سايه سنگين تحريف‌ها بر سر ميراث ناملموس استان زنجان

گروه فرهنگي: درحالي که حراست و حفاظت از ميراث ملموس يا ناملموس دستور کار همه کشورها براي زنده نگهداشتن تاريخچه مرز و بومشان قرار دارد، سايه سنگين تحريف‌ها برسر ميراث ناملموس استان زنجان به دليل سوءمديريت‌هاي گذشته و سياست‌گذاري‌هاي سنتي مشهود است.

 گروه فرهنگي: درحالي که حراست و حفاظت از ميراث ملموس يا ناملموس دستور کار همه کشورها براي زنده نگهداشتن تاريخچه مرز و بومشان قرار دارد، سايه سنگين تحريف‌ها برسر ميراث ناملموس استان زنجان به دليل سوءمديريت‌هاي گذشته و سياست‌گذاري‌هاي سنتي مشهود است.
 استان زنجان در زمينه معرفي و تبليغات صنايع‌دستي استان زنجان هنوز نتوانسته داشته‌هاي خود را به داخل کشور معرفي کند چه برسد به اينکه انتظار داشته باشيم در خارج از کشور اقدامي انجام داده باشد؛ حتي بسياري از حوزه‌ها همانند فرش و يا محصولات غذايي مانند زيتون که استان زنجان آوازه‌اي براي خود دارد. اما متاسفانه ديگر استان‌ها گوي سبقت را از زنجان ربوده‌اند و اين محصولات را به نام خودشان در کشور و خارج از کشور عرضه مي‌کنند.
آبان ماه سال گذشته هم ضرغامي وزير گردشگري که با هيئت دولت به زنجان سفر کرده بود از وضعيت استان زنجان در سه حوزه ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي انتقاد شديدي کرده بود؛ وي معتقد بود عقب ماندگي زيادي در زنجان در اين حوزه‌ها وجود دارد. در واقع ميراث ناملموس در استان زنجان نشانه‌هايي از تمدن و پيشينه هنر در اين منطقه است و از اين رو هنرهاي اصيل که سينه به سينه و نسل به نسل منتقل شده، بايد امروز ميراث دار اين آثار ناملموس باشند ولي گويا عزم و اراده‌اي در زنجان براي معرفي اين آثار ناملموس وجود ندارد.کارشناسان معتقد هستند مردم و مسئولان در اين زمينه وظايف مختلفي دارند به نحوي که مردم بايد با آموزش ديدن اين هنرهاي فاخر را ياد بگيرند و به نسل‌هاي آينده آموزش دهند تا علاوه بر اينکه اين هنرهاي اصيل منطقه زنده نگه داشته مي‌شود در حفظ و رونق آن کمک شاياني مي‌شود. از سوي ديگر هم مسئولان وظيفه دارند اقدامات اساسي را در راستاي معرفي اين آثار داشته باشند.
حال سوال اين است که مسئولان استاني در راستاي معرفي ميراث فرهنگي و معنوي، صنايع دستي و نهايتاً حوزه گردشگري چه اقداماتي انجام داده‌اند؟ برنامه مسئولان جديد براي جبران عقب‌ماندگي در اين حوزه چيست؟
واقعيت اين است که وضعيت برخي از آثار ناملموس در استان زنجان خوب نيست به نحوي که برخي از اين آثار ناملموس به دست فراموشي سپرده شده و برخي ديگر نيز در خطر فراموشي و حتي تحريف قرار گرفته‌اند. هر چند که در اين سال‌ها مسئولان همت به خرج داده و برخي از آثار را در راستاي ممانعت از فراموشي دوباره به عرصه وارد کرده‌اند.با اين وجود عدم توجه به ميراث ناملموس سبب شده گاهي اين ميراث به اسم استان‌هاي ديگر به ثبت برسد و نام و نشان استان زنجان با وجود پيشينه‌اي قوي گم شود و اسمي از آن نباشد.
توجهي به گردآوري تاريخي زنجان نشده است
 در اين راستا اويس کياني، عضو هيئت رئيسه باشگاه توسعه گردشگري خلاق يونسکو ، اظهار داشت: اساساً انواع ميراث‌هاي فرهنگي و معنوي در دو قالب ناملموس و ملموس است که هر دو اين اقسام بايد مکمل هم باشند به گونه‌اي که اين مکمل بودن سبب تجاري سازي در عرصه گردشگري شود و هم در حوزه بازار‌سازي براي مقاصد اتفاقات خوبي را شاهد باشد.وي افزود: ميراث معنوي از جمله ميراث ناملموس است که بايد بيش از يک ميراث ملموس براي آن برنامه‌ريزي داشت، بر روي آن کار انجام داد، نيروسازي کرد، فهم درست از آن ايجاد کرد چراکه ملموس نيست.رئيس انجمن صنفي راهنمايان گردشگري استان زنجان گفت: با توجه به اينکه تاريخ زنجان چندان مدون نبوده، کتبي گردآوري نشده، تاريخي وجود ندارد و در صورتي که اگر گردآوري شده باشد نيز کامل و جامع نيست همين امر کار را براي زنجان در حوزه ميراث معنوي سخت‌تر مي کند و در عين حال بسيار جاي کار دارد. با اين وجود مي‌تواند براي زنجان سود‌آوري بسيار بالايي نيز داشته باشد.وي اذعان کرد: داستان‌هاي عاشقانه شمال غرب و زنجان، عزاداري‌ها مانند دسته‌هاي عزاداري، تعزيه، نوحه‌ها و اشعار قديمي همه اين‌ها از دسته‌هاي ميراث معنوي استان‌ها هستند. حتي آيين‌ها و رسوم‌ها در جشن‌ها و اعياد نيز جزو ميراث ناملموس محسوب مي‌شوند.
