نقش پياده راه‌هاي شهري در ارتقاي سرزندگي فضاهاي شهري

گروه اجتماعي: مهم‌ترين رکن هر شهر که عرصه شکل‌گيري فعاليت‌هاي انساني است، فضاهاي شهري آن است. فضاهاي شهري، فضاي خالي ميان ساختمان‌ها نيست؛ بلکه مفهومي است که محيط فيزيکي، افراد، رويدادها و همچنين روابط ميان آنها را در بر مي‌گيرد.

 مهديه فرج زاده

گروه اجتماعي: مهم‌ترين رکن هر شهر که عرصه شکل‌گيري فعاليت‌هاي انساني است، فضاهاي شهري آن است. فضاهاي شهري، فضاي خالي ميان ساختمان‌ها نيست؛ بلکه مفهومي است که محيط فيزيکي، افراد، رويدادها و همچنين روابط ميان آنها را در بر مي‌گيرد.
 يکي از بارزترين فضاهاي شهري در جوامع امروزي، پياده راه‌ها است که در شکل‌گيري تصوير ذهني و هويت‌بخشي، نقش و جايگاه ويژه‌اي دارند.  امروزه در کشورهاي توسعه يافته، توجه به حضور مردم در فضاهاي شهري نقش کليدي در طراحي و برنامه ريزي شهرها ايفا مي‌کند و کليد مهم دستيابي به شهرهاي موفق، سرزنده، امن، پايدار و سالم، در توجه به نقش مردم و نيازهاي آنان است. چنانچه در طراحي و برنامه ريزي شهري به جنبه انساني توسعه، دستيابي به فضاي با کيفيت محيطي بالا و در شان مردم و ارتقاي کيفيت در عرصه عمومي توجه شاياني مي‌شود. بر اساس چنين تفکري است که فضاهاي عمومي و توسعه فعاليت‌هاي اجتماعي در اين عرصه‌ها مورد توجه است.
طي دهه‌هاي اخير در پي حاد شدن مشکلات شهري، همچون آلودگي‌هاي زيست محيطي، دشواري‌هاي آمد و شد، ناامني راه‌ها، بحران مراکز تاريخي شهرها و افت کيفيت فضاهاي شهري، مشکلات خريد و دسترسي به خدمات، افزايش فشارهاي رواني و ... جنبش گسترده‌اي عليه حرکات موتوري و کاهش تحرکات پياده را در جهان پديد آورده و سبب گسترش فضاهاي پياده در کشورهاي پيشرفته شده است. به دنبال اين جنبش پياده راه‌ها مورد توجه جدي شهرسازان قرار گرفت. معابر پياده يا پياده راه‌ها، معابري با بالاترين حد نقش اجتماعي هستند که تسلط کامل با عابر پياده بوده و اين معابر مي‌توانند به صورت کوچه، بازار، بازارچه، مسيري در ميدان، پارک يا فضاي يک مجتمع شکل بگيرد و بستري براي گذران اوقات فراغت شهروندان فراهم آورند.
تقويت نظام اجتماعي و شهري با ايجاد فضاهاي عمومي و پياده راه ها
سامان احمدزاده، جانشين معاون فني و عمراني شهرداري تبريز در خصوص نقش پياده راه ها در پويايي شهري مي‌گويد: امروزه پروژه هاي شهري بواسطه ماهيت و تاثير مستقيم آن بر زندگي مردم، اهميت بيشتري يافته‌اند و در اين خصوص طرح‌هاي پياده راه سازي در بسياري از شهرها به عنوان راه حلي جهت اولويت بخشيدن به شهروندان مطرح هستند. پياده راه‌ها، معابري با بالاترين حد نقش اجتماعي هستند که در آنها تسلط کامل با عابر پياده بوده و از وسايط نقليه موتوري تنها به منظور سرويس دهي به زندگي جاري در معبر استفاده مي‌شود.
