هفت سندي که تاريخچه حسينيه اعظم زنجان را تاييد مي‌کند
1398/06/27
گروه تاريخي: محقق زنجاني گفت:هفت سند معتبر مکتوب در خصوص حسينيه اعظم زنجان وجود دارد که تاريخچه آن را بيان مي‌کند.
عبدالله الماسي اظهارداشت: کلمه حسينيه در کتب معتبري که در ايران به چاپ رسيده است مربوط به دوران صفوي است که در سال 907 هجري قمري به حکومت رسيده اند.
وي مي گويد: صفويان نخستين حکومتي بودند که مذهب رسمي ايران را براي اولين بار به شيعه اثني اشعري تغيير دادند،آنها تاکيد بسياري براي زيارت قبور ائمه اطهار (ع) در عراق داشتند و به همين منظور به حاکمان بلاد بزرگ دستور داده بودند تا مکان هايي براي استراحت زواري که به قصد زيارت مرقد امام حسين (ع) و امام علي (ع ) به در کربلا و نجف رهسپار مي شدند،احداث کنند. اين موضوع براي نخستين بار در کتاب عالم آراي عباسي مربوط به دوره صفوي آورده شده است.
وي ادامه مي دهد: اين حسينيه ها در واقع در مسير عبور زوار بود تا ضمن استراحت مراسم هاي عزاداري هم برگزار کنند.اين محقق زنجاني در خصوص پيشينيه حسينيه اعظم مي گويد: حسينيه اعظم زنجان داراي هفت سند مکتوب است که قدمت آنها حداقل 120 سال است.
الماسي ادامه مي دهد: اتفاقات، جنگ ها و درگيري هايي در زمان نادرشاه در زنجان اتفاق افتاده است که در کتاب دار العرفان خمسه به عنوان قديمي ترين سند حسينيه اعظم نشان مي دهد مردم در اين درگيري ها به محله حسينيه و تکيه آن پناه برده اند اما ساخت آن به دوره قبل از افشاريه که به احتمال قريب به يقين دوره صفويه باشد،مربوط مي شود اما هنوز سندي در اين زمينه پيدا نشده است.
*وقتي درب حسينيه اعظم زنجان بسته شد
وي اطلاعاتي از شيوه هاي عزاداري قبل از دوره رضاخان به دليل نبود اطلاعات ارائه نمي دهد و مي گويد: اطلاعاتي آنچناني در اين دوره در مورد حسينيه اعظم زنجان در دست نيست اما صحبت هاي شفاهي بزرگان و ريش سفيدان که 25 تا 30 سال پيش با آنها صحبت شده است،نشان مي دهد در دوره رضاخان که عزاداري ها ممنون مي شود، حسينيه اعظم زنجان هم بسته مي شود،همچنين برخي از وسايل و عتيقه جات از جمله زنگ بزرگ و شمشير موجود در اين حسينيه که مرحوم داودي ذکر کرده اند، مفقود مي شود.
اين محقق ادامه مي دهد: در دوره رضاخان نزديک حسينيه تکيه نائب صدر بوده است که دسته عزاداري آن به طرف عمارت ذوالفقاري حرکت مي کرد اما بعد از دوره رضاخان فضا بازتر و در مساجد برنامه هاي عزاداري برگزار مي شود، حاج عبدالواحد ثقفي از ريش سفيدان حسينيه مي گويند در سال هاي 27 يا 28 هجري قمري که دسته حسينيه حرکت مي کرد تنها چهار راس گوسفند به اين حسينيه اهدا مي شد و در آن ايام حتي ديگي براي پخت آبگوشت در اين حسينيه وجود نداشت اما در سال بعد مرحوم "حبيب الله خدا مرادي " به بازار رفت و از مردم پول جمع آوري کرد و اين موضوع موجب شد تا کم کم از دهه 30 فعاليت هاي اين حسينيه بيشتر رونق گرفت.
وي مي گويد: بعداز انقلاب اسلامي فعاليت هاي حسينيه اعظم زنجان گسترش يافته است و ميزان نذورات نيز بيشتر مي شود.
اين محقق با اشاره به شيوه عزاداري حسينيه اعظم زنجان در گذشته،ادامه مي دهد: در ابتدا حسينيه به عنوان تکيه داراي حياطي بود که در ايام محرم مردم زير چادر عزاداري مي کردند.
الماسي مي افزايد: از 18 ذي الحجه چادر را شسته و در سکوي چادر پهن کرده و تعمير مي کردند، اين چادر داراي سه عمو د با ارتفاع 6 متري بوده که دو سه روز مانده به ايام محرم چادر را روي عمودها پهن مي کردند. مرحوم حاج احمد آپرا-احمد شربت ساتان- قرآن بزرگ را روي بازوي خود مي بست و از عمود 6 متري بالا رفته و قرآن را بالاي مرتفع ترين عمود مي بست و طي 13 روز عزاداري زير لواي قران انجام مي شد.
