خطر انقراض در کمين ميش مرغ ايراني
خطر انقراض در کمين ميش مرغ ايراني
1401/03/08
گروه اجتماعي: ميش‌مرغ پرنده اي نادر و در حال انقراض است که از آن در ايران تنها 30 بال باقي مانده و اين تعداد نيز روز به روز در حال کاهش است و سازمان حفاظت محيط زيست هنوز نتوانسته براي تکثير اين پرنده اقدامي اساسي و جدي انجام دهد.
گروه اجتماعي: ميش‌مرغ پرنده اي نادر و در حال انقراض است که از آن در ايران تنها 30 بال باقي مانده و اين تعداد نيز روز به روز در حال کاهش است و سازمان حفاظت محيط زيست هنوز نتوانسته براي تکثير اين پرنده اقدامي اساسي و جدي انجام دهد.
پرنده ميش‌مرغ، که در زبان محلي »چيرگ« نيز ناميده مي‌شود، يکي از بزرگترين پرندگان ايران و از گونه‌هاي منحصر به فرد و بسيار مهم جانوري در جهان به شمار مي‌آيد که در ايران تنها حدود 30 بال از آن باقي‌مانده که در شهرستان بوکان در جنوب آذربايجان غربي در حال زيست بوده و روز به روز از تعداد آنها کاسته مي‌شود.
اين پرنده نادر(Otis tarda) نام دارد که جزو بزرگترين پرندگان گياهخوار بوده و با جثه بزرگ و بال‌هاي کشيده و پرتوان، لقب سنگين‌ترين پرنده قادر به پرواز جهان را نيز دارد.
ميش‌مرغ طي سال‌هاي گذشته به دليل محدودشدن زيستگاه‌هاي طبيعي، شکار بي‌رويه و اختلال در مناطق زيست و تخم‌گذاري، در معرض خطر انقراض بوده و به همين دليل هم‌اکنون در فهرست قرمز اتحاديه جهاني حفاظت (IUCN) در طبقه آسيب‌پذير (VU) قرار دارد.
تخريب زيستگاه و تبديل زمين‌هاي ديم به آبي (مکانيزه شدن کشاورزي) باعث کاهش نسل اين گونه کمياب در دهه‌هاي اخير شده به طوري که جمعيت آن در کشور تنها محدود به بخش‌هايي از شهرستان بوکان محدود شده است و اي در حالي است که اين پرنده در نقاط ديگري همچون مهاباد، «ديواندره» و «زرينه اوباتو» استان کردستان و دشت اسدآباد همدان نيز زيست مي کردند.هرچند در سال هاي اخير حفاظت از اين پرنده کمياب مورد توجه مسوولان سازمان حفاظت محيط زيست قرار گرفته و با اقدام هاي در دست انجام در آذربايجان غربي، اميد دوستداران محيط زيست براي احياي آن را افزايش داده است ولي نتايج اين اقدامات نشان داده نقش چنداني در افزايش تعداد اين پرنده نداشته است.ميش مرغ از جمله پرندگان خشکي زي بوده که زيستگاه اصلي آن دشت‌هاي باز و اغلب بدون درخت، استپ‌ها و مراتع است و يکي از پرندگان نادر ايران محسوب مي‌شود که در سال 1346 جزو پرندگان حمايت شده اعلام شد.اغلب کارشناسان شکار بي رويه، تخريب زيستگاه، تبديل زمين‌هاي ديمي به آبي (مکانيزه شدن کشاورزي) را از دلايل کاهش جمعيت اين پرنده در دهه‌هاي اخير عنوان مي‌کنند. جمعيت ميش مرغ يک دهه قبل حدود 150 يال بود ولي هم اکنون به حدود 30 بال رسيده است که همين مساله، نگراني‌هاي عمده‌اي را از جانب دوستداران محيط زيست به همراه داشته است.
به دليل رشد جمعيت روستاها و همچنين تخريب مزارع لوبيا و نخود و حبوبات و کاشت گندم ديگر ميش مرغ در زيستگاه‌هاي خود احساس امنيت نکرده و بدنبال پيدا کردن زيستگاهي امن محل زندگي خود را تغيير داده است.کارشناسان معتقدند اغلب زيستگاه‌هاي اينگونه شامل تپه ماهورهاي کم ارتفاع و دشت‌هاي باز، به مزارع کشاورزي بويژه اراضي ديم کم بازده تبديل شده است به همين دليل اينگونه را ناچار کرده که مزارع گندم، نخود و جو را به عنوان زيستگاه خود انتخاب کند.
ميش مرغ در خطر انقراض قرار دارد
سرپرست دفتر حفاظت و مديريت حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست گفت: ميش مرغ پرنده نادري است که در آذربايجان غربي زيست مي‌کند و در آخرين سرشماري، آمار آن به 30 پرنده رسيده و در معرض خطر انقراض است.
رضا فرجي اظهار کرد: ميش مرغ به عنوان يکي از گونه هاي در معرض خطر انقراض در کشور محسوب مي شود که در حال حاضر تنها نقطه پراکنش آن در نزديکي شهرستان بوکان و در محل پناهگاه حيات وحش دشت سوتا و حماميان است.
