غفلت از توانمندسازي حاشيه نشينان
1398/04/16
گروه اجتماعي: حاشيه نشيني در شهرها، معضلي با قدمت حدود 50 ساله است که حل آن نه با نگاه هاي فني و مهندسي صرف، بلکه از طريق اتخاذ رويکردهاي توانمندساز ساکنان مناطق حاشيه نشين ميسر خواهد شد.
حاشيه نشيني در کلان شهرهاي کشور از قبيل تبريز، از زماني آغاز شد که رژيم پهلوي تصميم به اجراي اصلاحات ارضي و به دنبال آن صنعتي سازي لجام گسيخته بر اساس الگوهاي غربي گرفت؛ در چنين شرايطي کشاورزان که از قطعات کوچک زمين حاصل از اصلاحات ارضي، قادر به تامين نيازهاي معيشتي خود نبودند، به اميد يافتن فرصت هاي بهتر به شهرهاي بزرگ سرازير شدند، اما چون سرمايه کافي براي خريد يا ساخت منزل مسکوني در بافت اصلي و قديمي شهر را نداشتند، به حاشيه ها روي آوردند و با ساخت خانه هاي غيراستاندارد، روندي را آغاز کردند که امروز به نام »حاشيه نشيني« شناخته مي شود.
البته رواج حاشيه نشيني در کلان شهرها در پنج دهه گذشته، موضوعي نبود که تنها از منظر شهرسازي و اصول فني- مهندسي به آن نگريسته شود، بلکه گسترش اين امر، مسايل و مشکلات بسياري را در ابعاد اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و حتي امنيتي دامن زد.
امروزه در کلان شهر 1.8 ميليون نفري تبريز، افزون بر 400 هزار نفر در مناطق حاشيه نشين زندگي مي کنندکه تلاش ها براي ساماندهي آنان تا به امروز ناکام مانده است؛ گفته مي شود نگاه صرف مهندسي و شهرسازي، دليل اصلي بي نتيجه ماندن طرح هاي مربوط به حاشيه نشيني در طول دهه هاي اخير با عناوين مختلف و متعددي مانند »ساماندهي«، »بهسازي«و »بازآفريني« بوده است.
به عبارت ديگر متخصصان و کارشناسان فعال در حوزه اصلاح و ساماندهي مناطق حاشيه نشين در کلان شهرهاي کشور، به دنبال رفع معضل حاشيه نشيني، از طريق ساخت خانه هاي استاندارد هستند، اما واقعيت اين است که اولاً هيچ دولتي قادر به تامين منابع مالي لازم براي ساخت مسکن اصولي 400 هزار حاشيه نشين در تبريز نيست، دوم اينکه هيچ تضميني وجود ندارد که سکونت در خانه هاي نوساز و مهندسي بتواند تبعات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي ناشي از سال ها زندگي حاشيه نشيني را برطرف کند.
کارشناسان با درک اين واقعيت، امروزه به اين نتيجه رسيده اند که راهکار اصلي مواجهه با »حاشيه نشيني«، نه صرفاً ساخت واحدهاي مسکوني استاندارد براي ساکنان اين مناطق، بلکه توانمندسازي اجتماعي و فرهنگي آنان است، زيرا تجربه و مشاهدات ميداني نشان مي دهند که اغلب ساکنان مناطق حاشيه نشين، بر خلاف تصور تصميم سازان و برنامه ريزان، نه تنها از محل سکونت و سبک زندگي خود ناراضي نيستند، بلکه اکثريتي از آنها به دلايلي همچون زندگي کلوني، مثلاً سکونت افراد يک روستا در يک محله مشخص از يک منطقه حاشيه نشين و پيوندهاي عاطفي، فرهنگي و اجتماعي ناگسستني بين آنها، حتي حاضر نيستند با منازلي با امکانات روز نيز نقل مکان کنند.
انجام اقدامات هماهنگ براي حل مشکلات حاشيه نشيني با ايجاد دفاتر تسهيلگري
نماينده وزارت کشور در اجراي طرح ايجاد دفاتر تسهيل گري و توسعه محلي گفت: يک سوم جمعيت شهري کشور که 20 ميليون نفر را شامل مي شود، در بافت‌هاي ناکارآمد ساکن هستند.نواب ميرزايي اظهار داشت: دانشگاه تهران در دهه 1350 مطالعاتي را در مورد بحث حاشيه نشيني انجام داد که آن زمان ميزان افراد حاشيه‌نشين را حدود 15 هزار نفر اعلام کرد.
