آتشکده اي که نماد وحدت بود

گروه تاريخي:تخت سليمان و مجموعه آثار باستاني آن يکي از مهم ترين و مشهورترين مراکز تاريخ و تمدن کشور ايران است. مجموعه آثار تاريخي تخت سليمان که در کوهستان هاي غرب کشور و در محل بسيار مصفا و خوش آب و هوايي قرار گرفته، در زمان هاي قديم داراي موقعيت سوق الجيشي حساس بوده است.

گروه تاريخي:تخت سليمان و مجموعه آثار باستاني آن يکي از مهم ترين و مشهورترين مراکز تاريخ و تمدن کشور ايران است. مجموعه آثار تاريخي تخت سليمان که در کوهستان هاي غرب کشور و در محل بسيار مصفا و خوش آب و هوايي قرار گرفته، در زمان هاي قديم داراي موقعيت سوق الجيشي حساس بوده است.
 بقاياي مجموعه بر روي جبهه اي از سنگ در48 ?? کيلومتري شمال شرق تکاب قرار گرفته در ميان انبوهي از آثار طبيعي و مصنوعي مانند درياچه ها   آبگرم ها، قبور کهنسال و ابنيه تاريخي ديگر احاطه شده است. تخت سليمان در زمان هاي پيش از تاريخ و دوران هخامنشي و اشکاني و ساساني معبر شاهراه هاي عمده بود که از طرف همدان به طرف ارمنستان و آسياي صغير رفته و از لحاظ لشکرکشي نيز اهميت فوق العاده اي داشته و اين مکان محل تلاقي و برخورد اقوام مختلف بوده است.تخت سليمان امروزي باقيمانده قلعه و آثار بزرگ و عمارات مخصوص براي سکونت موبدان بوده است که در زمان اشکانيان و ساسانيان در نهايت آبادي و اوج قدرت بوده و در نتيجه حمله روميان و تاخت وتاز اقوام عرب و مغول ويران شده و آثار تمدن آن از بين رفته است.آتشکده آذرگشنسب که در دوران اسلامي به تخت سليمان شهرت يافت از وسيع ترين مجموعه بناهاي ساساني است که تاکنون شناسايي و از زيرخاک بيرون آورده شده است.
از گذشته هاي دور شرايط مناسب دره سرسبز و چشمه هاي هميشه جوشانش براي زندگي بسيار مناسب بوده است و خيلي زود مورد سکونت قرار گرفته و در دوره خسرو اول ساساني (انوشيروان) با انتقال آتش مقدس از شيز قديم (تقريباً ناحيه اي در جنوب درياچه اروميه) اين منطقه بر اهميت آن افزوده شد.
آتشکده آذرگشنسب که آتشکده پادشاهان و سرداران بوده موقعيت جنگجويان را حفظ مي کرده و به عنوان نماد وحدت کشور از احترام بالايي برخوردار بوده است به طوري که بعد از پادشاهي اشخاصي از خاندان ساساني آنها پياده به اين محل آمده و ضمن زيارت، تاج شاهي را بر سر مي گذاشتند.نخستين صحنه اي که در روبه رو شدن با اين مجموعه بي نظير چشم را خيره مي_کند حصار عظيم دوره ساساني است که با ظاهري تدافعي به طول 120/1 کيلومتر و عرض حدوداً 80/3 متر به شکل بيضي، تمام مجموعه و درياچه مقدس را احاطه کرده است.
در حالي که هسته اصلي ديوارها از لاشه سنگ و ملات ساروج است پوشش بيروني حصار را سنگ هاي بزرگ حجاري شده زينت بخشيده اند.اين حصار 13 متر ارتفاع دارد و سالم ترين قسمت باقيمانده آن در جبهه غربي و جنوب غربي که بخشي از آن به تازگي به شکل اوليه مرمت شده است.حصار مربوطه داراي 38 برج به صورت قوس در جبهه بيروني بوده و داراي دو دروازه است. دروازه جنوب شرقي به علت زيبايي حجارهاي بالاي طاق و نيز آسيب ناچيز از اهميت بيشتري برخوردار است.آتشکده آذرگشنسب در ضلع شمالي درياچه قرار گرفته و داراي نمايي چهارطاقي است که درون آن محراب آتش قرار گرفته و راهروهاي مخصوص مراسم عبادي اطرافش را فراگرفته اند.جايي که موبدان در حالي که سرودهاي مقدس اوستا را زمزمه مي کردند در کنار آتشدان دهان خود را با پارچه اي مي بستند تا با نفس خود آن را آلوده نسازند و دستکش به دست چوب هاي از قبل پاک شده را با انبر روي آتش قرار مي دادند.
در سمت راست چهارطاقي دومين اتاق مهم اين آتشکده يعني»يزشن ـ گاه« قرار گرفته است که در آن آتش را وقتي براي نيايش در معرض ديد نبود، شعله ور حفظ مي کردند.
در ضلع شمال غربي، ايوان بلند و شکوهمند ساساني معروف به ايوان خسرو که از آجر قرمز و ملات ساروج ساخته شده قرار دارد که تنها ديوارهاي باقي مانده هنوز به عنوان شاخص اين مجموعه تلقي مي شود.اين ايوان بلند که براي اقامت پادشاهان ساساني در زمان اجراي مراسم زيارت آتشکده آذرگشنسب، بار عام احداث شده است و به احتمال زياد تاريخ ساخت آن مربوط به خسرو اول معروف به انوشيروان است.از برخي تاريخ نويسان و جغرافيدانان دنياي قديم در مورد شکوه، تزئينات سقف و ملزومات اشرافي بويژه تخت جواهرنشان سلطنتي طاقديس اين ايوان شاهي يادداشت هايي باقي مانده که گوياي توجه خاص شاهان ساساني به رونق و شکوه اين مکان مذهبي ـ سياسي است.تخت طاقديس که برحسب قرار گرفتن خورشيد قابل چرخش و تنظيم بوده جنسي از عاج و چوب ساج و سايباني از نقره و طلاداشته که طاقي از طلاو لاجورد که آسمان را با کواکب به تصوير مي کشيده آن را دربرمي گرفته است.