احمدزاده ادامه مي‌دهد: شهرداري تبريز نيز با اهميت دادن به اين موضوع از سال هاي گذشته اقدام به ايجاد پياده راه در مناطق مختلف شهر کرده است که بسياري از آنها جزو پروژه‌هاي مهم شهري محسوب مي‌شوند. فضاهاي شهري هنگامي مي‌توانند نظام اجتماعي و شهري را تقويت کنند که به "فضاي عمومي" تبديل شوند و اجراي پروژه‌هاي پياده راه سازي از جمله آن ها است.
وي مي‌افزايد: پياده راه‌ها به عنوان پروژه انسان محور، تاثير مستقيمي بر زندگي افراد دارند و از اين رو اجراي اين قبيل طرح‌ها از اولويت‌هاي شهرداري تبريز است. در اين خصوص چند پروژه در حال احداث است که از جمله آنها پياده راه استاد شهريار باغميشه، پياده راه فرهنگ، پياده راه کوچه آبياري و ... است که پياده راه شهريار باغميشه جزو بزرگترين اين پياده راه‌ها محسوب مي‌شود. از مزيت‌هاي اجراي اين طرح‌ها مي‌توان درختکاري، کفپوش کردن کل مسير، احداث مسير دوچرخه سواري و خودروي برقي، نصب عناصر محيطي مانند المان، مبلمان شهري و مناسب‌سازي براي استفاده نابينايان و افراد کم‌توان اشاره کرد.
جانشين معاون فني و عمراني شهرداري تبريز در ادامه با اشاره به نمونه‌هاي موفق اجراي اين پروژه‌ها مانند پياده راه تربيت، پياده راه مقصوديه، پياده راه شهريار وليعصر، پياده راه ارک و پياده راه لک لر، مي‌گويد: عمده دليل موفقيت اين طرح‌ها، اقدام مهندسي مناسب و تامين زيرساخت‌ها بوده است و اگر اجراي پياده‌ راه‌هاي در دست اجرا نيز همگام و در همراهي با طرح تهيه شده و با اجتناب از شتابزدگي و آمرانه انجام شود، اين طرح‌ها نيز مانند ساير طرح‌ها با رضايتمندي شهروندان روبرو مي‌شود.
شرايط برابر براي حضور اقشار مختلف در فضاهاي شهري با ساخت پياده راه ها
سارا طاهري، مسئول مناسب‌سازي فضاهاي شهري معاونت فني و عمراني شهرداري تبريز در خصوص اهميت پياده راه‌ها و مناسب‌سازي آن مي‌گويد: يکي از راه‌هاي تحقق رشد و توسعه جامعه، فراهم کردن زمينه‌هاي قانوني و تامين بستر کالبدي مناسب براي حضور فعال افراد و ايجاد فرصت‌هاي مساوي براي اقشار مختلف در دسترسي به فضاهاي شهري است که ما در اکثر پروژه‌ها شرايط ايمن و دسترس پذيري را براي همه اقشار جامعه اعم از سالمندان، زنان باردار، معلولان، نابينايان و حتي کودکان در نظر گرفتيم و در بيشتر پروژه‌ها اين امر بصورت کامل اجرا شده اعم از خيابان اراميان (کوچه آبياري) فاز اول پياده راه شهريار باغميشه که شامل اجراي کفپوش نابينايان، رمپ با شيب مناسب، همسطح سازي‌ها، حذف موانع از مسير تردد افراد، وسيع کردن عرض پياده رو براي اولويت دهي به عابران پياده و حتي مبلمان شهري براي سالمندان است.
طاهري در ادامه در خصوص بهسازي پياده روها که يکي از فضاهاي اصلي شهر براي عابران پياده است، مي‌افزايد: با توجه به حجم تردد افراد و تمرکز مراکز درماني، مناسب‌سازي پياده روهاي 17 شهريور که ضلع شمالي و جنوبي در حال اجرا است، مورد توجه اين معاونت بوده و اجراي آن با لحاظ احداث نوار بساوايي، همسطح سازي در محل عبور عابران پياده، گشايش و همسطح سازي در رفيوژ وسط خيابان، نصب مبلمان به فواصل نزديک جهت رعايت حال بيماران، سالمندان و مراجعه کنندگان مد نظر قرار گرفته است.