وي با بيان اينکه طبق آمار دستگاه‌ها و سازمان‌هاي مختلف در حال حاضر 9 تا 11 ميليون نفر ساکن سکونتگاه‌هاي غيررسمي هستند، افزود: از دهه هفتاد سکونت گاه‌هاي غير رسمي به عنوان پنج آسيب اول کشور مطرح است.
ميرزايي اظهار داشت: اقدامات مختلفي در سکونتگاه‌هاي غير رسمي انجام مي‌شود که بر اساس آن، دستگاه‌هاي اجرايي اعم از کميته امداد، بهزيستي، علوم پزشکي و شهرداري وارد عمل شده و کارها و هزينه‌هاي زيادي نيز کرده‌اند اما در نهايت اين اقدامات باعث بهبود وضعيت حاشيه‌نشيني نشده است.
وي با بيان اينکه راهکارهاي مختلفي توسط نهادهاي متولي ارائه شده است، افزود: در حوزه اجرا همه براي انجام کارها متفق القول هستند، از اين‌رو دفاتر تسهيلگري در اين محلات تشکيل مي‌شود تا به صورت نظام يافته و هدف‌مند بتوانيم اين منابع را توسط دستگاه‌هاي نهادهاي مختلف هزينه کنيم.
ميرزايي گفت: طبق آسيب‌شناسي انجام گرفته از سوي صاحب نظران، يکي از مهمترين دلايل انفعال، نبود اقدامات هماهنگ و هم پيوند است از اين‌رو بايد اقدامات به صورت متوالي در يک بازه زماني مشخص انجام مي‌شد و وقتي چنين نشده آسيب‌هاي ناشي از کمبود امکانات و يا مشکلات اقتصادي و اجتماعي تشديد شده و به نوعي حل نشده باقي مانده است.
وي با بيان اينکه بخشي از آسيب‌ها در حوزه کلان کشور هست و اين در آسيب‌شناسي بسيار تأثيرگذاراست، افزود: در عين حال اقدامات خوبي در سطح محلات مي‌توان انجام داد.
ميرزايي اظهار داشت: آذربايجان‌شرقي از نظر جمعيت هفتمين استان کشور از نظر سکونتگاه غير رسمي است و طبق وظيفه محوله وزارت کشور از سوي رهبر معظم انقلاب، سال گذشته 10 استان به عنوان پايلوت انتخاب شد و 69 دفتر تسهيلگري در اين استان‌ها تشکيل شد.
وي ادامه داد: با توجه به کسب نتايج خوب در استان‌هاي پايلوت تصميم بر آن شد تا در سال جاري 10 استان پايلوت به 22 استان ارتقا يابد که استان آذربايجان‌شرقي نيز جزو اين استان‌ها است.
ميرزايي افزود: بيشترين دفاتر را در استان سيستان و بلوچستان، خوزستان و تهران داريم که اين محلات با کمبود خدمات محلات، مصالح و نبود مديريت شهري در اين مناطق و مشکلات اقتصادي روبرو هستيم.
وي گفت: دفتر تسهيلگري علاوه بر نياز سنجي، دارا سنجي و آسيب سنجي را نيز انجام مي‌دهد که در نهايت مجموع آنها به يک سنتز و تحليل مناسب مي‌رسد که همه دستگاه‌هاي متولي در آن دخيل هستند.
استاندار آذربايجان شرقي: حاشيه نشينان را از نظر فکري و فرهنگي توانمند کنيم
استاندار آذربايجان شرقي نيز با بيان اينکه لازمه توانمندسازي، ايجاد فرصت شغلي و آموزش مهارت است، گفت: بايد مردم مناطق حاشيه نشين را از لحاظ فکري توانمند کنيم.
محمدرضا پورمحمدي اظهار داشت: در زمينه اولويت‌هاي اعتماد ساز دولت که وزير کشور هم به آن تاکيد دارد، اولويت‌هايي وجود دارد که مديران هر بخش بايد روي آنها کار دقيق انجام دهند.
وي با بيان اينکه در حوزه اجتماعي و فرهنگي رصد اجتماعي و فرهنگي نياز است، افزود: يک مرکز رصد فرهنگي بايد موضوعات آسيب‌هاي اجتماعي را رصد و راه حل ارائه کند.
استاندار آذربايجان شرقي با تاکيد بر لزوم مشارکت خيران و سمن‌ها در حل آسيب‌هاي اجتماعي گفت: همه مشکلات بايد در سايه مشارکت مردم حل شود چون بدون همراهي مردم انجام امور ناممکن است.
