غبار تخريب بر چهره بافت تاريخي تبريز

گروه فرهنگي: تبريز که از دوره صفويان به اين سو در اغلب مواقع با عنوان »دارالسلطنه« شناخته مي‌شد، بافت تاريخي وسيعي داشت که بخش عمده آن تا پنجاه شصت سال قبل پابرجا بود؛ اما تب ساخت و ساز و توسعه غيراصولي شهر موجب تخريب بخش عمده اين ميراث ملي شد.

گروه فرهنگي:  تبريز که از دوره صفويان به اين سو در اغلب مواقع با عنوان »دارالسلطنه« شناخته مي‌شد، بافت تاريخي وسيعي داشت که بخش عمده آن تا پنجاه شصت سال قبل پابرجا بود؛ اما تب ساخت و ساز و توسعه غيراصولي شهر موجب تخريب بخش عمده اين ميراث ملي شد.
آنچه که امروزه در افواه عمومي به عنوان» تبريز قديم« شناخته مي شود، مجموعه اي از محلات هشتگانه با دروازه هاي آنها به قدمت بيش از 250 سال است که تا پنج دهه قبل سرپا و مجموعه کم مانندي از باغات، خانه ها، حمام ها و مساجد، دالان ها و عمارات تاريخي همچون باغشمال، شمس العماره، عمارت صاحب ديوان و ... بود که يکي يکي از صفحه روزگار محو شدند. خوشبختانه در يکي دو دهه اخير در سايه افزايش آگاهي هاي عمومي و پرداخت رسانه اي، مردم و مسوولان به اهميت صيانت از بافت تاريخي و محتواي آن بيشتر پي برده اند و  نهادهاي متولي از قبيل شهرداري تبريز و اداره کل ميراث فرهنگي ،صنايع دستگري و گردشگري آذربايجان شرقي، متاثر از افکار عمومي و در راستاي عمل به ماموريت هاي ذاتي خود، اقداماتي را براي نجات بافت تاريخي از نابودي کامل انجام داده اند.
با اين نگاه بود که احمد حمزه زاده، مديرکل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي چندي قبل از شناسايي يک‌هزار و 15 اثر تاريخي در مطالعات يک‌هزار هکتاري بافت تاريخي تبريز خبر داد؛ تأمل در اين داده، نشان از عمق غناي بافت تاريخي اين کهن شهر دارد و نشان مي دهد که نهادهاي مسوول بايد اهتمام بيشتري براي حفظ بخش باقيمانده بافت تاريخي تبريز به خرج دهند. از سوي ديگر در حالي که اعضاي شوراي پنجم شهر تبريز در بررسي لايحه بودجه 1400 امسال را »سال حفظ و احياي هويت و بافت تاريخي تبريز« ناميده و از تخصيص بودجه قابل توجه براي اين منظور خبر داده بودند، اما واقعيت اين است که در مدت سپري شده از سال جاري اقدام چشمگيري که نشان دهد به اين شعار عمل شده است، در برنامه هاي مديريت شهري به چشم نمي خورد.
اين در حالي است که سعيد نيکوخصلت، دبير دوره پنجم شوراي اسلامي شهر تبريز، اوايل تير امسال از اختصاص 350 ميليارد تومان بودجه نقدي و غيرنقدي براي تاريخي اين کلان شهر خبر داده بود؛ حال جا دارد شهرداري اعلام کند که در مدت سپري شده از سال جاري چه ميزان از اين رقم و با چه عناويني و در قالب کدام طرح ها براي باز زنده سازي بافت تاريخي تبريز هزينه شده است.