جنبش پياده راه سازي مبحثي نو و موثر در شهرسازي ايران
آرزو شفاعتي، دکتراي جغرافيا و برنامه ريزي شهري در مبحث اهميت و نقش پياده راه ها مي‌گويد: جنبش پياده راه سازي عليرغم پيشينه طولاني در مقياس جهاني مبحثي نو در شهرسازي ايران بشمار مي‌آيد که غير از موارد انگشت شمار از جمله محور چهارباغ اصفهان در بقيه موارد چندان موفق نبوده است. عدم توجه به مطالعات امکان سنجي از نظر کالبد و بافت محل، عدم پيش‌بيني پارکينگ و تمهيدات ترافيکي، عدم توجه به سازگاري کاربري‌ها و مبلمان نامناسب و ... باعث شده اکثر طرح‌هاي اجرا شده در مسير نيل به اهداف اوليه و تحقق حس سرزندگي و پويايي ناموفق باشند.
شفاعتي در خصوص اجراي اين طرح‌ها در شهر تبريز ادامه مي‌دهد: در شهر تبريز چندين پياده راه احداث شده که يکي از شاخص ترين اين موارد، پياده راه تربيت است، در اين پياده راه پيش‌بيني پارکينگ طبقاتي از نقاط قوت طرح است ولي طراحي مارپيچ فضاي سبز دسترسي سريع و اضطراري به محدوده را با مشکل مواجه کرده، همچنين کاربري‌هاي مختلط ولي ناسازگار و نصب نامناسب نيمکت‌ها و مبلمان شهري از نقاط ضعف اين طرح بشمار مي‌آيد. در مقابل کاربري‌هاي مختلط و سازگار، نورپردازي و کفسازي مناسب از نقاط قوت سنگفرش استاد شهريار شهرک باغميشه محسوب مي‌شود که امسال به بهره برداري رسيده است.
ايجاد پياده راه فرآيندي مثبت در شهرسازي امروزي است
حکيمه قنبري دکتراي برنامه ريزي شهري معتقد است: موضوع پياده راه و احداث مسيرهاي انسان محور جزو موضوعات بااهميت و جذاب مديريت حمل و نقل محسوب مي‌شود. در سال‌هاي اخير توسعه حمل و نقل پاک با محوريت پياده‌ها و دوچرخه سواران مورد تاکيد متخصصان امر است. در اين بين جذابيت، آرامش، امنيت، عدم استفاده از خودرو، اتصال به خيابان‌هاي مهم شهر، عدم آلودگي هوا، آلودگي صوتي، سوانح ترافيکي، توجه بيشتر اصناف و کسبه و اهالي به زيباسازي، تجمع مراکز تجاري، دسترسي آسان به اين مراکز و ايجاد محيط‌هاي جمعي زنده و پوياي شهر از مزاياي ايجاد پياده راه است.
وي ادامه مي‌دهد: از مشکلات اجراي چنين طرح‌هايي مي‌توانيم به تردد وسايل نقليه در مسير، عدم زيرسازي و کفسازي مناسب، عدم پيوستگي مسير، سد معبر مشاغل، عدم طراحي مناسب براي توانيابان، عدم تفکيک مسير دوچرخه، کالسکه، نبود نيمکت و مبلمان مناسب و ... اشاره کنيم. اما آنچه که قطعي است، ايجاد پياده راه فرآيندي مثبت در شهرسازي امروزي است و اکثر کشورها به سمتي حرکت مي‌کنند که از ساخت بزرگراه، پل، روگذر و زيرگذر حذر کرده و فضاهاي انسان محور با اولويت پياده را ايجاد کنند.
