آيا در اعتراضات خودآگاهي هست

گروه سياسي:در خصوص اعتراضات سه ماه اخير در کشور که به اغتشاش هم کشيده شده است، هم سوي با انتقادات صاحب نظران به نحوه مواجهه حاکميت با گسست اجتماعي پيش آمده، بنده هم سعي کردم مسئله را به زعم و حدّ بضاعت خودم از منظر حکمي باز کنم و اشکال سياست‌ها و تدابير خشن نا کار آمد را، عرض کنم.

بهروز فرنو

گروه سياسي:در خصوص اعتراضات سه ماه اخير در کشور که به اغتشاش هم کشيده شده است، هم سوي با انتقادات صاحب نظران به نحوه مواجهه حاکميت با گسست اجتماعي پيش آمده، بنده هم سعي کردم مسئله را به زعم و حدّ بضاعت خودم از منظر حکمي باز کنم و اشکال سياست‌ها و تدابير خشن نا کار آمد را، عرض کنم.
 نکته‌ اول: گر چه همواره اغلب، علل فاعلي مشکلات و مسائل پيش روي انقلاب اسلامي به عالم آخرالزماني کنوني و دشمني استکبار حاکم بر جهان، باز مي‌گردد، اما نحوه مواجهه ما با مسئله، به عنوان علت قابلي وقايع و مشکلات، محلّ بحث است؛ آن چه که در اختيار ما است و مي‌تواند به همت ما و با امداد و توفيق الهي، چاره مشکلات باشد؛ درست به مانند پيروزي انقلاب در سال 57. البته که چنين توفيقي علاوه بر تذکر و توکّل، مستلزم تفکّر براي گذشت از ابتلائات و اجتناب از غفلت نسبت به کنه مسائل و مشکلات است.
نکته دوم اين بود که اين تفکر و خود آگاهي بدون نظري حکمي و توجهي کلّي و تاريخي به مسائل انقلاب و وضع کنوني عالم، نمي‌تواند حاصل شود. چه به مثابه داستان "جستجوي فيل در اتاق تاريک مثنوي"، نگاه حکمي به وضع گذشته، کنوني و دورنماي وضع آينده است که کلّ مسئله و مشکلات مختلف مترتب بر آن را در نظر مي‌آورد و مانع ظاهربيني، اتکاء صرف به عقل جزوي و غافلانه مقايسه خرطوم با ناودان، به مثابه کل هيکل فيل، مي‌شود؛ چنان که از حديث منسوب به اميرالمومنين، چنين بر مي‌آيد؛ "رحم الله امرء عرف من اين، في اين و الي اين".
نکته سوم در تامّلي کلّي و تاريخي گفتيم که مفاهيم و معاني چون آزادي، آزادگي، قسط و عدالت اجتماعي که در شعارها و مقاصد انقلاب اسلامي هم مطرح و کانون وحدت شد، مفاهيم و معاني مابعد مدرن بوده است. به اين معني که آزادي از استبداد و رهايي از وابستگي به استعمار که از قبل مشروطه تا بعد نهضت ملي شدن نفت، در سير مبارزات، مطرح بود، خواه نا خواه، تا قبل کودتاي 28 مرداد، تا حدود زيادي، تحت تاثير انديشه‌هاي جديد ليبرال قرار داشته است؛ چون وقت تاريخي گذشت از مناسبات ستم‌شاهي، استبدادي و خان‌سالاري، در عين توجه به افکار جديد، فرا رسيده بود و تا زمان انتقاد به ليبراليسم با ورود افکار عدالت خواهانه سوسيال و بعد افکار مابعد جديد منجر به انقلاب اسلامي، فکر آزادي خواهي ليبرال، کماکان در غلبه بود.
يعني تا وقت شکست نهضت ملي شدن نفت، آزادي‌ خواهي به معناي منورالفکري، اعتبار عمده داشت و وجوه انتقادي آن مد نظر نبود. بعد با شکست جبهه ملي، دو فکر غالب بعدي، به انتقاد از ليبراليسم پرداختند.
 ابتدا تفکرات روشن فکري چپ به انتقاد از آزادي بي حد و حصر سرمايه و سود اندوزي در غرب پرداخت و بعد با انتقادات وارد به حکومت انحصار حزبي در جوامع سوسياليست، بخصوص شوروي، فکر ممتاز انقلاب با توجهات اسلامي اعتبار خاص پيدا کرد. چه از يک طرف وجوه اباحي آزادي‌خواهي در بلوک غرب مورد انتقاد افکار اسلامي بود و از طرف ديگر نسبت به انحصار حزبي در بلوک شرق، انتقاد مي‌شد. يعني فکر دفاع از حاکميت اسلامي براي رهايي از استبداد، مطامع شخصي، حزبي و حتي اباحيت عمومي، مطرح شد؛ امري که فقط بر اساس گذشت از منيت و مائيت، در سير تقرب به حضرت حق، معني پيدا مي‌کرد.
 از سوي ديگر مفهوم و معناي عدالت اجتماعي هم در تفکر اسلامي با همين آزادي و آزادگي از مطامع و منافع شخصي، گروهي و طبقاتي پيوند مي‌خورد. ملاحظه بفرماييد که اين مفاهيم و معاني، بخصوص به معناي اجتماعي، امري مابعد مدرن است و در عوالم گذشته و ماقبل جديد و نيز در دوره قوّت افکار مدرن، امکان طرح به اين صورت نداشته است.
نکته چهارم آن است که فهم و درک درست وفاق اجتماعي ايجاد شده در زمان پيروزي انقلاب، منوط به تذکر تاريخي به سير فکري و اجتماعي است که گفتيم در وضع ما بعد مدرن ايجاد شد. يعني در حقيقت، اين آزادي و آزادگي و قسط و عدالت اجتماعي، در انقلاب اسلامي، بعد از ظهور تعارضات و تناقضات عالم جديد و در وضعي مابعد مدرن طرح شده است.
 بنا بر اين مشکل، تعارضات و گسست اجتماعي از بعد پيروزي انقلاب تا زمان کنوني، به غفلت از اين تذکر تاريخي و بازگشت هر يک از دو گروه و صنف سنتي و مدرن يا قديم جديد، به انگاره‌هاي ظاهري تاريخي در دوره‌هاي ماقبل مدرن و مدرن، باز مي‌گردد. يعني درست که در انقلاب اسلامي توجه به معارف اسلامي گذشته براي بازجست حقايق اسلام نبوي و علوي مورد توجه است، اما صرف ظواهر شرعي به معنايي که از پايان عصر صفوي تا قبل مشروطه غالب بود و نسبتي با آزادي و آزادگي و قسط و عدالت اجتماعي نداشت، بالطبع مطمح نظر نيست و اصرار بر آن، صورتي از جمود فکري در مصاديق اعتقادات گروه‌هايي چون خوارج نهروان يا سلفي‌گري به معناي طالبان، داعش و وهابيت را تداعي مي‌کند.به گزارش عصر آذربايجان به نقل از خبرآنلاين،همچنين بازگشت منورالفکران و روشنفکران به مباني در بحران سکولار و لائيک مدرن، مانع آن وحدت و وفاق اجتماعي است. بحث در مصاديق اين ظاهربيني به معناي قديم و جديد و آثار آن در گسست اجتماعي کنوني، مجال ديگري مي‌طلبد و به يادداشت بعد موکول مي‌شود.

منبع :