خاک منبع حياتي تامين غذا در معرض تهديد جدي

گروه گزارش: خاک که از آن به عنوان منبع حياتي تامين امنيت غذايي انسان نام برده مي شود در دهه هاي اخير در دنيا و از جمله ايران بر اثر برخي عوامل انساني و طبيعي در معرض تهديد قرار گرفته و ادامه اين روند امنيت غذايي مردم را به خطر مي اندازد. خاک به عنوان عنصري حياتي در منابع سرزميني، توسعه کشاورزي و پايداري بوم‌شناختي، بنيان و اساس توليد غذاي انسان، خوراک دام، سوخت، فيبر و بسياري ديگر از خدمات اکوسيستمي حياتي است و اگر از بين برود و يا تخريب شود، بازيابي آن بيش از 100 سال طول مي کشد.

گروه گزارش: خاک که از آن به عنوان منبع حياتي تامين امنيت غذايي انسان نام برده مي شود در دهه هاي اخير در دنيا و از جمله ايران بر اثر برخي عوامل انساني و طبيعي در معرض تهديد قرار گرفته و ادامه اين روند امنيت غذايي مردم را به خطر مي اندازد. خاک به عنوان عنصري حياتي در منابع سرزميني، توسعه کشاورزي و پايداري بوم‌شناختي، بنيان و اساس توليد غذاي انسان، خوراک دام، سوخت، فيبر و بسياري ديگر از خدمات اکوسيستمي حياتي است و اگر از بين برود و يا تخريب شود، بازيابي آن بيش از 100 سال طول مي کشد.
گستره طبيعي خاک‌هاي حاصلخيز در دنيا محدود بوده و اين گستره محدود تحت فشار فزاينده انواع کاربردهاي رقيب براي کاشت محصولات کشاورزي، جنگل‌داري، چراگاه‌ها، مراتع، شهرنشيني و تامين نيازهاي جمعيت رو به‌ رشد جهان براي توليد غذا و انرژي همچنين استخراج مواد معدني خام قرار دارد.
در اين شرايط ضروري است تا نقش و ارزش خاک را به‌ خاطر ظرفيت‌ توليدي‌ و نقش‌آفريني آن در تامين امنيت غذايي و حفظ خدمات کليدي اکوسيستمي مورد توجه قرار داد.به عقيده محققان و کارشناسان حوزه خاک، در زمان کنوني با توجه به روند نابودي و از بين رفتن خاک و افزايش جمعيت در دنيا، اراضي کشاورزي براي تامين امنيت غذايي مردم روز به روز کاهش مي يابد و بر اساس آمار سازمان خواربار جهاني، ايران در اين روند حدود 36 سال از ميانگين دنيا جلوتر است.محققان و کارشناسان حوزه خاک اعتقاد دارند با توجه به اينکه ميانگين سرانه اراضي قابل کشت رو به کاهش است، در آينده تامين امنيت غذايي مردم با خطر جدي مواجه مي شود.به عقيده محققيان و کارشناسان اين حوزه، عوامل مختلف انساني و طبيعي مانند تغيير کاربري براي ساخت و سازها در حاشيه شهرها و روستاهاي بزرگ، املاح، شيب زياد، آلودگي حاصل از کودهاي شيميايي و سموم کشاورزي و پساب هاي کارخانجات و صنايع، بيابانزايي، فرونشست زمين و فرسايش خاک در تخريب و از بين رفتن خاک موثر هستند که براي تامين امنيت غذايي مردم در آينده، بايد جلوي اين عوامل گرفته شود.وضعيت نامناسب خاک را مي توان در حوزه درياچه اروميه به عينه مشاهده کرد به طوري که به عقيده رييس سازمان جهاد کشاورزي استان، اين حوزه 45 درصد از سطح زيرکشت خود را از دست داده و از رده کشاورزي خارج شده است.
سرانه اراضي کشاورزي در آذربايجان شرقي به يک هزار مترمربع کاهش مي يابد
رييس سازمان جهادکشاورزي آذربايجان شرقي روز يکشنبه در آستانه روز »جهاني خاک « در همايشي با شعار »خاک و آب منشاء زندگي« در تبريز با اشاره به از بين رفتن 45 درصد از اراضي کشاورزي حوضه درياچه اروميه و بحراني شدن وضعيت خاک اين حوضه در اثر بحران آبي، ادامه داد: هم اکنون نابودي خاک اين حوضه به صورت ملموس قابل مشاهده است و با از رده خارج شدن بخشي از اراضي اين حوضه، سرانه اراضي کشاورزي استان براي هر نفر به يک هزار مترمربع مي رسد.
