کاروانسراهاي آذربايجانشرقي در مسير جهاني‌شدن
کاروانسراهاي آذربايجانشرقي در مسير جهاني‌شدن
1400/08/09
گروه فرهنگي:آذربايجانشرقي به‌دليل موقعيت خاص جغرافيايي و برخورداري از آثار و ابنيه‌هاي تاريخي جزو مناطق سرآمد ايران اسلامي است که بر همين اساس اخيرا" تعداد چهار کاروانسراي اين استان با تلاش ميراث فرهنگي در مسير جهاني شدن و ثبت در آثار يونسکو قرار گرفته است.
گروه فرهنگي:آذربايجانشرقي به‌دليل موقعيت خاص جغرافيايي و برخورداري از آثار و ابنيه‌هاي تاريخي جزو مناطق سرآمد ايران اسلامي است که بر همين اساس اخيرا" تعداد چهار کاروانسراي اين استان با تلاش ميراث فرهنگي در مسير جهاني شدن و ثبت در آثار يونسکو قرار گرفته است.
کارشناسان و مديران ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجانشرقي از مدت ها قبل شرايط و مقدمات اين امر مهم ملي و بين المللي را در دستور کار خود قرار داده اند تا در صورت ثبت نهايي اين آثار بسيار مهم تاريخي که هويت ملي آذربايجان و ايرانيان نيز به شمار مي_رود، در کنار بازار جهاني مسقف تبريز به مجموعه هاي تاريخي جهاني کشور و آذربايجان شرقي افزوده شود.کاروانسراهاي يام شهرستان مرند، خواجه نظر شهرستان جلفا، جمال‌آباد شهرستان ميانه و گويجه بئل اهر نامزد ثبت جهاني در فهرست يونسکو هستند که در قالب پرونده مشترک کاروانسراهاي ايران به سازمان ملل متحد ارسال شده است.
مديرکل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي از قرارگيري پرونده چهار کاروانسراي اين استان براي ثبت در فهرست آثار جهاني يونسکو به عنوان برگ زرين و مهم حوزه ميراث فرهنگي اين خطه نام برد و گفت: تعداد 56 کاروانسراي ايران در فهرست يونسکو نامزد ثبت جهاني هستند که از اين تعداد 4 کاروانسرا در آذربايجان شرقي واقع شده است.احمد حمزه زاده اظهار کرد: در اين راستا ارزيابان سازمان يونسکو طي روزهاي 22 و 23 مهرماه گذشته براي ارزيابي و ثبت اين آثار به استان سفر کردند که طبق برآوردهاي اوليه، ارزيابي آنها از اين آثار مثبت و تا حدودي مثمرثمر بوده است.به گفته وي تاکنون تعداد 26 اثر از مجموعه آثار تاريخي جمهوري اسلامي ايران در فهرست آثار جهاني يونسکو ثبت شده است که در ميان اين آثار مجموعه کليساهاي آذربايجان و مجموعه بازار تبريز نيز قرار دارند.
حمزه زاده اضافه کرد: ويژگي‌هاي کالبدي و مستندات چهار کاروانسراي تاريخي استان توسط ارزيابان يونسکو - ايکوموس به منظور ثبت جهاني اين آثار برررسي کامل شد و در اين راستا »حسام مهدي« و »چان بينان« از ارزيابان اين سازمان جهاني در محل کاروانسراهاي مزبور حاضر شده و بازديد کردند.وي با اشاره به اينکه طي سال گذشته تعداد 55 اثر تاريخي، فرهنگي و طبيعي استان در فهرست آثار ملي ايران ثبت شد، گفت: پارسال مرمت، حفاظت، بازسازي و ساماندهي 34 اثر ارزشمند و تاريخي استان به انجام رسيد که کاروانسراها از جمله اين ابنيه هاي بود.
حمزه زاده با بيان اينکه حفاظت و صيانت از آثار و ابنيه‌هاي تاريخي يکي از نيازمندي‌هاي مهم کشور براي پشتوانه سازي هويتي و فرهنگي است، اظهار کرد: بر همين اساس آذربايجان شرقي با برخورداري از تاريخ چندين هزار ساله جغرافياي طبيعي، انساني، سياسي و فرهنگي پراهميت در اين حوزه پيشرو است.
