تبريز، ويترين خانه‌هاي تاريخي ايران

گروه تاريخي: وجود 800 خانه تاريخي و قديمي در شهر تبريز، به نوعي اين شهر را به عنوان پايتخت و ويترين خانه‌هاي تاريخي در ايران تبديل کرده است، که به نظر مي‌رسد، با وجود اين همه خانه تاريخي در شهر اولين‌ها، معرفي اين آثار تاريخي و ديدني براي تورهاي خارجي و داخلي براي توسعه صنعت گردشگري در کشورمان و به ويژه اين منطقه مغفول و مهجور مانده است.

گروه تاريخي: وجود 800 خانه تاريخي و قديمي در شهر تبريز، به نوعي اين شهر را به عنوان پايتخت و ويترين خانه‌هاي تاريخي در ايران تبديل کرده است، که به نظر مي‌رسد، با وجود اين همه خانه تاريخي در شهر اولين‌ها، معرفي اين آثار تاريخي و ديدني براي تورهاي خارجي و داخلي براي توسعه صنعت گردشگري در کشورمان و به ويژه اين منطقه مغفول و مهجور مانده است.
به سخني ديگر، هر چند بسياري از گردشگران خارجي و داخلي به منظور آشنايي بيشتر با اين مکان‌ها و به خصوص با سبک زندگي و فرهنگ محلي اين مناطق ترجيح مي‌دهند، در خانه‌هاي تاريخي اقامت گزينند، ولي متاسفانه هنوز برنامه خاصي براي اقامت اين گردشگران در اين خانه‌ها در سطح کشور و به ويژه شهر تبريز تدوين و پيش‌بيني نشده، در حالي که اکثر گردشگراني که به کشورمان و در راس آنها به آذربايجان و شهر اولين‌ها سفر مي‌کنند، اين برنامه را حلقه مفقوده صنعت گردشگري ايران مي‌دانند.
* تبريز، ويترين خانه‌هاي تاريخي ايران:با اين اوصاف، تبريز، شهر خانه‌هاي تاريخي، قديمي زيبا و به بيان ديگر، اين شهر ويترين خانه‌هاي تاريخي ايران است، به طوريکه از کيلومترها دور نظر هر بيننده را به خود جلب مي‌کند، تا اينکه در کنار اين خانه‌ها با اندروني و بيروني، شيشه‌هاي رنگي، سقف‌هاي گچ‌بري، حوض‌خانه و سرداب آن؛ عکس يادگاري گرفت.با اين وجود، انتخاب تبريز به عنوان شهر گردشگري جهان اسلام در سال 2018، فرصت مناسبي است براي معرفي اين آثار؛ تا اينکه از تمام ظرفيت‌هاي شهر اولين‌ها، به بهترين شکل ممکن براي جذب گردشگر داخلي و خارجي  استفاده کرد.
* پرسه در ميان خانه‌هاي تاريخي تبريز:از اين رو، در گزارشي به معرفي برخي از خانه‌هاي قديمي و تاريخي شهر تبريز و برخي شهرستان‌هاي آذربايجان شرقي مي‌پردازيم.
* خانه استاد شهريار:خانه استاد شهريار، با قدمت دوره پهلوي دوم (1374) در مرکز شهر تبريز قرار دارد. خانه استاد شهريار بعدها به تملک شهرداري شهر تبريز درآمد و به موزه ادبي استاد شهريار تبديل شد.
* خانه پروين اعتصامي:پروين اعتصامي در تاريخ 25 اسفند سال 1285 خورشيدي در خانه‌اي در محله ششگلان تبريز و در کوچه‌اي به همين نام، متولد شد و تا سن 6 سالگي که به همراه خانواده به تهران مهاجرت نمود.
* خانه حريري:تاريخچه اين بنا به اوايل دوران قاجار برمي‌گردد، که دو حياط بيروني و اندروني و دو بلوک خانه دارد، که هر دو رو به قبله است، نماي ساختمان بيروني جلوه‌گاه هنر اصيل ايراني و داراي نقاشي‌هاي بسيار زيبا و اصيل است، که الهام گرفته از موضوعات اساطيري قديم از جمله داستان يوسف و زليخا از قرآن مجيد و ديگر تواريخ و داستان‌ها است و سقفي سراپا نمونه قدرتمند و شگفت انگيزي از مينياتور ايراني است.
