عيد نوروز جشن باستاني ايرانيان...

يکي از جشن هاي باستاني ايراني جشن عيد نوروز مي باشد که به همين مناسبت به تشريح تاريخچه اي از اين عيد باستاني در ادامه مي پردازيم. جشن همتاي واژه (عيد) در زبان هاي ايراني (جشن) يا (يسن) است. از ريشه YAZ به معناي ستايش، نيايش و پرستش؛ (ايزد) به معناي ستايش شده و نيايش شده نيز از همين ريشه است. (جشن) واژه اي ايراني، مذهبي و بسيار کهن است. اين واژه که باري گران از معناها و سنت هاي ويژه ايراني را بر دوش دارد، در اصل عبارت بوده است از برپايي مراسم نيايش و سپاس به مناسبت رخداد يک پيروزي، يک واقعه اجتماعي يا يک معجره آسماني که سودي براي اجتماع داشته باشد. مردم به هنگام برپايي بزرگداشت گردهم جمع مي آمدند و خداي را با مراسم ويژه مذهبي نيايش مي کردند، و اين نيايش و سپاس همه ساله به عنوان قدرشناسي از موهبتي که از سوي خداوند ارزاني شده بود تکرار مي گرديد. اين مراسم با رقص هاي مذهبي و سرود و موسيقي نيز همراه بوده است. آن چنان توده هايي از آتش برپا مي داشتند و در کنار آن صدها و هزارها اسب و گاو و گوسفند قرباني مي کردند. آن گاه سهمي از قرباني به آتش داده مي شد و باقيمانده آن ميان مستمندان و نيايشگران پخش مي گرديد و با همين گوشت قرباني سور و مهماني برگزار مي شد. همين جشن ها در دوره هاي مختلف زندگاني اقوام ايراني، آغاز سال را اعلام مي کردند.

جشن عيد نوروز

اين جشن از کهن ترين جشن هاي ايراني است که پژوهشگران بنياد آن را هند و ايراني ندانسته اند، بلکه با قيد احتمال آن را به اقوام بومي نجد ايران پيش از مهاجرت و آرياييان، منسوب مي دانند. همچنين دو جشن مهرگان و نوروز از طريق سومريان به بين النهرين راه يافته و در آنجا دو جشن (ازدواج مقدس) و (اکيتو) را پديد آورده که بعدها در بين النهرين اين هر دو جشن به صورت جشني واحد در آغاز سال نو برگزار گرديده، ولي در نجد ايران همچنان تا دوره اسلامي به صورت دو جشن مستقل بر قرار مانده است. بنابراين سه جشن »نوروز«، »مهرگان« و »سده« بيشتر در زمره اعياد ملي ايراني قرار مي گيرند تا جشن هاي مذهبي.

نوروز نماد رستاخيز حيات

نوروز و فروهر

ماه فروردين به فـَرَوَهرها و يا فروشي ها تعلق دارد. جشن نوروز نيز نمادي از سالگرد بيداري طبيعت از خواب زمستاني است که به رستاخيز و حيات منتهي مي شود. فروهر يکي از نيروهاي غير مادي در وجود انسان است و نوعي همزاد آدميان که پيش از آفرينش مادي مردمان در جهان مينوي به وجود مي ايد و پس از مرگ آدميان نيز دوباره به جاي نخستين خويش باز مي گردد. در عقايد باستاني تر، ايرانيان تنها قهرمانان را داراي فروهر مي دانستند، اما بعدها پرهيزگاران نيز از اين موهبت بهره مند مي شوند. آنان سالي يکبار براي ديدار بازماندگانشان به خانه هاي خويش فرود مي آيند و ورود آنان برکت را به همراه خواهد داشت، آن زمان که خانه را پاکيزه و درخشنده ببينند. ولي چنانچه آن را آشفته در هم و پاکيزه نشده بيابند برکت براي آن نخواسته ، آن را رها مي کنند. حضور فروهرها از طليعه فروردين و نوروز آغاز مي شود و تا دهم فروردين و به روايتي تا نوزدهم آن ادامه مي يابد از اين جهت مراسم آتش افروزي بر بالاي بام ها انجام مي پذيرفته تا راه خانه ها را به فروهرها نشان دهند.