در تاييد اين ادعا مي توان اشاره کرد که امسال بنا يا خانه تاريخي قديمي توسط شهرداري تبريز تملک نشده و خانه تاريخي منتسب به باقرخان سالار ملي نيز به رغم تاکيدات مقام هاي استاني و شهري و انتقاد رسانه ها از بي توجهي به نابودي اين اثر قديمي، در وضعيت ناخوشايند قبلي است. هر چند مسووليت اداري احصاء، تدوين و حفظ و صيانت از بافت تاريخي تبريز، بر اساس قوانين و مقررات موضوعه، بر عهده اداره کل ميراث فرهنگي، صنايعي دستي و گردشگري آذربايجان شرقي است، اما همه به اين نکته واقف هستند که انجام اين کارها با تکيه بر اعتبارات دولتي ناچيز اين نهاد ناممکن است. از سوي ديگر تجربه زيسته جوامع و کشورهاي ديگر، حاکي از مسووليت اساسي مديريت شهري در حفظ و صيانت از بافت تاريخي کهن شهرهاست و تبريز نيز از اين قاعده مستثني نيست؛ به ويژه اينکه اگر به اين نکته دقت کنيم که منابع مالي شهرداري توسط شهروندان آن تامين مي شود و اين حق طبيعي آنهاست که مديريت شهري براي حفاظت از ميراث گذشتگان شان هزينه کند.
بافت تاريخي تبريز دچار فرسودگي کالبدي شده است
کارشناس ارشد جغرافيا و برنامه ريزي شهري در اين باره گفت: شهرها و فضاهاي شهري نيز به مشابه بسياري از مصنوعات بشري در اثر گذشت زمان، شرايط و موقعيت هاي اقليم و وقوع اتفاقات و حوادث گوناگون، دستخوش فرسودگي در کالبد و در برخي موارد عملکرد خود شده اند.سيدمحمد رضازاده افزود: توجه به بهسازي و نوسازي بافت هاي تاريخي شهر و به طور کلي دخالت در بافت قديم، همواره يکي از مسائل اساسي شهرهاي تاريخي و شهرهايي که داراي هويت و روحيه خاص بوده اند، مي باشد.
وي اضافه کرد: با توجه به اينکه بافت هاي تاريخي داراي ويژگي هاي منفي همچون آشفتگي سيما و منظر، عدم دسترسي مناسب،کمبود تاسيسات و تجهيزات شهري، آشفتگي در ساختار اقتصادي و اجتماعي و فرسودگي کالبدي – سازه اي نيز هستند، اصلي ترين هدف و راهبرد اساسي اقدامات مداخله اي براي بهسازي و نوسازي بافت تاريخي و طراحي آنها، باز گرداندن اين مجموعه به چرخه زندگي است که مي تواند در جذب و فعال سازي گردشگري پايدار شهر تاريخي چون تبريز موثر واقع شود.
رضازاده که پژوهشي درباره باز زنده سازي بافت تاريخي تبريز انجام داده است، تشريح کرد: در احياء و باز زنده سازي بافت تاريخي تبريز بايد به اين سوالات پاسخ داد که طرح هاي مرتبط با اين امر داراي چه اصول و راهبردهايي باشد تا گردشگري پايدار را سبب شود و چه راهکارهاي اصولي براي ايجاد گردشگري پايدار با محوريت بافت هاي تاريخي در شهر تبريز وجود دارد.
هويت معماري و بافت تاريخي تبريز تخريب شده است
رييس شوراي سياستگذاري ستاد حفظ و احياي هويت فرهنگي تاريخي تبريز گفت: بخش زيادي از هويت معماري و بافت تاريخي تبريز تخريب شده و تنها بخش‌هايي از آن به صورت مواريث مادي باقي مانده است.اکبر تقي زاده افزود: با توجه به نظر کارشناسان مبني بر اينکه حال تبريز و ميراث فرهنگي آن خوب نيست، از اين رو و با توجه به تجربه موفق در سال گذشته و حفظ فضاي سبز، امسال براي ساماندهي ميراث فرهنگي و حفظ و احياي بافت تاريخي تبريز سال حفظ و احياي هويت تاريخي تبريز نامگذاري شد.