کياني با بيان اينکه هر کدام از موارد مذکور مي‌تواند براي خود يک محصول نام و لقب در صنعت گردشگري بگيرد، ادامه داد: بنابراين بايد براي توليد محصول فرآيندي را طي کرد با اين حال اگر به فرآيند اعتقاد داشته باشيم بايد اين فرايند اصولي پيشروي کند. پس بايد به فرآيند ساختن محصول با مواد اوليه ميراث معنوي فکر کنيم؛ ميراث معنوي ما چگونه، از چه منطقه‌اي نشأت مي‌گيرد بايد مورد مطالعه برنامه‌ريزي قرار گيرد و سپس جامعه محلي را با آن همراه کرده و به صورت تجاري و صنعتي عرضه و معرفي کنيم.
عدم معرفي ميراث معنوي
 کياني در ادامه با اشاره به اينکه تقريباً در حفظ، معرفي، ممانعت از تحريف ميراث معنوي اقدامي انجام نشده است گفت: فقط يک شعار براي استان توسط يک گروه و قشر مشخص انجام شده و از اين طريق اتفاقاتي افتاده است با اين شرايط تنها يک برد از طريق رسانه ملي افتاده است. به طور مثال ميدان انقلاب از طريق تصاوير، شبکه جام و جم در دسته عزاداري بيشتر ملموس‌تر شده است. اما آيا در حوزه شناساندن حوزه عاشق‌ها به اين نحو اقدامي انجام داده‌ايم يا مثلاً در خصوص نحوه پخت آش‌ها، عصرانه‌هاي زنجان، يا داستان‌هاي زنجان، روايت‌هاي محله‌ها اقدامي انجام داده‌ايم؟ يقيناً خير!وي خاطرنشان کرد: تحريف زماني معنا مي‌يابد که ابتدا منابعي ايجاد شده باشد، بنابراين بايد گروهي ابتدا پژوهش کنند، منابع را به دست آورند و سپس با مطالعه مشخص کنند که فرضاً در حوزه‌اي مطالعات گسترده انجام شده است؟ سپس در آن تحريف ايجاد کنند. اما در استان داستان‌ها به همان شکل بر روي قفسه‌ها باقي مانده است. تعداد اندکي از قشر آکادميک، پيشکسوت، هنر و تاريخ از اين موضوعات اطلاع دارند. بنابراين اگر اين غبار بخواهد از بين برود و آغاز به عرضه کند بحث تحريف نيز مطرح مي‌شود.
تحريف صنايع‌دستي
 عضو هيئت رئيسه باشگاه توسعه گردشگري خلاق يونسکو با تأکيد بر اينکه اگر منابع ما به راحتي در دسترس باشد، ديگر تحريف کردن موضوع بسيار سخت است گفت: حتي روز جهاني در دسترسي يکسان اطلاعات وجود دارد يعني منابع و مستندات به طور يکسان در هر حوزه‌اي براي اقشار در دسترس است، بنابراين تحريف کردن اين موضوع بسيار سخت خواهد بود.
وي با بيان اينکه مستندات ميراث معنوي زنجان بايد سيستماتيک شود و يکسان در دسترس عموم قرار گيرد گفت: همين امر مانع تحريف چه از داخل و چه از خارج خواهد شد، اما اگر اين اتفاق نيفتد تحريف دور از انتظار نخواهد بود.
کياني با اشاره به اينکه فضاي مجازي نقش گسترده‌اي در شناساندن اين ميراث معنوي دارد و کانال بزرگي براي توزيع منابع، مستندات، توليد محتوا، مديريت محتوا است خاطر نشان کرد: تا زماني که سود‌آوري براي سيستم زنجان نداشته باشد، نمي توان بيان کرد که ما وارد صنعت گردشگري شده و بر آن تأثير گذاشته ايم. با اين شرايط اگر توانستيم از ميراث معنوي کسب درآمد کنيم مي‌توانيم بگوييم ما وارد صنعت گردشگري از طريق محصولي به نام ميراث معنوي زنجان شده‌ايم.با تمام اين‌ها، ميراث فرهنگي ناملموس شامل جنبه‌هاي غير فيزيکي فرهنگ است که به شکل شفاهي و سينه به سينه براي ما به ارث رسيده است، اين موارد ارزش‌هاي اجتماعي، سنت‌ها، آداب و رسوم و روش‌ها، صنايع دستي، باورهاي زيبايي شناسانه و معنوي، بيان هنري، زبان و هر آنچه مرتبط با هويت حيات انساني است را شامل مي‌شود که گاها به دست فراموشي سپرده است.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از تسنيم،با اين حال در استان زنجان نيز برخي ميراث‌هاي ناملموس اصلاً شناسايي و معرفي نشده‌اند و برخي ديگر کاملاً به شيوه سنتي در حال معرفي هستند. در برخي موارد نيز اين ميراث معنوي با پيشينه تاريخي چنان پشت پرده و دور از هر گونه معرفي مانده است که گاهاً به فراموشي سپرده شده و يا حتي با وجود ضعف در آن توسط استان‌هاي ديگر به ثبت رسيده است. بنابراين مي‌طلبد مسئولان استاني و شهرستاني نگاه ويژه به ميراث معنوي داشته باشند که علاوه بر حفظ ميراث ارزشمند مي‌تواند به جذب گردشگر و افزايش درآمد در استان نيز موثر باشد.

منبع :