نوروز در گذشته

نوروز کوچک و نوروز بزرگ

عنوان نوروز در فرهنگ ايراني به دو روز تعلق داشته است. يکي روز اول فروردين، که خورشيد به برج حمل مي رسد و به آن نوروز کوچک يا (عامه) مي گويند و ديگري نوروز بزرگ يا (نوروز خاصه) است که روز خرداد از ماه فروردين است. گفته اند :نوروز سالروز آفرينش جهان و انسان است و نوروز بزرگ روزي است که در آن جمشيد بر تخت نشست و خاصان را طلبيد و رسم هاي نيکو گذاشت، و گفت خداي تعالي شما را خلق کرده است. بايد که به آب هاي پاکيزه تن را بشوييد و غسل کنيد و به سجده و شکر خدا مشغول باشيد و هر سال در اين روز به همين دستور عمل نماييد.

نوروز و آب

همه نيکي ها چون از ابرکران (عالم اعلي) به گيتي آيد، به خرداد روز آيد. باشد که همه روز آيد، اما آن روز بيش آيد. پيداست اگر آن روز بر تن جامه اي نيکو بدارند. و بوي خوش بويند و مرواي نيک تفأ ل کنند و... آن سال نيکويي بديشان رسد و بدي را از ايشان دور مي سازد. از آنجا که نوروز در آغاز فصل بارش باران هاي بهاري قرار دارد مي توان ردپاي اردويسور اناهيد را نيز در آن يافت. اردويسور اناهيد الهه آب است. اوست که به فرمان اورمزد از آسمان باران، برف و تگرگ را فرو مي باراند. سبب اين که ايرانيان در نوروز غسل مي کنند آن است که اين روز به الهه آب تعلق دارد. از اين رو، مردم در اين روز هنگام سپيده دم از خواب برمي خيزند و با آب قنات و حوض خود را مي شويند و گاهي نيز آب جاري بر خود از راه تبرک و دفع آفات مي ريزند. و در اين روز مردم به يکديگر آب مي پاشند و درباره سبب اين کار برخي گفته اند علت آن است که در کشور ايران ديرگاهي باران نباريد و سپس ناگهان سخت بباريد و مردم به آن باران تبرک جستند و از آن آب به يکديگر پاشيدند و اين کار همچنان در ايران مرسوم بماند.

نوروز پيروز

نوروز همچنين نمادي است از پيروزي نيکي بر بدي. از همين رو آيين نيايش رپيثون در نوروز برگزار مي شود. (رپيثون ) سرور گرماي نيمروز و ماه هاي تابستان است. با يورش ديو زمستان به زمين رپيثون به زير زمين فرو مي رود تا با گرم نگاهداشتن آب هاي زيرزميني، گياهان و ريشه درختان را از مرگ نجات بخشد. بازگشت سالانه او در بهار نمادي است از پيروزي نهايي خير بر شر، به همين مناسبت جشن و نيايشي ويژه در مراسم نوروزي به ايزد مذکور تعلق داشته است.

نوروز و سليمان

در روايات ايراني آمده است که چون سليمان بن داوود انگشتر خويش را گم کرد سلطنت از دست او بيرون رفت. اما پس از چهل روز بار ديگر انگشتر خود را بازيافت و پادشاهي و فرماندهي به او بازگشت و مرغان به دور او گرد آمدند، و ايرانيان گفتند:نوروز آمد.

در ماه فروردين، روز خرداد، فريدون جهان را تقسيم کرد. روم را به »سلم«، ترکستان را به »تور« و ايرانشهر را به »ايرج« داد، کيخسرو و سياوشان را به لهراسب سپرد، زردشت دين مزديسنان را از اورمزد پذيرفت و کي گشتاسپ شاه دين را از زردشت و در اين روز پشوتن رواج دين خواهد کرد. و نيز روايت شده است که کوروش پس از پيروزي بر بابل، پسر خود کمبوجيه را در جشن نوروز گموک بابلي به عنوان پادشاه بين النهرين معرفي کرد.