وي با اشاره به جمع‌بندي اين شورا براي توجه و احياي هويت تاريخي اين شهر، اظهار کرد: اولين کار در اين زمينه احياي هويت معماري و بافت تاريخي تبريز است و با توجه به اطلاعات به يادگار مانده از گذشته مي‌توان از طريق دستاوردهاي علمي به حفظ آنها پرداخت.رييس شوراي سياستگذاري ستاد حفظ و احياي هويت فرهنگي تاريخي تبريز با اشاره به اينکه علاوه بر ميراث مادي، مواريث معنوي بسيار زيادي در اين شهر وجود دارد، گفت: بايد از اين ارزش‌ها را به نحوي به جامعه نشان داد تا آن ها در سطح استاني، ملي و حتي بين‌المللي مطرح و براي آن برنامه‌ريزي کرد.تقي زاده ادامه داد: در زمان کنوني در تبريز شهرونداني که در 50 يا 60 سال اخير به تبريز آمده‌اند و يا قرن اخير، شناخت کافي از اين شهر و ارزش‌هاي نهاني تاريخي و فرهنگي آن ندارند و بايد اين ارزش‌ها احصا، آموزش و تبيين شود تا شهروندان با آگاهي از هويت شهر از آن ها حفاظت و پاسداري کنند.وي يادآوري کرد: از دلايل عدم انسجام فعلي شهري اين است که مردم را نتوانسته ايم به هم وصل کنيم به طوري که جمعيت ساخته‌ ساخته شده ولي جامعه ساخته‌ نشده است.
رييس شوراي سياستگذاري ستاد حفظ و احياي هويت فرهنگي تاريخي تبريز با تاکيد بر ايجاد الفت و وحدت بين افرادي که در گذشته در تبريز بوده و افرادي که در قرن اخير وارد و ساکن تبريز شده‌اند، گفت: اين کار را مي توان در قالب وفاق اجتماعي انجام داد.تقي زاده با بيان اينکه بايد روي گردشگري شهري تمرکز ويژه‌اي داشت،  افزود: در هر عرصه بايد تلاش کرد تا سياست‌هاي راهبردي را تعريف و سپس سياست‌هاي اجرايي هر بخش را تدوين کرد.
وي با اشاره به اينکه دومين کار براي حفظ و احياي هويت معماري و تاريخي اين شهر برنامه ريزي در سه بازه زماني کوتاه، ميان و بلند مدت است، اظهار داشت: اين کار بايد براي سال هاي 1400، 1405 و 1410 برنامه ريزي و اقدامات لازم انجام شود.
تعيين ضوابط عامل مهم در حفظ ارزش محدوده بافت تاريخي تبريز است
مديرکل حفظ و احياي بناها، بافت‌ها و محوطه‌هاي تاريخي وزارت ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري نيز تعيين ضوابط ميراثي را عاملي مهم و اثرگذار براي حفظ ارزش محدوده بافت تاريخي تبريز بيان کرد.احمدي روئيني گفت: با توجه به اينکه تعيين محدوده و ضوابط در بافت‌هاي تاريخي در راستاي حفظ ارزش ساختاري و کالبدي اين مناطق است، لذا با توجه به اهميت بافت تاريخي کهن شهر تبريز، در تلاشيم تا هويت تاريخي و فرهنگي تبريز را حفظ کنيم.
به گزارش عصر اذربايجان به نقل از ايرنا،وي يادآوري کرد: با توجه به اينکه وزارت ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري براي سرمايه‌گذاران حوزه تاريخي و گردشگري تسهيلاتي فراهم مي‌کند، لذا سرمايه‌گذاران بخش خصوصي مي‌توانند با تعريف طرح‌هاي فرهنگي براي اماکن تاريخي از کمک‌هاي بلاعوض، وام‌ها و تخفيفات عوارضي بهره‌مند شوند. وي افزود: در اين رابطه همچنين شرکت‌هايي که شامل پرداخت ماليات مي‌شوند، مي‌توانند با سرمايه‌گذاري در اماکن و خانه‌هاي تاريخي و ايجاد محيط فرهنگي و گردشگري در آن‌ها از پرداخت ماليات معاف شوند.

منبع :