»اکبر فتحي«، با اشاره به اهميت خاک براي تامين امنيت غذايي مردم، افزود: اين منبع حياتي در معرض انواع تهديدهاي انساني مانند ساخت خانه و احداث شبکه هاي راه، انتقال زيرساخت ها و بلاياي طبيعي مانند سيل قرار دارد.
وي با تاکيد بر اينکه خاک عامل اصلي توليدات کشاورزي است و بايد از آن حفظ و مراقبت کرد، گفت: زندگاني بر اساس خاک است و در نبود آن، زندگي معنا و مفهوم خود را از دست مي دهد بنابراين بايد اين منبع حياتي توليد را براي نسل آينده حفظ کرد.
وي با بيان اينکه يکي از مهمترين عوامل انساني براي از بين رفتن خاک، آلودگي آب به صورت نامتعارف مانند فاضلاب و پساب کارخانه ها است، اظهار کرد: اين آلودگي ها با نفوذ در خاک موجب از بين رفتن اين منابع توليدي مي شود.ر
ييس سازمان جهادکشاورزي آذربايجان شرقي، سطح اراضي کشاورزي استان براي کشت محصولات کشاورزي را يک ميليون و 400 هزار هکتار اعلام کرد و گفت: با توجه به جمعيت حدود چهار ميليون و 200 هزار نفري استان، سرانه اراضي کشاورزي استان براي هر نفر حدود يک هزار و 800 مترمربع است.
وي يادآور شد: براي توليد محصولات کشاورزي و تامين امنيت غذايي، بايد از خاک به عنوان مهمترين منبع توليد اين محصولات حفاظت شود و در اين راستا و بر اساس قانون حفاظت از خاک، همه دستگاه ها و نهادي هاي دولتي در کنار سازمان هاي محيط زيست و جهادکشاورزي به عنوان متوليان اصلي، وظايف مشخصي براي حفاظت از خاک دارند.
رييس سازمان جهادکشاورزي آذربايجان شرقي، گفت: همه بايد دست به دست هم دهيم تا خاک را که در معرض تهديدهاي مختلف قرار دارد، حفظ و مراقبت کنيم.فتحي، شخم زني در جهت شيب اراضي، استفاده نامناسب از کود و سم در اراضي کشاورزي و آب هاي نامتعارف و پساب هاي کارخانجات را از عوامل تخريب خاک در استان اعلام کرد و افزود: براي حفظ خاک بايد اجراي طرح تعادل دام و مرتع به فرهنگ عمومي تبديل شود و دامداران به اندازه از ظرفيت مراتع براي چراي دام ها استفاده کنند.
وي با تاکيد بر اهميت آبخيزداري و آبخوان داري در حفاظت از خاک، اظهار کرد: هر چه بيشتر در بالادست سدها، طرح هاي آبخيزداري و آبخوان داري اجرا شود به همان اندازه به حفظ خاک کمک مي شود.
31 مورد از 40 چالش مربوط به خاک در دنيا، در ايران روي مي دهد
رييس دانشکده کشاورزي دانشگاه تبريز نيز با اشاره به اهميت خاک، آب و غذا در سفارشات انبياي الهي، گفت: خاک در دنيا با 40 چالش مواجه است که 31 مورد از آن در کشور ما روي مي دهد.»جليل شفق«، افزود: فرسايش خاک از مهمترين عوامل نابودي خاک است که در اين زمينه کشور ما در دنيا در رتبه اول قرار دارد و ساير عوامل انساني و طبيعي نيز اراضي کشاورزي کشور را تهديد مي کنند.
وي با بيان اينکه به برکت انقلاب اسلامي و تلاش جهادگران عرصه کشاورزي، هم اکنون 80 درصد امنيت غذايي کشور تامين است، اظهار کرد: در صورت افزايش اين ميزان به 90 درصد، در اين خصوص به خودکفايي مي رسيم و اگر 10 درصد بقيه نيز فراهم شود خواهيم توانست مازاد نياز خود را صادر کنيم.رييس دانشکده کشاورزي دانشگاه تبريز، مهمترين نيازهاي انسان را چهار اولويت امنيت، هوا، آب و غذا اعلام کرد و گفت: بدون اين عناصر نمي توانيم زنده بمانيم و با توجه به اينکه همه آن ها به هم وابسته هستند، بايد براي حفظ همه اين عناصر تلاش کنيم.
شفق، با تاکيد بر اينکه براي تامين غذايي مردم بايد خاک داشته باشيم، ادامه داد: بايد براي حفظ اين عناصر در جامعه فرهنگ سازي شود و همه در اين زمينه احساس مسووليت کنند.