همچنين بايد به تالار ستون دار که کاربرد آن هنوز قطعي نشده و به مقوله يک آتشکده ديگر يا کاخ قلمداد شده اشاره کرد. يکي از معابد شناسايي شده در تخت سليمان تالاري است که در ضلع شرقي آتشکده آذرگشنسب قرار دارد به دليل تشابه سبک معماري احتمالاً مکاني بوده براي ستايش ايزد بانوي آب (آناهيتا) در اوستا »ايدوسيور آناهيته« چشمه اي است که از کوهي افسانه اي »هوکيئويه« مي جوشد.
اين روايت مي تواند نشانگر اهميت انتخاب اين محل براي استقرار جايگاه مقدس طي هزاران سال و بخصوص در دوران ساساني باشد.تقريباً در قسمت جنوبي قلعه درياچه زيبايي به شکل بيضي نامنظم به طول 120 و به عرض 80 متر و عمق 45 تا 65 متر پر از آب وجود دارد.مسأله جالب توجه درباره اين درياچه اين است که اين درياچه هيچ وقت سرريز نمي شود و اگر جلوي جريان آب را نيز باز کنند از حجم آب کاسته نمي_شود به همين خاطر درياچه تخت سليمان را درياچه سحرآميزي مي دانند که داراي ناشناخته هاي بسياري بوده و بررسي ها و پژوهش هاي هدفمند را مي طلبد.
بعد از به ثبت رسيدن مجموعه ساساني تخت سليمان تکاب به عنوان چهارمين اثر ايراني در فهرست آثار جهاني از سوي سازمان يونسکو تلاش هائي جهت آشکار شدن رازهاي سر به مهر اين مجموعه آغاز شده که هنوز هم بي وقفه ادامه دارد.اما در خصوص اين مجموعه توجه به دو نکته ضروري است اول اين که در جغرافياي تاريخي ايران، شهر شيز از پايتخت هاي بزرگ آذربايجان است که بعدها مرکز بزرگ آتشکده عظيم شهر ياران ساساني گرديد و در ادبيات فارسي نام اين آتشکده فراوان ديده مي شود در اهميت و توجه به آن نوشته اند که سلاطين ساساني براي بزرگداشت اين جايگاه مقدس پاي پياده از تيسفون به زيارت اين آتشکده آمده و در برابر آن زانو زده و اظهار عبوديت مي کرده اند و اما نکته دوم اين که نظر به اين که علماي باستان شناسان و علاقه مندان به آثار تاريخي پيوسته در جست وجو و تفحص براي پيدا کردن مکان اصلي اين آتشکده بوده و از روي اسناد و نوشته_هاي پيشينيان مخصوصاً متون پهلوي و اوستا کنجکاوي نموده اند. بعضي محل اين آتشکده را در نزديک درياچه اروميه و برخي در شهر شيز دانسته اند که تا پيش از حفاري اين مطلب همچنان مکتوم و مورد بحث مانده بود. حتي در فهرستي که از آتشکده هاي زمان ساساني به دست مورخين اسلامي تهيه و تنظيم شده محل آتشکده اعظم شهرياران ساساني را در دو نقطه مثبت نوشته اند يکي شهر شيز و ديگري در محل تخت سليمان است. اسکلت آتشکده بزرگ ساساني پس از گذشت قرن ها، اختلاف کلي بين شيز و تخت سليمان را برطرف کرده و روشن مي سازد که شهر شيز همان تخت سليمان امروزي است که مرکز بزرگ ترين آتشکده زمان ساساني بوده است و اين امر اهميت کاوش هاي علمي در تخت سليمان را آشکار مي کند.
جليل جباري مديرکل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي آذربايجان غربي در خصوصاقدامات انجام شد در راستاي بهبود زيرساختهاي گردشگري تکاب و تخت سليمان طي سال جاري افزود: مجموعه تاريخي تخت سليمان به عنوان مجموعه اي ثبت شده جهاني ، يکي از نمونه هاي بسيار جذاب و ارزشمند تاريخي است که به واسط?ي ترکيب عناصر طبيعي و سازه هاي انساني ميراثي ماندگار و جهاني براي بشريت به يادگار گذاشته است.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايسنا، وي بااشاره به اقدامات زيرساختي  در اين مجموعه تصريح کرد : اقدامات متعددي در راستاي بهبود شرايط انجام شده است که از جمله اقدامات اجراي سنگ فرش مسير پياده روي تخت سليمان ، احداث بخش ديوار سنگي پارکينگ تخت سليمان، اجراي برق کشي و چراغ پارکي ايستاده در پياده روي تخت سليمان، پر کردن پشت ديوار احداثي با قلوه سنگ، ساخت دربهاي ورودي سرويس هاي بهداشتي ، اجراي سنگ فرش تکميل محوطه آبگرم قينرجه، برق کشي به زندان سليمان، اجراي لوله کشي و کابل برق براي آبرساني به زندان سليمان طي سال جاري در منطقه تکاب و تخت سليمان انجام شده است.
جباري ادامه داد: اجراي کاشي کاري سرويسهاي بهداشتي،اجراي بندکشي در ديوارهاي سنگي در داخل پارکينگ تخت سليمان و نصب بيلبرد در محل نيز در حال انجام است.

منبع :