اين محقق ادامه مي دهد: با گشايش مالي ايجاد شده فضاي اين حسينيه که تنها تا دهه 40 هجري قمري زيربناي آن 200 متر مربع بود به 16 هزار مترمربع افزايش يافته است.
*طبل زني براي دعوت مردم براي حضور در عزاداري
الماسي در مورد اطلاع مردم از حرکت دسته عزاداري در هشتم محرم مي گويد آنروزها راديو و تلويزيون نبود و مرحوم" کربلايي پاشا عزت شوکتي" از خدام حسينيه روز دسته در بالاي حسينيه طبل مي زد و مردم را از حرکت دسته آگاه مي کرد اينگونه بود که تکاياي ديگر بدون دعوت رسمي به اين دسته مي پيوستند.
وي مي گويد: در سال هاي دور دسته حسينيه اعظم بعداز عبور از خيابان ضيايي وارد بازار مي شد و با حرکت دسته، تعطيلي بازار براي ايام عاشورا و تاسوعا آغاز مي شد، حرکت اين دسته تا امامزاده سيد ابراهيم (ع) ادامه داشت و در مسير احشام ذبح مي شد و اين روال تا اوايل دهه 60 ادامه داشت.
اين محقق خاطرنشان مي کند: با افزايش تعداد عزاداران حسيني بازار از حرکت دسته حذف و از طريق خيابان فرودسي به سمت سبزه ميدان و سپس امامزاده حرکت اين دسته انجام مي شود و در مسير برگشت نيز خدام با نوحه خواني تا جلوي درب حسينيه عزاداري مي کنند.
وي با اشاره مداحي مرحومين حاج زين العابدين شهيدي، ابراهيم داودي، حمدالله ابطحي و شيخ علي اديبي در گذشته در حسينيه اعظم زنجان مي گويد: اما از اواخر دهه 30 مداحاني همچون "حاج اصغر گنج خانلو"، حاج غلامرضا عيني فرد،"حاج جواد رسولي"، حاج مرتضي حيدري، حاج قربانعلي امامي در اين حسينيه نوحه خواني مي کردند اما برخي از مداحان از جمله علي عزيزپور و حاح اصغر صنايعي فقط در زمان حرکت دسته عزاداري نوحه خواني مي کردند.
امکانات امروز در آن زمان وجود نداشت و براي حرکت مداحان همزمان با دسته چهار پايه هاي 60 و 70 سانتي زير پاي مداح مي گذاشتند و وقتي که مردم پاسخ مداح را مي دادند، چندنفر چهار پايه را حرکت مي دادند.وي مي گويد: از زماني که رسانه ها برنامه هاي حسينيه اعظم را پوشش مي دهند اين مراسم در ايران و ساير کشورها مورد توجه آزادي خواهان قرار گرفته است.
*حسينيه اعظم زنجان دهمين ميراث معنوي کشور
وي حسينيه اعظم زنجان را دهمين ميراث معنوي کشور اعلام مي کند و مي گويد: با وجود همه اطلاع رساني هاي انجام شده هنوز هم لايه هاي زيرين اين دسته عزاداري از جمله دومين قربانگاه بزرگ جهان اسلام بعد از منا و اولين قربانگاه شيعيان جهان به خوبي نمايش داده نشده است و اين لايه هاي زيرين موجب شده تا مشتاقان بيشماري هر ساله خود را به مراسم هشتم محرم زنجاني ها برسانند.
الماسي با اشاره به وجود هفت سند در خصوص حسينيه اعظم زنجان ادامه مي دهد: قديمي ترين سند موجود که توسط محقق و پژوهشگر زنجاني حسن حسينعلي ارائه شده است، گزارش هاي کتاب "تاريخ دارالعرفان خمسه" مربوط به دوره افشاريه است که توسط مير اشرف بيگ و مير افضل بيگ جمع آوري شده است.
وي سند ديگر را تاريخ مندرج در علم کوچک حسينيه به تاريخ 1221 هجري قمري مي داند و مي گويد:سومين سند نيز مربوط به کتيبه اي در داخل ورودي حسينيه اعظم به تاريخ 1261 است که به احتمال قريب اين تاريخ مربوط به دومين بازسازي حسينيه است.
اين محقق چهارمين سند موجود را کتاب دارالسعاده زنجان بين سال هاي 1285 تا 1290مربوط به دوره مظفرالدين شاه مي داند و مي گويد: وقف نامه اي به تاريخ 1295 هجري قمري در دوره ناصرالدين شاه افشار است.اين محقق با اشاره به سفرنامه مهندس عبدالهي مربوط به سال 1317 در دوره مظفرالدين شاه مي افزايد: فردي که مسير سفر شاه را به فرانسه معماري مي کرده است نام حسينيه و زينبيه را ذکر کرده است.به گزارش عصرآذربايجان به نقل از موج رسا، الماسي آخرين سند مربوطه را وقف نامه اي به تاريخ 1322 هجري قمري مربوط به دوران مظفر الدين شاه قاجار عنوان کرده و مي گويد: اين اسناد تاريخچه حسينيه اعظم زنجان را تشکيل مي دهد.
منبع :