* خانه امير نظام گروسي:خانه امير نظام گروسي در محله ششگلان شهر تبريز قرار دارد. اين خانه که از آن به عنوان موزه قاجار استفاده مي‌شود در دوره ناصرالدين شاه و در زمان پيشکاري امير نظام گروسي و توسط وي ساخته شده است.
* خانه حيدرزاده:عمارت تاريخي واقع در منطقه مقصوديه شهر تبريز است، که در سمت جنوب ساختمان شهرداري تبريز قرار دارد.
* خانه گنجه‌اي‌زاده:خانه گنجه‌اي‌زاده از بناهاي تاريخي شهر تبريز است و معماري مختلطي از سبک دوره قاجار و پهلوي دارد.
* خانه قدکي تبريز:اين خانه و خانه بهنام و خانه گنجه‌اي زاده جمعا از کاربري مسکوني به کاربري آموزش عالي تغيير عملکرد داده و جزء مجموعه دانشگاه هنر اسلامي تبريز است و در محور تاريخي و فرهنگي تبريز واقع شده است.
* خانه بلورچيان:خانه بلورچيان از جمله آثار اواخر دوره قاجاريه است و در محله سرخاب قاپوسي شهر تبريز قرار دارد.
* خانه شربت اوغلي:اين خانه متعلق به حکومت قاجاريه است که در اوائل پهلوي اتاق‌هايي در دو طبقه به ضلع شمالي حياط باغچه اضافه شده است.
* خانه سرخه‌اي:خانه سرخه‌اي در نيمه دوم حکومت قاجارها ساخته شده، اين خانه متعلق به ميرزا مهدي فراشباشي، داماد مظفرالدين شاه بوده است. مهمترين عوامل تزيين در اين خانه گچبري‌هاي متنوع در داخل و خارج ساختمان و انواع تزئينات چوبي و آيينه‌کاري‌هاي سقفي است.
* خانه مشروطه:خانه مشروطه واقع در محله قديمي راسته کوچه (خيابان شهيد مطهري فعلي) از بناهاي تاريخي دوره قاجار است، که تاريخ بناي آن به سال 1245 خورشيدي مي‌رسد. اين خانه متعلق به حاج ميرزا مهدي کوزه‌کناني معروف به ابوالمله؛ از بازرگانان خوش‌نام شهر تبريز و يکي از حاميان بزرگ نهضت آزاديخواهي مردم آذربايجان بوده است، در دوران خودمختاري آذربايجان در سال‌هاي 1324 تا 1325 نيز محل تجمع سران فرقه دمکرات آذربايجان بوده است.
* خانه بهنام:خانه بهنام از قديمي‌ترين بناهاي اوايل دوره قاجار در شهر تبريز است که در دوره ناصرالدين شاه مرمت شده است. اين خانه در حال حاضر به دانشکده معماري دانشگاه صنعتي سهند تبديل شده است.
* خانه ثقه‌الاسلام:خانه ثقه‌الاسلام تبريزي در خيابان چايکنار و مابين پل قاري و مسجد صاحب الامر واقع شده است. ثقه الاسلام از مبارزان دوره مشروطه بود، که در صبح عاشوراي 1330 قمري توسط اشغالگران روس به دار آويخته شد.
* خانه صرافلار:خانه صرافلار تبريز واقع در خيابان شمس تبريزي، متعلق به دوره قاجار و اوايل پهلوي است.
* خانه علي مسيو:علي مسيو يکي از شخصيت هاي برجسته و مشهور نهضت مشروطه در آذربايجان بوده و اين خانه منسوب به او مي‌باشد. وي يکي از بنيانگذاران دسته مجاهدين تبريز است.
