تخريب گورستان تاريخي آذربايجان توسط سودجويان

گروه گزارش: گورستان تاريخي در روستاي شادآباد، قدمتي به بلنداي تاريخ دارد که از صدر اسلام تا دوره صفوي، آرامگاه بسياري را در دل خود جاي داده که نيازمند حفظ و مرمت سنگ‌هاي قبور است.

 آناهيتا رحيمي

گروه  گزارش: گورستان تاريخي در روستاي شادآباد، قدمتي به بلنداي تاريخ دارد که از صدر اسلام تا دوره صفوي، آرامگاه بسياري را در دل خود جاي داده که نيازمند حفظ و مرمت سنگ‌هاي قبور است.
روستاي شادآباد مشايخ يکي از روستاهايي است که در جنوب غربي تبريز واقع شده است؛ روستايي که در دوره‌هايي از تاريخ، محل زندگي برخي از بزرگان و مشاهير تاريخ بوده است.حالا صحبت از يک گورستان تاريخي است که از صدر اسلام تا دوره صفوي، آرامگاه بسياري از بزرگان و مشاهير را در دل خود جاي داده است و شايد يکي از نقاط اعجاب برانگيز بودن اين گورستان، قدمت تاريخي آن است که از ديرباز به دليل وجود سنگ‌هاي شير، قوچ، صندوقي و گهواره‌اي شکلي که دارد مورد توجه عام و خاص قرار گرفته است.اما اگر اين روزها سراغي از اين گورستان تاريخي در روستاي شادآباد مشايخ بگيريم حال و روز خوبي ندارد و متأسفانه طي سال‌هاي اخير سنگ‌هاي قبور در اين گورستان بر اثر ناآگاهي و سودجويي افراد، مورد تخريب قرار گرفته و حتي در حال حاضر، محل دقيق آرامگاه برخي از عرفا و صوفيان به دليل از بين رفتن سنگ‌هاي قبور مشخص نيست.
گورستاني تاريخي که چشم اميد به حفظ و مرمت سنگ‌هاي قبوري دوخته است که يادي از هزاران سال گذشته را در دل زنده مي‌کند؛ گورستاني که اگر بيش از اندازه مورد توجه مسئولان قرار بگيرد مي‌تواند به يکي از جاذبه‌هاي گردشگري بکر در استان آذربايجان شرقي تبديل شود.
حصارکشي و نصب دوربين‌هاي مدار بسته
اين موضوع وقتي با مدير کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي مطرح شد گفت: حصارکشي و نصب دوربين‌هاي مدار بسته در گورستان تاريخي روستاي شادباد انجام گرفته که در نتيجه اين اقدامات، تخريب سنگ قبور تا 80 درصد کاهش يافته است.احمد حمزه زاده ادامه داد: در برخي از مواقع تخريب سنگ‌ها در اين آرامستان به چشم مي‌خورد که با بررسي‌هاي انجام گرفته در پي آن هستيم تا به يک مکان امن انتقال داده شوند.وي با اشاره به قدمت تاريخي اين آرامستان و تعداد بسيار سنگ قبور افزود: اولويت ما حفاظت از اين گورستان تاريخي است و بايد گفت بسياري از تخريب‌ها در اين آرامستان طي سال‌هاي گذشته رخ داده است اما با حصارکشي و نصب دوربين‌هاي مدار بسته تا حدودي از اين گونه اقدامات جلوگيري شده است.حمزه زاده به وجود گشت‌هاي نيروي انتظامي و کاهش تخلفات صورت گرفته اشاره کرده و گفت: برنامه‌ريزي‌هايي در رابطه با اين آرامستان در دستور کار است که با سنجش موارد لازم به مرور زمان انجام خواهد گرفت.
الواح قبور متعلق به قرن هفتم و هشتم هجري است
در اين رابطه يک پژوهشگر تاريخ گفت: موضوعات قديمي مستلزم پژوهش‌هاي مستقل جديد است و درد بزرگي است که عليرغم غني بودن تاريخ آذربايجان که واقعاً مستعد پژوهش است؛ اما تاکنون هيچ پژوهشکده و حتي بودجه و دانشگاهي براي انجام اين پژوهش‌هاي مستقل و جديد تخصيص نيافته است.کريم ميمنت نژاد ادامه داد: واژه يابي‌ها در تغيير اسامي اماکن در اين ديار اکثراً بدون پشتوانه پژوهشي و سطحي انجام يافته و همين موجب شده است تا مسير تاريخ براي پژوهشگران آينده ميسر نباشد.وي افزود: اهالي تبريز و خود روستاييان، نام اين روستا را »پينه شالوار« مي‌نامند؛ در وقف‌نامه ربع رشيدي متعلق به قرن هشتم، و کتاب روضات الجنان و جنات الجنان حافظ حسين کربلايي نام اين روستا »شادباد« و در برخي از الواح قبور متعلق به قرن هفت و هشت هجري موجود در گورستان شادباد مشايخ، »شادآباد« قيد گرديده است.اين پژوهشگر در ادامه گفت: اما محقق ارجمند مرحوم کارنگ در کتاب خود به نقل از غياث‌الدين خواندمير، مؤلف تاريخ حبيب السير، سه قرن بعد، نام اين قريه را »پيران شروان« درج کرده‌است شادباد روستايي در جنوب شرقي تبريز و هم‌چنين نزديک‌ترين روستاي وصل شده به تبريز است که در مسير ليقوان چايي به سمت تبريز جاي گرفته است چرا که آب، مهم‌ترين مسئله حيات در گذشته بوده است.
