدات و خطرات ناشي از خشکي درياچه اروميه به شمار مي رود.

همچنين طبق مطالعات صورت گرفته، بازتابش تشعشات خورشيدي از سطح درياچه اروميه تا 4 برابر و در مناطق مجاور آن تا 5.2 برابر افزايش يافته است که از پيامدهاي آن، افزايش شدت تشعشات فرابنفش خواهد بود و بيماريهايي مانند آسيب هاي اشعه ماوراي بنفش شامل سرطان، آسيب هاي چشمي، تخريب سياهي چشم، آب مرواريد، سوختگي يا برف کوري و گل مژه و آسيب هاي پوستي و ساير بيماري ها خواهيم بود.

با توجه به تبعات جبران ناپذير بحران خشکي درياچه اروميه اقدامات پيشگيرانه به مراتب نتيجه بخش تر و اثراث مثبتي به همراه خواهد داشت و پيگيري رويکرد تغيير رفتار و نگرش عمومي مردم براي صرفه جويي و بهينه سازي مصرف آب در بخش هاي مختلف به ويژه در بخش کشاورزي حوضه آبريز رويکردي بنيادي محسوب مي شود.