تنش آبي درراه تبريز

گروه گزارش: تنش آبي در استان آذربايجان_شرقي، زنگ خطري بود که سال‌هاست نواخته شده و بي توجهي و سوء مديريت مسئولان بر آن قوت بخشيده است. سالهاست زنگ خطر کم آبي در کشور نواخته شده و حالا عطش استان آذربايجان شرقي خطري است که تخريب اکوسيستم‌هاي طبيعي، بيابان زايي، کاهش منابع آب زيرزميني، خشک شدن درياچه‌ها و رودخانه‌ها، جيره بندي و قطعي آب را به دنبال دارد.

 آناهيتا رحيمي

گروه گزارش:  تنش آبي در استان آذربايجان_شرقي، زنگ خطري بود که سال‌هاست نواخته شده و بي توجهي و سوء مديريت مسئولان بر آن قوت بخشيده است. سالهاست زنگ خطر کم آبي در کشور نواخته شده و حالا عطش استان آذربايجان شرقي خطري است که تخريب اکوسيستم‌هاي طبيعي، بيابان زايي، کاهش منابع آب زيرزميني، خشک شدن درياچه‌ها و رودخانه‌ها، جيره بندي و قطعي آب را به دنبال دارد.
بحراني که با نام تنش آبي در رگ‌هاي استان آذربايجان شرقي رخنه کرده و مصرف بي رويه آب و از سويي عدم تأمين منابع آبي آن را قوت بخشيده است. بيشترين مصرف آب در استان آذربايجان شرقي مربوط به بخش کشاورزي است که علاوه بر آن حدود 60 درصد آب مصرفي نيز در آبياري سنتي به هدر مي‌رود.
کمبود منابع آب شيرين
اين موضوع زماني که با مدير عامل شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي مطرح شد به خبرنگار مهر گفت: بر اساس شاخص فالکنمارک (Falkenmark)، کم‌آبي به عنوان وضعيتي تعريف مي‌شود که در آن دسترسي به آب در يک کشور يا ناحيه (سرانه آب تجديد پذير) به کمتر از m3 1000 به ازاي هر نفر در سال مي‌رسد.
يوسف غفارزاده ادامه داد: سرانه آب تجديد پذير سالانه استان حدود 1064 مترمکعب تخمين زده مي‌شود که اين رقم بسيار کمتر از متوسط جهاني (7000 مترمکعب) و کمتر از متوسط کشوري (1950 مترمکعب) است و اين رقم در برخي مناطق استان بسيار کمتر مي‌باشد.
او افزود: تنش آبي هنگامي اتفاق مي‌افتد که تقاضا براي آب در مدت زمان مشخصي از مقدار قابل دسترس بيشتر شود يا کيفيت نامناسب آب، مصرف آن را محدود کند؛ تنش آبي باعث کمبود منابع آب شيرين از نظر کمّي (بهره‌برداري بيش از حد از آبخوان، رودخانه‌هاي خشک و غيره) و کيفي (آلودگي، پيشروي آب شور و غيره) مي‌شود.
به گفته مدير عامل شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي، شاخص تنش آبي به صورت نسبت مقدار برداشت از منابع تجديد پذير بر مقدار منابع موجود تعريف مي‌شود، يعني درصد مصرف آب تجديد پذير که اگر اين شاخص بيش از 40 درصد باشد به معني وقوع تنش آبي در منطقه است و اين رقم براي استان آذربايجان_شرقي بيش از 70 درصد برآورد شده است که به معني تنش شديد آبي است.
تخريب اکوسيستم‌هاي طبيعي و بيابان زايي
وي در رابطه با اصلي‌ترين پيامدهاي تنش آبي گفت: خشک شدن درياچه‌ها و رودخانه‌ها، کاهش منابع آب زيرزميني، فرونشست زمين، آلودگي آب، جيره‌بندي و قطعي آب، مهاجرت اجباري، تلفات توليد زراعي، طوفان‌هاي نمکي و شني، تخريب اکوسيستم‌هاي طبيعي و بيابان‌زايي مهم‌ترين پيامدهاي کم آبي و تنش آبي به شمار مي‌رود.غفارزاده بيان کرد: درياچه اروميه بزرگ‌ترين درياچه خاورميانه و يکي از بزرگ‌ترين درياچه‌هاي شور جهان، در اثر عوامل مختلف اقليمي و مديريتي از جمله خشکسالي‌هاي متناوب و نيز انحراف، ذخيره و بهره‌برداري بسيار زياد آب در بالادست درياچه به شدت خشک شده است که طوفان‌هاي نمکي ناشي از بستر خشک شده درياچه مي‌تواند با انتشار نمک در اراضي کشاورزي موجب از بين رفتن مزارع و باغ‌هاي اطراف شود و سلامتي ساکنين اطراف درياچه را در معرض خطر قرار دهد و موجب افزايش مهاجرت از منطقه گردد.