ميمنت نژاد با اشاره به اينکه شادباد متشکل از 2 روستاي عليا و سفلي هست بيان کرد: در دوره‌هاي ايلخاني مطابق ميل حاکمان مغول، اکثر مقبره‌ها در بيرون از شهر قرار داشتند و قبور در فاصله‌هاي دور دست ساخته مي‌شدند.اين پژوهشگر تاريخ توضيح داد: تاکنون هيچ تحقيق و پژوهشي در رابطه با روستاي شادآباد انجام نگرفته و واژه مشايخ بيانگر اين نکته است که در دوره‌هايي از تاريخ، برخي از بزرگان و مشاهير در اين روستا ساکن بوده و زندگي مي‌کردند و اهميت بسياري براي آرامستان واقع در روستاي شادباد قائل بودند تا جايي که همواره در جوار پيران و مريدان خود دفن مي‌شدند و اکنون اين گورستان پر از قبور بزرگان و مشاهيري است که در اين گورستان به خاک سپرده شده‌اند.به گفته اين پژوهشگر تاريخ، در طول تاريخ شکل مقابر به صورت يک ميل سنگي و اغلب به شکل سنگ تراشيده‌اي توپر هشت ضلعي ساخته مي‌شد که با نصب اين ميل بر روي قبور سنگ، نشان از اين بود که يکي از بزرگ مردان و مشاهير تاريخ در اين آرامستان به خاک سپرده شده است.
ناآگاهي افراد و اقدام به تخريب سنگ قبورها
ميمنت نژاد افزود: مقبره سلطان اويس جلايرپادشاه قدرتمند ايران نيز در اين آرامستان واقع شده اما متأسفانه برخي از افراد با اين گمان که در درون سنگ‌هاي صندوقچه‌اي بر روي اين مزارها، اشيا قيمتي و يا طلاجات وجود دارد از روي ناآگاهي اقدام به تخريب سنگ قبور در اين آرامستان کرده‌اند.وي معتقد است: با توجه به اينکه هيچ پژوهشي در رابطه با اين آرامستان تاريخي انجام نگرفته فهرستي از افرادي که در اين آرامستان مدفون شده‌اند در دست نيست.ميمنت نژاد بيان کرد: خاندان طباطبايي به عنوان توليت و ارباب زمين‌هاي کشاورزي روستاي شادباد تلقي مي‌شدند طوري که مرحوم استاد سيدجمال ترابي طباطبايي به عنوان يک سکه شناس، مؤسس موزه تبريز و پژوهشگر تاريخ بود از جمله بزرگان اين ديار بود.به گفته اين پژوهشگر تاريخي با استناد بر گفته‌هاي سيد جمال ترتيب طباطبايي، شايد اين آرامستان باقي مانده‌اي از يک دوره شرم پرستي باشد اما چندان با اين عقيده موافق نيستم و بنا به قرينه سازي از ساير مقابر بزرگان و مشاهير تاريخ، مي‌توان به اين نتيجه رسيد که تراشيده‌هاي نصب شده بر قبورها نمادي از مزارات عرفا بوده و به همين دليل، موضوع شرم پرستي چندان مطرح نيست.وي گفت: اکثر قبور در اين گورستان تشکيل شده از سنگ قبر افقي صندوقي و يک ميل بر سنگ قبر است؛ البته سنگ قبر افقي صندوقي حاوي نقش گل نيلوفر است.
گورستان شادآباد شاخص‌ترين گورستان آذربايجان شرقي است
مدير باستان شناسي اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي آذربايجان شرقي نيز گفت: گورستان شادباد مشايخ در زمره گورستان‌هاي شاخص استان آذربايجان شرقي است که داراي سنگ‌هاي شير، قوچ، صندوقي و گهواره‌اي است که قبور شيوخ و بزرگان مختلفي در اين گورستان وجود دارد.حسين اسماعيلي عتيق ادامه داد: از جمله مشهورترين بزرگاني که در اين گورستان مدفون شده‌اند بابا احمد را مي‌توان نام برد که يکي از عارفان قرن پنجم و ششم هجري است که جدش بابا حسين شادآبادي و بابا نعمت شادآبادي نيز در اين گورستان مدفون شده‌اند که متأسفانه محل دقيق قبور آنها مشخص نيست.وي به وجود آرامگاه شيخ سلطان اويس، پادشاه ايلکانان در اين گورستان اشاره کرده و افزود: قبر اين پادشاه بنابر وصيت خود در جوار آرامگاه بابا احمد به خاک سپرده شده است که سنگ قبر وي در سال 1372 تخريب شده بود که مرمت گرديده و در موزه قرآن و کتابت نگهداري مي‌شود.به گزارش  عصر آذربايجان به نقل از مهر، گورستان تاريخي در روستاي شادآباد مشايخ يکي از گورستان‌هايي است که قدمتي به بلنداي تاريخ دارد اما اکنون نيازمند رسيدگي و اقدامات مؤثر مسئولين ذي ربط است تا علاوه بر حفظ سنگ‌هاي قبور در اين گورستان تاريخي، به يکي از جاذبه‌هاي گردشگري بکر در استان آذربايجان شرقي نيز تبديل گردد.

منبع :