مسجد مناره
1398/11/01
گروه تاريخي: مسجد مناره در ضلع شمالي خيابان امام خميني، کوي شيشه گرخانه و در جنب مدرسه قديمي هدايت واقع شده است.
بر پايه کتيبه موجود در پيشاني محراب مسجد،اين مسجد در دوره قاجار توسط يکي از خوانين اروميه به نام حاجي عليار خان (احتمالاً رئيس طايفه گندوزلو افشار در دوره فتحعلي شاه) ساخته شده و در سال 1328 ه ق (1288-1289 ش) توسط حاجي نظم الملک (يدالله خان امير نظمي افشار) فرزند نظم السلطنه (حاجي محمد حسن امير نظمي افشار) تجديد بنا گرديده است.
در اين بازسازي همچنين سقاخانه اي در سمت چپ ورودي اصلي مسجد (در جبهه شرقي بنا ) با ارتفاع 2.50 متر، عرض 2 متر توسط خادم وقت مسجد كربلايي حاج محمد ساخته شد.
اين مسجد به سبب وجود تك مناره در ضلع شمال شرقي بنا به مسجد مناره شهرت يافته است. نام اين مسجد در سياهه مساجد اروميه مندرج در جلد دوم كتاب ايرانشهر آمده است. مسجد مناره اروميه در رديف آثار با ارزشمند و تاريخي آذربايجان غربي است.
مسجد مناره به صورت تك بنائي در مجاورت مدرسه قديمي هدايت ساخته شده است، اين مسجد از سمت شمال ، شمال شرقي و شرق با کوچه شيشه گرخانه مجاورت دارد و از سمت جنوب با مدرسه هدايت مشرف است و از ضلع ديگر به خانه مسکوني محدود مي شود.
مسجد مناره، با زيربناي حدود 450 متر مربع، فاقد صحن است. اين مسجد با الگوي مساجد شمال غرب ايران از نوع مساجد شبستاني با پوشش تيرچوبي طراحي شده است. مسجد پلاني به ابعاد 14×15 متر دارد.
از لحاظ تقسيمات داخلي شامل يک شبستان حدود 100 متر مربعي، زيرزمين، يک نيم طبقه به عنوان بخش خانم ها، کفش کن و آبدارخانه است اين مسجد فاقد گنبد و پوشش سقف آن شيرواني است.
مناره اين مسجد با ارتفاع 50.22 متر بر محور تنه بلند درختي (که هسته مرکزي آن را تشکيل مي دهد) ساخته شده است.
قطر اين هسته چوبي از پايين به سمت بالا باريکتر مي شود. ارتفاع اين تنه هم اندازه با ارتفاع مناره است تک تک پله هاي چوبي مناره که بر تنه اين درخت استوار گشته و بر محور آن چرخيده اند نقش تکيه گاه تنه مناره را ايفا نموده و فضاي ميان تنه درخت و جداره مناره را پوشانده و باعث اتصال تنه درخت و جداره مناره شده اند.
بدنه مناره تلفيقي از آجر لعابدار و معمولي به صورت معقلي است , که آجرهاي لعابدار به صورت نگين هايي مارپيج بر تنه مناره چرخيده اند.
نکته حائز اهميت در معماري اين مسجد که آن را از ديگر مساجد ممتاز مي کند آنکه: در ورودي اصلي و همه پنجره هاي چوبي مستطيل طولي و نيز دايره اي شکل مسجد دو جداره هستند.
جداره بيروني پنجره هاي طولي پوشش ساده ي دولنگه چوبي است که پنجره ها را در برابر عوامل جوي و محيطي محافظت مي کند، همچنين جداره ي داخلي پنجره هاي دايره اي شکل که به فاصله نيم متر از جداره بيرون تعبيه شده اند پنجره هاي مستطيلي چوبي با ابعاد بزرگتر هستند که ضمن جلوگيري از نفوذ سرما امکان پخش بيشتر نور را فراهم مي کنند.
بانيان: مسجد مناره توسط حاجي عليارخان ساخته شده و در سال 1328 ه.ق توسط حاجي يدالله خان امير نظمي افشار تجديد بنا گرديده است.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از بنياد ايرانشناسي، هنرمندان و معماران: استاد تقي کاشي پز ولد مشهدي سعيد محمد همداني و کربلايي حسين بنا ولد کربلايي علي اشرف (معمار)، عباسقلي(كاتب كتيبه سردر)، توپ چي مظلوم ارده كان (فرش باف) و كربلايي حاج محمد(سازنده سقاخانه) از معماران و هنرمندان اين مسجد بشمار ميروند.
اروميه به عنوان مرکز استان آذربايجان غربي داراي مساجد قديمي و تاريخي فراواني است که مساجد جامع، سردار و مناره از جمله آنهاست و هر کدام قدمتي قابل‌توجه و تاريخي دارند.????
مسجد مناره به سبب اهميت تاريخي که دارد در تاريخ 16 آذر 1376 با شماره? ثبت 1953 به‌عنوان يکي از آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.
منبع :