وي ادامه داد: براي نيل به اهداف حفاظتي و صيانتي از ابنيه تاريخي، اين اداره کل حفاظت، مرمت، بازسازي و کاوش اين تعداد اثر، از جمله کاوش، مرمت و ساماندهي مجموعه تاريخي ربع رشيدي، مجموعه حسن پادشاه، مقبره چهار منار و بازار تاريخي تبريز و همچنين مرمت و ساماندهي مجموعه شيخ شهاب‌الدين اهري را در رأس اين امور قرار داد.در همين زمينه معاون ميراث فرهنگي مديرکل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجانشرقي نيز با اعلام اينکه چهار کاروانسراي اين استان در فهرست نهايي وزارتخانه براي نامزدي ثبت جهاني در سال جاري ميلادي قرار دارند، اظهار داشت: کاروانسراهاي يام در شهرستان مرند، گويجه بل در اهر، خواجه نصير در جلفا و جمال آباد در ميانه نامزدهاي نهايي کاروانسراهاي آذربايجان شرقي هستند که اقدامات و طرح هاي آنها از مدت ها قبل توسط کارشناسان و باستان شناسان ميراث فرهنگي استان و کشور تهيه و تدوين شده است.عليرضا قوچي اظهار کرد: پيشتر تنها تعداد 2 کاروانسرا شامل پيام »يام« و »گويجه بل« از آذربايجان شرقي نامزد ثبت جهاني بودند که با رايزني و مذاکرات مختلف با وزارت ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري موفق به کسب موافقت براي گنجاندن 2 کاروانسراي خواجه نصير جلفا و جمال آباد ميانه شديم.
وي ادامه داد: با توجه به موقعيت جغرافيايي آذربايجان و تفاوت کاروانسراهاي اين خطه با ساير مناطق کشور به خصوص مناطق مرکزي و کويري، نامزدي چهار اثر از آذربايجان شرقي مطلوب و حائز اهميت به شمار مي رود.
قوچي موقعيت و شرايط خاص کاروانسراهاي آذربايجان شرقي را متقاوت از ساير نقاط کشور دانست و يادآور شد: نوع معماري و محل قرار گرفتن کاروانسرهاي اين استان، آنها را به مکاني براي جان پناه کاروان ها در اعصار گذشته تبديل کرده است.
وي در معرفي کاروانسراي يام در نزديکي شهر مرند، گفت: اين مکان که طي سال هاي اخير توسط ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي به طور کامل بازسازي و مرمت شده است، هم اکنون به عنوان هتل - کاروانسرا فعاليت مي کند که داراي 21 واحد اقامتي است که اتاق ها، حياط کاروانسرا را احاطه کرده اند.به گفته وي قدمت کاروانسراي يام به بيش از 500 سال پيش باز مي گردد و مربوط به دوره ايلخانيان است.قوچي اظهار داشت: اين کاروانسرا از لحاظ موقعيت مکاني در فاصله 45 کيلومتري غرب شهر تبريز و 12 کيلومتري شهر مرند واقع شده است که با شماره 30336 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
وي با بيان اينکه محوطه قانوني کاروانسراي يام بيش از هشت هزار مترمربع عرصه را شامل بوده که پس از آماده سازي زمين اصلي از سال 1378 شروع به بازسازي شده است، محوطه چهار ديواري اعياني کاروانسرا را 2 هزار و 400 متر مربع اعلام کرد که بيشتر قسمت ها در 2 طبقه و چهار برج مدور به صورت يک مربع کامل ساخته شده است.قوچي گفت: کاروانسراي يام در محل کاروانسراي قديمي و درست در کنار جاده ابريشم و با همان نقشه ساخته شده است.
وي با اشاره به سومين کارونسراهاي آذربايجان_شرقي براي نامزد ثبت جهاني، گفت: کاروانسراي خواجه نظر جلفا در زمان شاه عباس صفوي در فاصله ? کيلومتري شهر جلفا و کنار رودخانه ارس و پل ضياء الملک در جلفا ساخته شده و در 17 اسفند سال 1381 با شماره 7744 به ثبت ملي رسيده است.
قوچي با بيان اينکه اين کاروانسرا داراي حياط مرکزي و 3 ايوان در سه طرف حياط مي‌باشد ادامه داد: بنا در سه ضلع حياط چرخيده و مصالح آن سنگ‌تراش و آجر مي‌باشد که داراي پوشش هاي گنبدي شکل با طاق جناقي است که پلان مستطيل شکل دارد و از داخل راهروهايي جهت دسترسي به اتاق‌ها وجود دارد.به گفته وي طول بناي کاروانسراي خواجه نصير جلفادو برابر عرض آن است.قوچي درباره کاروانسراي جمال آباد ميانه نيز گفت: اين اثر تاريخي در نزديکي روستاي جمال‌آباد واقع در 35 کيلومتري شهر ميانه قرار دارد که تاريخ ساخت آن به سال 1065 هجري قمري باز مي‌گردد که به دوران ايلخاني مربوط مي شود.
وي با بيان اينکه بناي اصلي اين کاروانسرا تخريب شده بود، اظهار داشت: اين اثر بعدها توسط شاه عباس دوم در دوره صفوي مورد مرمت قرار گرفت و در 7 مهر ماه سال 1381 با شماره 6152 به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيد.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا،قوچي اضافه کرد: کاروانسراي جمال آباد به صورت حياط مرکزي است و چهار ايوان در اطراف آن قرار گرفته اند که سردر بنا به صورت دو طبقه است و چهار برج مدور در چهار ضلع آن واقع شده‌اند.
منبع :