قنبري در خصوص عملکرد پياده راه‌هاي تبريز مي‌گويد: پياده راه‌هاي خيابان تربيت و فلکه بزرگ وليعصر موفق عمل کرده‌اند و نقش موثري در ايجاد هويت محلي، جمع‌گرايي، خلق فضاي عمومي، ترغيب پياده روي و جذابيت محلي داشته‌اند. مسيرهاي نيمه پياده همانند پياده راه ارک تبريز که عبور و مرور يک لاين خودرو را اجازه مي‌دهد نيز به نوبه خود نقش کارکردي موثري در ساماندهي منطقه داشته‌اند. هم اکنون پياده راه شهريار شهرک باغميشه توسط منطقه ? شهرداري در حال اجرا است که پيش‌بيني مي‌شود با پهن‌تر شدن مسير پياده و محدودتر شدن جريان عبوري خودروها در آن منطقه، اتفاق بسيار جالبي در محيط شهري رخ خواهد داد. پياده محور کردن يک منطقه با توجه به اينکه ورود و خروج ساکنان جداره پياده راه و کوچه‌هاي منتهي به معبر با خودرو با مشکل مواجه خواهد شد به لحاظ اجرايي دشوار است و نيازمند اجماع جمعي ساکنان محلي و پيگيري مجدانه شهرداري منطقه جهت جلب رضايت کسبه و ساکنان محلي است. شايد بتوان گفت دليل اصلي تاخير در اجراي پياده راه خيابان نگارستان (فجر) تبريز تاکنون همين باشد.
وي ادامه مي‌دهد: با توجه به چالش‌هاي موجود، به نظر مي‌رسد بودن پياده راه‌ها و توسعه مسيرهاي پياده محور نسبت به توسعه شهري براي خودروها، بسيار مي‌ارزد. شهرسازي تبريز لاجرم بايد اين مسير را پيش بگيرد و با توجه به توپوگرافي شهر تبريز، تنگ بودن عرصه فضاهاي مسکوني و خيابان‌ها، محدوديت رشد افقي شهر تلاش کند با استفاده از استانداردهاي جهاني و مقياس‌هاي مناسب، جريان پياده را در همه جاي شهر پررنگتر کرده و حمل و نقل پاک را نهادينه کند.
سعيد رضايي دکتري تخصصي رفتار حرکتي نيز با اشاره به اهميت انسان محور کردن شهرها مي‌گويد: يکي از زير ساخت‌هاي خوب در اين خصوص در شهر تبريز مسير پياده روي، در جاده ايل گلي است که با استقبال خوب مردم روبه رو شده است در حالت کلي شهر مکاني براي حضور هست نه گذر و همه پروژه‌هاي شهري بايد در اين راستا اجرايي شوند. خريد يک دستگاه اتوبوس 8 ميليارد و ايجاد يک کيلومتر بالغ بر 100 ميليارد هزينه دارد ولي استفاده از دوچرخه در مقابل آن بسيار ارزان است و با توجه به اينکه 70 درصدتردد در شهرها در محدوده زير 10 کيلومتر انجام مي‌شود، دوچرخه بهترين انتخاب است.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از فارس،از پياده راه هايي که در برنامه امسال مديريت شهري تبريز براي اجراي کفپوش ترافيکي (سنگفرش) لحاظ شده مي‌توان به خيابان آراميان، کوچه ختاي، کوچه نورهاشمي، کوچه گلها، کوچه قره باغي، بن بست واقع در کوچه يوشاري، کوچه مشکات، کوچه ثبت، کوچه پاساژ، کوچه آيه الله بني فضل، کوچه خليفه گري، تربيت غربي، ارگ حد فاصل کوچه ارگ تا شريعتي، شريعتي شمالي حد فاصل ميدان نماز تا محققي، کوچه کرباسي، کوچه خزر، فاز اول و دوم پياده راه شهريار باغميشه، پياده راه فرهنگ، کوچه‌هاي فرعي خيابان امام حد فاصل چهارراه شهيد بهشتي تا رضانژاد، کوچه مستشار، کوچه کمپاني، خيابان امام مقابل مسجد کبود اشاره کرد.

منبع :