وي با بيان اينکه بحث توانمندسازي يک مقوله متفاوت از ان چيزي است که رخ مي‌دهد، اظهار داشت: توانمندسازي بعد از عبور از ساخت خانه‌هاي ارزان قيمت و اعطاي تسهيلات بوده و بايد مردم مناطق حاشيه نشين را از نظر فکري و فرهنگي توانمند سازيم.
پورمحمدي خاطرنشان کرد: دولت نبايد براي مردم خانه بسازد، بلکه توانمندسازي اساس اش ايجاد فرصت شغلي و آموزش مهارت‌هاي شغلي و اجتماعي است.
وي مهاجرت معکوس را در کاهش حاشيه نشيني مؤثر دانست و تاکيد کرد: براي جلوگيري از گسترش بافت‌هاي حاشيه نشين ستاد ملي بازآفريني بايد تدبير کند.
يک چهارم جمعيت تبريز حاشيه نشين هستند
مديرکل امور اجتماعي و فرهنگي استانداري آذربايجان‌شرقي نيز با اشاره به مجموع بافت‌هاي ناکارآمد شهري استان در بين 31 شهر جمع‌بندي شده است، گفت: مجموع مساحت ناکارآمد شهر تبريز 8 هزار و 439 هکتار است.
علي بدر شکوهي با بيان اينکه تعداد پهنه‌هاي حاشيه‌نشيني در تبريز اعم از پهنه شمالي، جنوبي، آخماقيه، پارک بزرگ است، افزود: تعداد محلات حاشيه‌نشين 18 محله تبريز است که تعداد جمعيت بر حسب آنچه اعلام شده است جمعيتي معادل 400 هزار نفر که معادل يک چهارم جمعيت کل شهر تبريز است.
معاون اجتماعي استانداري آذربايجان‌شرقي اظهار داشت: بيشترين ميزان ساکنان در پهنه شمالي با جمعيت 250 هزار نفر است که در بخش حاشيه جنوبي اتوبان پاسداران زندگي مي‌کنند.
وي افزود: طرح‌هاي توانمندسازي و کاهش آسيب‌هاي اجتماعي مناطق حاشيه‌اي با عنوان طرح ايجاد و فعال‌سازي دفاتر تسهيلگري و توسعه محلي و توانمندسازي و کاهش آسيب‌هاي اجتماعي در مناطق حاشيه نشين با محوريت مهارت آموزي و اشتغال زايي است که 4 دفتر توانمندسازي و کاهش اجتماعي در تبريز ايجاد شده است.
وي با تاکيد بر ارتقاء زيرساخت‌هاي تفريحي، فراغت، ورزشي در آذربايجان شرقي، گفت: فعال‌سازي سمن‌هاي حضور زنان و حمايت از زنان کارآفرين استان، ارائه آموزش‌هاي لازم به والدين براي بهبود فضاي ارتباطي درون خانواده و آگاهي از نحوه مواجهه با مسائل چالش‌ها زمينه را فراهم مي‌کند.
شکوهي، اعتبارات تخصصي به دستگاه‌هاي عضو ستاد را 24 ميليون و 735 هزار ريال اعتبار در حوزه اجتماعي براي استان برشمرد و گفت: تعداد دستگاه‌هاي طبق تفاهم‌نامه با وزارت کشور 22 دستگاه است.
وي با بيان اينکه براي توانمندسازي و کاهش آسيب‌هاي اجتماعي محلات حاشيه‌نشين شهرهاي استان اقدامات زيادي انجام گرفته است، تصريح کرد: وزارت کشور نبايد خودش را عقب بکشد و از بحث حاشيه‌نشيني دور باشد به طوريکه وزارت کشور خود را بايد در مرکز حاشيه‌نشيني ببيند.
شکوهي گفت: بايد حاشيه شهرها در کنار بافت‌هاي فرسوده داخل شهر مورد توجه و اهميت قرار گيرد.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، وي با تاکيد بر اينکه در کمک‌رساني به مردم و توانمندسازي آنها از نظر شرعي، اخلاقي، انقلابي، قانوني و اجتماعي مسوول هستيم، ادامه داد: مناطق اسکان غير رسمي بايد، ساماندهي شود و با تغيير، تحول و توانمندسازي به جوانان آموزش دهيم تا مسائل اجتماعي را حل کنند.
منبع :