وي افزود: بر اساس بررسي هاي ميداني از جمعيت اين گونه مهم در سال جاري حدود 30 قطعه مشاهده شده است که زنگ خطر تهديد جمعيت را به صدا درآورده است.وي با بيان اين که دفتر حفاظت و مديريت حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست با توجه به وظايف ذاتي خود با تمام توان درصدد است که جمعيت اين گونه را حفاظت کند، افزود: در حال حاضر در اقدام فوري نسبت به شناسايي تهديدات و تلاش در جهت جلوگيري از بيشتر شدن اين معضلات، اقداماتي انجام داده است و اعتبارات لازم را براي خريد محصولات کشاورزي به منظور جلوگيري بيشتر از تخريب لانه ها و مرگ و مير احتمالي جوجه ها به اداره کل حفاظت محيط زيست استان آذربايجان غربي ابلاغ شده است.فرجي گفت: براي شناسايي اولويت هاي محل هاي جوجه آوري و حفاظت از آن ها، قراردادي با يک شرکت دانش بنيان در دست تدوين است که طي آن با استفاده از دوربين هاي حرارتي نصب شده بر پهپاد محل هاي لانه گزيني شناسايي مي شود.سرپرست دفتر حفاظت و مديريت حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست اعزام گروه هاي کاري در غالب ماموريت هاي محوله به محل زيست ميش مرغ، تعيين اعتبار لازم براي احداث قرنطينه و افزايش حفاظت زيستي از ميش مرغ از جمله اقدامات ديگر اين دفتر براي حفاظت از اين پرنده باارزش دانست.
دستکاري محيط زندگي ميش مرغ موجب تغييرات اساسي در زندگي آن شده است
کارشناس اداره حفاظت محيط زيست بوکان مي‌گويد: براي حفظ اين گونه جانوري و افزايش جمعيت ميش مرغ بايد کشاورزي در منطقه تعديل و در زيستگاه‌هاي مطرح اين گونه جلو مکانيزاسيون کشاورزي گرفته شود.رحيم عبدالکريمي به اهميت تکثير مصنوعي اين پرنده اشاره کرد و افزود: تکثير مصنوعي اين گونه جانوري از مهمترين راه هاي از بسته بودن خارج کردن گله ميش مرغ است که در ديگر کشورهاي اروپايي از جمله انگليس و آلمان با اين روش با موفقيت انجام شده است.وي بيان کرد: تکثير ميش مرغ نيز زماني موفقيت‌آميز خواهد بود که زيستگاه اين گونه جانوري را بهينه‌سازي کنيم.اين کارشناس محيط زيست گفت: به علت تعارض ژنتيکي که در ميان جمعيت ميش مرغ اين منطقه به وجود آمده، بايد جمعيت آنها را از چالش ژنتيکي نجات دهيم که اين کار از طريق وارد کردن تعداد ديگر از اين گونه پرنده به جمعيت گله ميش مرغ امکان‌پذير است.وي ادامه داد: به علت از بين رفتن زيستگاه طبيعي يا کشتزارها و تبديل آن به زمين‌هاي کشاورزي و تعارض آن، آمار ميش مرغ در چند دهه اخير کاهش پيدا کرده است.
عبدالکريمي اضافه کرد: چالش ژنتيکي موجب به وجود آمدن کاهش مقاومت طبيعي پرندگان و در نتيجه تلفات به شيوه‌هاي متفاوت مي‌شود.اين کارشناس محيط زيست ادامه داد: شکار و تعرض به زيستگاه ميش مرغ دور از چشم محيط بانان مي‌تواند از ديگر عامل کاهش جمعيت ميش مرغ باشد.وي گفت: براي جوجه‌آوري و حفاظت از ميش مرغ‌ها بايد امنيت زيستگاه را تامين کرده و بستر زندگي آنها را به روز کنيم.برنامه مراقبت از آشيانه ميش‌مرغ‌ها رييس اداره حفاظت محيط زيست بوکان گفت: در فصل برداشت محصول، کارشناسان اين اداره ضمن پايش منطقه، توصيه‌هاي لازم را به کمباين‌داران در مورد حفاظت و مراقبت از آشيانه‌هاي احتمالي ميش مرغ در اين مزارع ارايه مي‌کنند.آوات بازيار افزود: اين توصيه‌ها با هدف آشنايي کشاورزان در خصوص لانه‌گزيني ميش‌مرغ در بين مزارع صورت گرفته تا حين درو و برداشت محصول، احتياط و مراقبت‌هاي لازم را در احتمال صدمه زدن به ميش‌مرغ‌ها انجام دهند.وي اظهار داشت: در صورت آشنا نبودن و شناخت ناکافي کشاورزان از اين پرنده، هنگام درو محصول، به‌طور ناخواسته به جوجه‌هاي ميش‌مرغ صدمه وارد شود.بازيار اضافه کرد: ميش‌مرغ در دشت زندگي مي‌کند که بيشتر اين مناطق به زير کشت گندم، يونجه و جو رفته است که زمان برداشت محصول با زمان جوجه‌آوري آنها همزمان مي‌شود که اين مساله جمعيت آنها را تهديد مي‌کند.