* خانه ختايي تبريز (خانه هنرمندان تبريز)
ختائيان خانواده بازرگان و ثروتمندي بودند، که در نزديکي باغ شمال در خانه‌ها و باغ‌هاي بزرگ تو در تو در کوچه صدر منزل داشتند. اين خانه توسط شهرداري خريداري شده و با حضور شهردار تبريز و اعضاي شوراي شهر و اهالي فرهنگ و هنر به نام «خانه هنرمندان تبريز»، افتتاح و به سازمان فرهنگي هنري شهرداري تبريز واگذار شده است.
* خانه لاله‌اي:خانه لاله‌اي‌ که دفتر پژوهش‌هاي تاريخي مرحوم يحيي ذکاء در آن افتتاح شده است، متعلق به دوره پهلوي اول است،.
* خانه قاسم اهري:اين بنا در محله دکتر اهري، در محلات قديمي اهر قرار گرفته است. دکتر قاسم اهري از رجال سياسي دوره رضاخان بوده است.* خانه سيف العلما:اين خانه در محله گزاوشت که از محلات قديمي شهر بناب است و در خيابان شهيد بهشتي (خيابان دريا ) قرار دارد. اين بنا مربوط به اوايل دوره قاجاريه است که به منزل سيف العلماء شهرت دارد که متعلق به شيخ علي قاضي مي‌باشد.
* خانه امير ارشد ورزقان:اين خانه تاريخي در دو طبقه قاجاري به وسعت يک‌هزار و 100 متر مربع با بدنه سنگي، سقف طبقه همکف آجري و با طاق‌هاي آهنگ متقاطع بنا شده است. بناي اين ساختمان سنگي به »داش عمارت« مشهور است و به کاخ امير ارشد قراجه داغي از بناهاي زيبا و منحصر به فرد شهرستان ورزقان مربوط مي‌شود.
در ادامه اين گزارش به معرفي چند عمارت تاريخي و زيباي موجود در شهر تبريز مي‌پردازيم، که به نوعي از جمله مهم‌ترين جاذبه‌هاي گردشگري و  تاريخي اين شهر به حساب مي‌آيد.
* عمارت شهرداري تبريز:عمارت شهرداري تبريز در سال 1314 شمسي در محل گورستان متروک و مخروبه کوي نوبر با نظارت مهندسان آلماني در زمان رياست شهرداري حاج ارفع الملک جليلي بنا شده است.اين ساختمان داراي يک برج ساعت چهار صفحه‌اي است، که با طنين موزون زنگ‌هايش هر 15 دقيقه يک بار، گذشت زمان را به گوش مردم تبريز مي‌رساند.
* عمارت ائل‌گلي تبريز:ائل‌گلي از گردشگاه‌هاي زيباي تبريز است، استخري بزرگ به شکل مربع به مساحت 54 هزار و 675 متر مربع است و در جنوب آن تپه‌اي وجود دارد که آنرا از بالا تا پايين، همسطح استخر، پله بندي کرده و نهر آبي از آن به سمت پايين روان است. در مرکز استخر، عمارتي به شيوه سنتي در دو طبقه ساخته شده و اطراف استخر به صورت پارک بسيار زيبا و فرح بخشي درآمده که يکي از زيباترين جاذبه‌هاي گردشگري آذربايجان‌شرقي به شمار مي‌رود.
* خانه‌هاي تاريخي آذربايجان آيينه‌هايي که بايد پاک ‌شوند، نه خراب:نکته در خور تامل ديگر اينکه، با توجه به مستندات موجود و اظهارات کارشناسان ميراث فرهنگي و گردشگري، به خاطر وجود نزديک به 800 خانه قديمي و تاريخي در محدوده بافت قديمي و فرسوده شهر تبريز، اکثر اين خانه‌ها در حال حاضر در معرض تخريب جدي است، به‌طوريکه بارها شده، اصحاب رسانه، دوست داران و علاقه‌مندان به آثار تاريخي و قديمي با ارائه گزارش، تحليل و خبر در مورد خرابي اين آثار تاريخي و با ارزشمند کشورمان هشدار داده‌اند، اما متاسفانه در اين ميان دستگاه‌هاي ذيربط و مسئولان امر آنطور که بايد و شايد نگران اين موضوع نيستند، به طوريکه اين روزها اين بناي تاريخي هر روز بهتر از ديروز، از ياد و خاطره‌ها از بين مي‌رود.

منبع :