افزايش ظرفيت با اصلاح خط آبرساني سد نهند
وي در پاسخ به سوال خبرنگار مهر مبني بر اقدامات انجام يافته در استان آذربايجان شرقي براي مقابله با تنش آبي محتمل پاسخ داد: اقدامات انجام يافته در راستاي تنش آبي محتمل به ويژه براي کلانشهر تبريز عبارتند از: افزايش ظرفيت با اصلاح خط آبرساني نهند به طول 7 کيليومتر که تا 15 تير ماه آماده بهره‌برداري است. لازم به توضيح است که در حال حاضر با اقدامات خاص، 10 درصد به ظرفيت انتقال نهند اضافه نموده‌ايم.
غفارزاده در ادامه توضيح داد: افزايش ظرفيت ايستگاه شماره 5 خط آبرساني زرينه رود که پروژه افزايش ظرفيت اين ايستگاه آماده بهره‌برداري است که تکميل و جايگزيني خط فولادي با لوله‌هاي بتني در خط آبرساني زرينه رود و رينگ مخازن کلانشهر تبريز از جمله اقدامات انجام گرفته براي مقابله با تنش آبي محتمل در استان آذربايجان شرقي است.
مدير عامل شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي بيان کرد: مجوز حفر 50 حلقه چاه شرب براي حفاري توسط شرکت آب و فاضلاب از طريق اين شرکت صادر شده است که 40 حلقه در محدوده تبريز و 10 حلقه در مسير خط آبرساني زرينه‌رود در حال انجام است که بيش از 40 درصد اين چاه‌ها حفاري و به مدار بهره‌برداري وارد شده‌اند.
مصرف بيش از 86 درصد آب در بخش کشاورزي
غفارزاده با اشاره به اينکه بيش از 86 درصد مصرف آب در استان مربوط به بخش کشاورزي است بيان کرد: کشاورزي در ايران و از جمله استان ما به شدت وابسته به آبياري است و بخش عظيمي از منابع محدود آب استان را مصرف مي‌کند؛ بخش کشاورزي استان بيش از 86 درصد از مصرف آب را به خود اختصاص داده است که راندمان متوسط آبياري در منطقه کمتر از 40 درصد است، يعني در حدود 60 درصد از آب مصرفي در آبياري سنتي هدر مي‌رود.
وي گفت: با توجه به اينکه اکثر آب قابل استحصال در بخش کشاورزي مصرف مي‌شود و بهره‌وري از آن هم در اين بخش بسيار کم است، لازم است توجه ويژه‌اي به افزايش بهره وري آب در بخش کشاورزي انجام پذيرد.
مدير عامل شرکت آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي توضيح داد: راهکارهاي نوين آبياري در بخش کشاورزي براي سازگاري با کم‌آبي شامل کاهش نياز آبي گياهان، اجراي شيوه‌هاي آبياري مناسب در جهت افزايش عملکرد آبياري و صرفه‌جويي آب، کنترل تلفات آب در سيستم و افزايش توليد و درآمد به ازاي واحد آب مصرفي است. اين سياست شامل تصميمات مديريتي و شيوه‌هايي با ماهيت زراعي، اقتصادي و مهندسي است که خوشبختانه در استان آذربايجان شرقي اقدامات خوبي در اين خصوص از طريق سازمان جهاد کشاورزي استان صورت گرفته است.
کاهش 26 درصدي آب‌هاي ورودي به سدها
وي در رابطه با وضعيت ذخاير سدهاي استان و تأمين آب در استان افزود: از اول سال آبي يعني از اول مهرماه 99 تاکنون 341 ميليون مترمکعب آب وارد سدهاي بزرگ استان شده است، اين در حالي است که در مدت مشابه سال قبل، 459 ميليون مترمکعب آب وارد سدهاي استان شده بود، يعني درسال جاري روان آب‌هاي ورودي به مخازن سدها نسبت به سال قبل 26% کاهش داشته است.
 اين در حالي است که در برخي از سدها ورودي نسبت به سال قبل بيش از 50 درصد کاهش يافته است.