جمعيت ميش مرغ در حالت ايستا قرار دارد
بازيار گفت: جمعيت اين پرنده در حال انقراض با توجه به اقدامات که در سال هاي اخير براي حفاظت از زيستگاه هاي وي انجام شده است در حدود 30 بال در حالت ايستا قرار گرفته است ولي تنها نگراني کارشناسان از زيست اين پرنده گرفتار شدن در چاله زنتيکي است که مي تواند تعداد جمعيت آن را بتدريج کاهش دهد.
وي با بيان اينکه در راستاي حفاظت و صيانت از گونه در خطر انقراض »ميش‌مرغ«، 22 هکتار از زمين‌هايي کشاورزي واقع شده در زيستگاه اين پرنده در روستاي »حماميان« بوکان در سال 1399 خريداري شد که اين امر فضاي امني را براي آن بوجود آورده است.وي با بيان اينکه شرايط زيستي اين پرنده به دليل مکانيزه شده عمليات کشاورزي و نيز تبديل اراضي ديم به آبياري تحت فشار موجب محدود شدن محل زيست آن و نيز افزايش مخاطرات زيستي براي اين پرنده شده است.رييس اداره حفاظت محيط زيست بوکان با بيان اينکه مرکز تحقيقات پرنده ميش مرغ در اين شهرستان توسط سازمان حفاظت محيط زيست داير و فعال شده است و همه ساله اعتباراتي نيز به آن اختصاص پيدا مي‌کند، افزود: با وجود آنکه اقدامات خوبي براي حفاظت از اين پرنده در حال انجام است ولي برنامه اي براي تکثير اين پرنده هنوز توسط سازمان برنامه ريزي و اجرا نشده است.
استفاده از پهپاد براي شناسايي آشيانه هاي ميش مرغ
بازيار اضافه کرد: براي شناسايي محل آشيانه هاي اين پرنده با همکاري يک شرکت دانش بنيان اقدام به استفاده از پهپاد شده است تا در کمترين زمان ممکن و بدون حضور عامل انساني مکان لانه آنها مشخص شود.وي افزود: پس از مشخص شدن مکان لانه هاي اين پرنده اقدام به عمليات حفاظتي از جمله خريد محصول کشاورزان در اراضي لانه گذاري مي شود که اين امر نقش مهمي در جلوگيري از تلف شدن جوجه هاي اين پرنده دارد.وي ادامه داد: امسال 10 ميليارد ريال اعتبار براي حفاظت از اين پرنده به مرکز تحقيقات اين شهرستان اختصاص يافته است که پيش بيني شده است ضمن اعمال اقدامات حفاظتي عمليات ميله گذاري در محدود زيست آن نيز انجام گيرد.بازيار تاکيد کرد: دشت »سوتاو» حماميان بوکان که هم اکنون به تنها محل زيست اين پرنده نادر در کشور تبيدل شده است در سال 1389 با مساحت حدود چهار هزار هکتار از سوي سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان پناهگاه حيات وحش ارتقا يافته است.به عقيده بسياري از کارشناسان ارزش ميش‌مرغ ايراني اگر هم رديف يوز ايراني نباشد کمتر از آن هم نيست و لازم است براي حفظ و بقاي اين گونه در حال انقراض ضمن فرهنگ‌سازي در بين مردم، مسوولان نيز از هر گونه تلاش و انجام اقداماتي که از نابودي بيشتر اين گونه جلوگيري کند، دريغ نورزند.اقدام هاي سال هاي اخير سازمان حفاظت محيط زيست در توجه به حفاظت از اين گونه نادر و در حال انقراض و تامين امنيت زيستگاه‌هاي ميش مرغ و احداث يک مرکز تحقيقاتي در شهرستان بوکان هرچند بارقه هاي اميد را در دل دوستداران پرندگان به احياي نسل ميش مرغ ايجاد کرده است ولي به هيچ عنوان کافي نيست.سازمان حفاظت محيط زيست با توجه به کاهش آمار تعداد اين پرندگان بايد در زمينه تکثير آن نيز قدم هاي اساسي برداشته و قبل از آنکه اين پرنده نادر به سرنوشت يوز ايراني دچار شود اقدام به تکثير آن به روش هاي مختلف علمي و بهره گرفتن از تجارب جهاني در اين زمينه کند.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا،با احياي زيستگاه‌هاي ميش‌مرغ در آذربايجان‌غربي و ساير استان‌هاي همجوار که روزگاري زيستگاه اين گونه بودند و از سويي اقدامات عاجل از سوي سازمان حفاظت محيط زيست مي‌توان اميد داشت در آينده نه چندان دور از اين زيستگاه‌ها به عنوان يک جاذبه گردشگري، پتانسيل بسيار خوبي براي جذب توريسم و کسب درآمد پايدار استفاده کرد.
منبع :