نفس‌هاي آخر جولايي، هنر چند هزار ساله آذربايجان غربي

گروه فرهنگي:جولايي يا نساجي سنتي هنر چند هزار ساله استان آذربايجان غربي نفس‌هاي آخر خود را مي‌کشد و ‌نمي‌رود تا براي هميشه در دل تاريخ دفن شود. ناقوس مرگ اين هنر اصيل و ‌ديرپا و عجين شده با مردمان اين ديار کهن، روزگاري ست به صدا در آمده و کارگاه‌هاي اين هنر را با شقاوت تمام قفل کرده است.

گروه فرهنگي:جولايي يا نساجي سنتي هنر چند هزار ساله استان آذربايجان غربي نفس‌هاي آخر خود را مي‌کشد و ‌نمي‌رود تا براي هميشه در دل تاريخ دفن شود. ناقوس مرگ اين هنر اصيل و ‌ديرپا و عجين شده با مردمان اين ديار کهن، روزگاري ست به صدا در آمده و کارگاه‌هاي اين هنر را با شقاوت تمام قفل کرده است.
ابن روزها ديگر صداي جنب و جوش و ‌پا زدن هاي صاحبان اين صنعت از کارگاه‌هاي جولايي مناطق کردنشين جنوب استان به گوش نمي‌رسد. ديرگاهي است غبار بي مهري و ‌فراموشي محله‌هاي منسوب به فعالان اين هنر را فرا گرفته، کارگاه هايشان خالي از شاگرد و مشتري شده و ‌ابزار کارشان را در زير خروارها خاک پنهان کرده است.
فعالان هنر جولايي سال‌هاست با آن خداحافظي کرده و در کوچه پس کوچه شهرها و روستاهاي منسوب به آنها ديگر نشاني از اين هنر باقي نمانده است.هنر جولايي از ديد گردشگران و توريست‌ها هم پنهان مانده است، پاي ايشان به مکان و محل اين هنر باز نشده و از هرگونه تبليغي هم بي نصيب مانده و فرصت نشده گردشگران اقصي نقاط جهان از نزديک نگاهشان به محصولات هنر دست مردم اين ديار بيافتد و ‌با ديدن توليدات بي نظير، آنها را خريداري کرده و ‌به دورترين نقطه دنيا برده و ‌نگاه مردم جهان را با پارچه‌هاي رنگارنگ به دست آمده از اين صنعت، گره بزنند.
مردم‌ اين ديار روزهاي طولاني با تکيه بر اين هنر پوشاک مورد نيازشان را از پشم دام هايشان (گوسفند و ‌بز) تامين مي‌کردند، در حقيقت جولايي صنعت توليد پارچه‌هاي محلي بود که زيبايي آن زينت بخش هر منزلي بود.جولاکاران، هنرمندان بي بديل مناطق کردنشين جنوب اين ديار با دقت و ظرافت زيادي تار و پودهايي را با نقش و ‌نگارهاي خاص به هم پيوند مي‌دادند و ‌براساس نياز خود، انواع پارچه‌هاي مخصوص تهيه مي‌کردند.محصولات جولايي شامل چارشيو »چادرشب يا رختخواب پيچ«، برمال (سجاده يا جانماز)، پوشمين (پشه بند)، رانک و چوخه (لباس مردانه کردي، بوزو (ساق بند) بوده است.
تاريخ پيدايش اين هنر اصيل را در آذربايجان غربي نمي‌توان بطور دقيق بيان کرد ولي به گفته کارشناسان، مردم شناسان و محققان قدمتي هزاران ساله دارد.رييس اداره ميراث فرهنگي وگردشگري پيرانشهر جولايي را  به معناي تحرک وجنب و جوش عنوان کرده و مي‌گويد: ‌اين نام را به دليل جنب و جوش زياد بافنده درهنگام بافت بر آن نهاده‌اند.
سليمان بشيري ادامه مي‌دهد: تغيير ذايقه مردم در انتخاب دکوراسيون منازل و وجود وسايل تزئيني به ظاهر شيک و ارزان قيمت در بازار بستر فراموشي اين هنر را فراهم کرد.وي افزود: در گذشته بيش از 200 کارگاه جولايي يا نساجي سنتي فعاليت مي‌کرد ولي امروز از اين تعداد تنها يک کارگاه باقي مانده و فعالان کارگاه‌ها با شغل عوض کرده و يا ديگر در اين رشته کار نمي‌کنند.
بشيري اضافه کرد: سال 61 حدود 70 تا 80 کارگر در اين رشته هنري فعاليت داشتند و به ازاي هر کارگاه 6 نفر هم‌ نخ ريسي مي‌کردند  ولي الان که جمعيت 15 برابر شده نه کارگري وجود دارد، نه کارگاهي و نه نخ ريسي.رييس اداره ميراث فرهنگي و گردشگري پيرانشهر به روز نبودن کارگاه‌هاي جولايي را  از جمله عواملي مي‌داند که در غريب ماندن اين هنر اصيل تاثير گذار بوده است.
وي معتقد است: بايد همگام با تغيير معماري ساختمان ها و شکل و نماي آنها توليدات اين کارگاه‌ها نيز به روز مي‌شد تا نظر مخاطب را جلب کند.بشيري سبک زندگي جديد را هم‌ باعث به شماره افتادن نفس کارگاه‌هاي جولايي (نساجي سنتي)  عنوان مي‌کند و قيمت بالاي توليدات جولايي را هم  از جمله عوامل ديگري مي‌شمارد که مردم را از خريد محصولات اين هنر اصيل دور کرده و ‌آنها را به سمت خريد وسايل تزييني ارزان قيمت  سوق داده است. رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري پيرانشهر ادامه مي‌دهد: علاوه بر اين زندگي مدرنيته و تغيير سليقه مردم و علاقمندي آنها به خريد وسايل به ظاهر شيک داخلي و وارداتي، فرصت ادامه حيات و فعاليت را از صنعت جولايي گرفته و ‌او را از ميدان بيرون کرده است.