ايران 36 سال از ميانگين دنيا در تخريب و از بين بردن خاک جلوتر است
عضو هيات علمي دانشکده کشاورزي و استاد گروه خاک شناسي دانشگاه تبريز نيز با بيان اينکه اهميت آب و خاک چنان است که در آيات قرآني به آن ها اشاره شده است، گفت: خلقت انسان از خاک بوده و در 12 آيه قرآن واژه »طين« (گل)، در 20 مورد کلمه »تراب« (خاک) و بيش از 46 بار واژه »ارض« مطرح شده است و اين نشانگر اهميت خيلي زياد خاک است.»علي اصغر جعفرزاده«، با تاکيد بر اينکه حفظ خاک وظيفه همه است، افزود: کشور ما در نوار بياباني قرار گرفته و ميانگين بارش سالانه حدود 250 ميلي متر است و ميانگين بارش در حوضه آبريز درياچه اروميه وضعيت وخيم تري دارد.
وي با بيان اينکه حدود 85درصد از کشور ما در منطقه خشک و نيمه خشک قرار دارد، اظهار کرد: از سال 1384 تا سال 1401 با کاهش سطح اکولوژيک درياچه اروميه، وضعيت خاک و اراضي کشاورزي اين حوضه حالت نامناسبي به خود گرفته است.استاد گروه خاک شناسي دانشگاه تبريز با اشاره به اينکه عواملي مختلفي در تخريب خاک دخيل هستند، گفت: املاح، شيب زياد، آلودگي، بيابان زايي و فرسايش خاک از عوامل مهم نابودي خاک به شمار مي روند.
جعفرزاده، ادامه داد: از وسعت حدود 165 ميليون هکتاري کشور، 89.1 ميليون هکتار فاقد خاک است و تنها 75.9 ميليون هکتار خاک دارد که از اين ميزان نيز 18.5 ميليون هکتار اراضي کشاورزي قابل کشت است.وي با اشاره به اينکه بر اساس آمار سازمان خواربار جهاني، ايران 36 سال از ميانگين دنيا در تخريب و از بين بردن خاک جلوتر است، يادآور شد: ميانگين سرانه اراضي قابل کشت در ايران بين 2 دهم تا 15 صدم هکتار براي هر نفر است که با افزيش جمعيت و کاهش روزمره اراضي کشاورزي قابل کشت، اين ميزان در سال 1404 به 14 صدم هکتار خواهد رسيد.استاد گروه خاک شناسي دانشگاه تبريز گفت: قلمرو بيابان ها در ايران رو به افزايش است و در تقسيم بندي اکوسيستمي، 43.7 ميليون هکتار اکوسيستم بياباني در کشور وجود دارد و بيابان زايي در کشور ما بيش از 2 برابر ميانگين جهاني روي مي دهد.
جعفرزاده، با اشاره به مشکل فرسايش خاک و فرونشست زمين در کشور، افزود: بيش از 20 ميليون هکتار از اراضي کشور در 22 استان تحت فرسايش است و طي 49 سال اخير در هر دهه 65 ميلي متر از اراضي کشور به سمت بياباني شدن پيش رفته است.وي با بيان اينکه استفاده بيش از حد از سموم و کودهاي شيميايي، آنتي بيوتيک ها، هورمون ها و فاضلاب و پساب هاي کارخانه ها از عوامل نابودي خاک به شمار مي رود، يادآور شد: 48 هزار تن در روز پسماند عادي، 170 ميليون تن در سال پسماند کشاورزي، هشت هزار تن در روز پسماند صنعتي و 400 تن در روز پسماند عفوني توليد مي شود.جعفرزاده، تغيير کاربري اراضي کشاورزي را از ديگر عوامل نابودي خاک دانست و ادامه داد: در ايران سالانه 10 هزار هکتار از اراضي حاصلخيز کشاورزي نزديک شهرها و روستاهاي بزرگ به دليل تغيير کاربري از بين مي رود.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، روز پنجم دسامبر برابر با 14 آذر، روز جهاني خاک نام گذاري شده و با توجه به اهميت حفظ اين منبع ارزشمند و حياتي و آگاه سازي مردم و دانشجويان در خصوص تهديدات پيش روي خاک و در نتيجه امنيت غذايي همايشي با شعار »خاک و آب منشاء زندگي« در تالار شهيد سلماني دانشکده کشاورزي دانشگاه تبريز با حضور جمعي از اساتيد دانشگاهي و محققان حوزه خاک، مديران دستگاه هاي متولي و دانشجويان برگزار شد و سخنرانان با تاکيد بر اهميت حفظ خاک براي تامين غذايي مردم، چالش هاي پيش روي اين منبع حياتي را ارايه کردند.

منبع :