غفارزاده ادامه داد: با وجود کاهش 26 درصدي آب‌هاي ورودي به سدها در سال‌جاري، به دليل مصرف بهينه آب و با برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته، درحال حاضر مجموع ذخايرآبي درمخازن سدهاي بزرگ استان تنها 21 درصد کمتر از سال قبل است.وي در پايان گفت: روان‌آب‌هاي ورودي اکثرسدهاي استان در سال‌جاري نسبت به سال قبل کاهش داشته است. دراين ميان سدهاي آيدوغموش، قلعه چاي، سهند و علويان به ترتيب با 53 درصد، 38 درصد، 28 درصد و 23 درصد بيشترين کاهش را به خود اختصاص داده‌اند.
جذب اعتبار 45 ميليارد توماني براي رفع تنش آبي در استان
در اين رابطه نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسکو در مجلس شوراي اسلامي نيز به خبرنگار مهر گفت: 45 ميليارد تومان براي حوزه آب تبريز و رفع تنش آبي در خرداد ماه جاري از سازمان برنامه و بودجه تخصيص يافته است که حدود 25 ميليارد تومان آن براي خط انتقال آب سد نهند به تبريز و 20 ميليارد تومان ديگر نيز براي چاه‌هاي آب دامنه سهند است.
روح الله متفکر آزاد ادامه داد: طي بازديدهاي انجام گرفته از پروژه خط انتقال جديد آب از سد نهند به تبريز، طي هفته جاري آماده افتتاح است که حدود 7 کيلومتر لوله آب تبريز که در بستر مخزن سد شهيد مدني بود، خارج شده و بدين ترتيب بخشي از موانع براي آبگيري اين سد نيز رفع مي‌گردد.وي با اشاره به اينکه بخشي از مشکلات اساسي آب در تبريز مربوط به حوزه مصرف و تأمين آب مي‌باشد افزود: با توجه به اينکه رينگ آبي در کلانشهر تبريز وجود ندارد و آب تبريز از سه منبع زرينه رود، دامنه سهند و سد نهند تأمين مي‌شود.
عضو هيأت رئيسه مجلس شوراي اسلامي گفت: وجود رينگ آبي در تبريز موجب قطعي آب کمتر و هم‌چنين توزيع کيفيت آب مي‌شد و اين در حالي است که خط دوم آب زرينه رود به تبريز نيز با ممانعت از انتقال از طرف مياندوآب مواجه شد.
افتتاح پروژه انتقال آب سد نهند به تبريز
متفکر آزاد افزود: متوقف شدن پروژه انتقال آب ارس به تبريز از سال گذشته پيگيري شده و با مشخص شدن قيمت و پيمانکار جديد براي اين پروژه، اميد است تا با اخذ مصوبه، اقدامات لازم براي آغاز اين پروژه انجام گيرد اما تا به ثمر رسيدن اين پروژه و رسيدن آب به تبريز، سال‌ها طول مي‌کشد که در اين راستا براي جلوگيري از اين مشکل، بر روي منابع در دسترس براي تأمين آب تمرکز کرده‌ايم.
او ادامه داد: پروژه انتقال آب سد نهند به تبريز، به دليل فرسوده بودن لوله انتقال، امکان انتقال آب با فشار بالا وجود نداشت اما با تکنولوژي روز و با تخصيص اعتبار براي اين پروژه، طي هفته جاري افتتاح خواهد شد که 300 ليتر در ثانيه بر آب تبريز اضافه خواهد شد.نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسکو در مجلس شوراي اسلامي بر کنترل مصرف آب تأکيد کرده و افزود: اگر ميزان مصرف آب کنترل نشود رفته رفته نياز آبي نيز افزايش خواهد يافت اما اميد است تا بتوانيم تنش آبي را براي چند سال به تأخير اندازيم تا آب ارس به تبريز انتقال گردد.
در حال حاضر کمبود آب در استان آذربايجان شرقي شايد بيش از هر زمان ممکني احساس مي‌شود؛ يک خطر جدي که منابع آب‌هاي زيرزميني را کاهش داده و منجر به جيره بندي و قطعي آب مي‌شود. تخريب اکوسيستم‌هاي طبيعي، بيابان زايي، خشک شدن درياچه‌ها و رودخانه‌ها از ديگر پيامدهاي تنش آبي است که ممکن است با عدم کنترل مصرف آب و هم‌چنين سو مديريت مسئولان براي مقابله با تنش آبي در استان با آن مواجه شويم.

منبع :