تبعات فرهنگي فراموشي هنر جولايي  خطرناک است
بشيري اظهار کرد: تبعات اقتصادي فراموشي اين هنر چندان پر رنگ نيست ولي آنچه خطرناک است و ‌بايد جدي گرفته شود تبعات فرهنگي و ‌عدم ارتباط نسل جوان امروز با هنرهاي اصيل و تعلقات فرهنگي خود ‌است.
 مرزي بودن آذربايجان غربي ظرفيتي مهم ‌براي تبادلات فرهنگي
بشيري با بيان اينکه آذربايجان غربي با چند کشور همسايه است مي‌گويد: هيچ‌ استاني از چنين ظرفيتي برخوردار نيست و ما مي‌توانيم ‌با تکيه بر اين ظرفيت اقدام به تبادلات فرهنگي و هنري با همسايگان کرده و ‌نمايشگاه محصولات هنرهاي اصيل خود را در آنجا برپا کنيم.وي يادآور شد: جيب گردشگر داخلي خالي است اين توربست خارجي است که مي‌تواند توليدات هنرهاي اصيل را بخرد و ‌به اقصي نقاط جهان ببرد.
به گفته وي، امروز با گذشته فرق کرده و اگر کسي بخواهد  چارشيو (چادرشب يا رختخواب پيچ) بخرد قيمتش يک ميليون تومان است که در توان او نيست به همين خاطر از جانماز ارزان قيمت استفاده کرده و به جاي چارشيو، رختخواب يا لحاف و تشک را در کمد و گنجه نگهداري مي‌کند.وي تغيير ذايقه و فرهنگ مردم ‌را از جمله عواملي عنوان مي‌کند که در بي رونق کردن بازار توليدات جولايي بي تاثير نبوده‌اند چنانکه امروز ديگر دکوراسيون منازل هم تغيير يافته و رختخواب را داخل مي‌گذارند و از چارشيو استفاده نمي‌شود البته کسي هم ‌نيست ريسندگي و رنگرزي کند.
 راه اندازي مرکز احيا تنها تقلا براي ماندگاري هنرجولايي
بشيري راه انداري مرکز احياي نساجي سنتي در اداره ميراث فرهنگيصنايع دستي و گردشگري پيرانشهر را تنها کاري عنوان مي‌کند که در استان براي اين هنر صورت گرفته است، ‌آنجا هم ‌کار مي‌کنند و هم آموزش مي‌دهند.
 پبشکسوت و آخرين بازمانده هنر چند هزار ساله جولايي
علي بشيري هنرمند پيشکسوت پيرانشهري و آخرين بازمانده هنر جولايي مي‌گويد: متولد 1322 هستم و از سال 51 کارم را با عشق و علاقه فراوان شروع کردم آن موقع کارگاه ها و فعالان اين هنر زياد بود ولي امروز خبري از آنها نيست.وي ادامه مي‌دهد: آن زمان توليدات ما قسمتي از دکوراسيون خانه ها را تشکيل داده و زيبايي خاصي به منازل مي‌داد ولي امروز وسايل مدرن ماشيني جاي هنر دست را گرفته است.
قيمت تمام‌شده توليدات صنايع دستي بالاست
معاون‌ صنايع دستي، ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي براين اعتقاد است قيمت تمام شده توليدات صنايع دستي از جمله صنعت جولايي بالا و مشتري هم کم است.محمد عبدلي اظهار کرد: بالا بودن قيمت تمام شده و ‌از سوي ديگر عدم توان خريد مردم باعث مي‌شود به جاي خريد سجاده و جانماز توليد صنايع دستي، سجاده ماشيني ارزان قيمت بخرند.وي ادامه مي‌دهد: همچنين در توليد محصولات صنعت جولايي از پشم مخصوص استفاده مي‌شود که همين امر در بالا بودن قيمت توليدات جولايي اثر گذار است.
عبدلي با بيان اينکه صنايع دستي با گردشگري به رونق مي‌افتد و ‌پر رنگ مي‌شود، گفت: امروزه خريد توليدات هنر جولايي و صنايع دستي در وسع مردم نيست.وي با بيان اينکه برخي از دستگاه‌هاي جولايي قديمي بازسازي  شده است، يادآور شد: هنر جولايي قدمتي بسيار کهن دارد.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا،هنر جولايي يا نساجي سنتي هنر ديرپاي مردمان مناطق کردنشين جنوب آذربايجان غربي است.دستگاه جولايي نيز دستگاهي است با چهارچوب به شکل مکعب مستطيل که جنس چوب آن معمولا از چوب چنار انتخاب مي‌شود، خود دستگاه شامل اجزايي چون شانه، مکوک، دفه، گورد، چولک، گيوه يا برن چک، گورين، خرک و ‌رايل است.همچنين مواد اوليه جولايي پشم تابيده و ريسيده شده گوسفند و بز به شکل نخ‌هاي باريک است و ‌پس از شست وشوي پشم و تابيدن، ‌کلاف و گلوله کردن توسط دوک چوبي، خراطي مي‌شود.پس از ريسندگي پشم ها نوبت مرحله رنگرزي است در گذشته براي رنگرزي از رنگ‌هاي طبيعي، گياهي، جانوري و ‌در بعضي موادي مانند روناس، پوست گردو، پوست انار، حنا، پوست پياز، قرمز دانه، نيل و ‌آهن زنگ زده استفاده مي‌کردند ولي بعدها از رنگ‌هاي شيميايي براي رنگرزي استفاده مي‌شد.

منبع :