پا به پاي بازي‌هاي بومي آذربايجان

گروه گزارش: در کشورمان ايران عزيز نزديک 500 نوع بازي سنتي و محلي وجود داشته و داردکه به نظر مي‌رسد در حال حاضر برخي از اين نوع بازي‌ها با گذشت زمان، زندگي ماشيني و تغيير شيوه‌هاي سبک زندگي، کودکان نوجوانان، جوانان و به ويژه نسل امروز اکثر اين بازي‌ها را فراموش کرده‌اند.

گروه گزارش: در کشورمان ايران عزيز نزديک 500 نوع بازي سنتي و محلي وجود داشته و داردکه به نظر مي‌رسد در حال حاضر برخي از اين نوع بازي‌ها با گذشت زمان، زندگي ماشيني و تغيير شيوه‌هاي سبک زندگي، کودکان  نوجوانان، جوانان و به ويژه نسل امروز اکثر اين بازي‌ها را فراموش کرده‌اند.
نکته مهم ديگر اينکه در اکثر نقاط کشورمان اين بازي‌هاي محلي و بومي به نوعي در هياهوي دنياي مجازي و بازي‌هاي يارانه‌اي مدرن که ريشه در فرهنگ غرب دارند، گم شده است.
از اين رو، بهتر است براي آشنايي بيشتر با بازي هاي محلي استان آذربايجان شرقي، به برخي از آنها اشاره اي داشته باشيم.
بش داش (پنج سنگ):
در اين بازى نياز به 10 سنگ براى هر نفر است. بازيکنان سنگ هاى خود را روى هم مى_ريزند. يکى از آنها همه سنگ‌ها را در مشت خود گرفته و به هوا پرتاب مى کند.
در اين فاصله پشت دست خود را زير سنگ ها نگاه داشته و هنگامى که سنگ ها روى دست او قرار گرفتند  دوباره آنها را به هوا مى اندازد. اين بار هنگام فرود آمدن، سنگ ها را در مشت خود مى گيرد و سعى مى کند، تا جائى که ممکن است تعداد کمترى سنگ بر زمين بريزد. سپس سنگ_هاى مشت خود را مى شمارد. اگر تعداد آنها فرد باشد، بازنده و در غير اين صورت برنده مى شود. و به عنوان جايزه، نصف سنگ هاى مشت خود را براى خود کنار گذاشته و بقيه را براى دور بعدى بازى مى گذارد.
ارمنى جيزلقى (لى لى ارمني):
در اين بازى شکلى هشت خانه شبيه خاج (صليب) مى کشند و به همين دليل است، که اين بازى را لى لى ارمنى مى خوانند. پس از خانه هاى هفت و هشت، نيم دايره اى رسم مى کنند، که آن را جهنم مى خوانند. در اين بازى با وجود استفاده از سنگ براى پرتاب به خانه ها، سنگ را با پا نمى_زنند و سنگ در هر خانه اى که بى افتد، از روى آن خانه مى پرند. بازى از خانه اول شروع مى شود و در خانه هشتم پايان مى يابد.
آخرين مرحله جهنم است، که بازيکن بايد سعى کند سنگ او به جهنم نيفتد. وقتى او به خانه هشتم رسيد، بايد از روى جهنم بپرد. اگر موفق شد از همان جا بايد سنگ را دوباره به خانه ها بى_اندازد  در صورت موفق شدن برنده بازى است.
گيز لنپاچ (قايم موشک):
به قيد قرعه يکى از بازيکنان چشم مى گذارد و ديگرى پنهان مى شود. فردى که چشم گذاشته تا عدد صد مى شمارد و بعد به جستجو مى‌پردازد. ضمناً مواظب است تا فرد پنهان شده نتواند خود را به محل اصلى برساند، زيرا اگر بازيکن بتواند دست خود را به محل اصلى بزند، دوباره فرد قبلى بايد چشم بگذارد.
اگر فرد چشم گذاشته بازيکن پنهان شده را پيدا کرد، او بايد به جاى اولى چشم بگذارد. در زمانى که بازيکن اول فرد پنهان شده را مى يابد به جاى اصلى برمى گردد و دست خود را به آن محل مى زندو مى گويد "سوک سوک" همين طور وقتى که فرد پنهان شده خود را به محل مى رساند از اين لفظ استفاده مى_کند.  
زو:
بازي زو يک بازي است که از زمان هاي قديم وجود داشته و در اکثر مناطق کشورمان به نوعي اين بازي رايج بوده است. بازي به اين صورت است، که افراد به دو گروه تقسيم مي_شوند. به ترتيب در هر دو گروه انتخاب شده و با گفتن کلمه زو... مي‌روند و يکي از افراد گروه مقابل را مي‌گيرد. ابتدا افراد به دو گروه هفت نفره تقسيم مي شوند و يک گروه گرگ و ديگري بره مي_شود. آن گاه يکي از گرگ ها مي گويد زو.... و به يکي از بره ها دست مي زند، اگر بره ها گرگ را تا زماني که زويش بند بيايد بتوانند، نگه دارند آن گرگ يکي از بره ها مي شود.
پولونج آغان (الک دولک):
ابزار اين بازى يک چوب بلند، يک چوب کوتاه است. چوب کوتاهى روى دو سنگ قرار مى گيرد. يکى از بازيکنان با چوب بلند به زير آن مى زند. بازيکن ديگر بايد سعى بکند، آن را در هوا بگيرد. اگر موفق شد جاى دو بازيکن عوض مى شود. اما اگر موفق نشد چوب کوتاه را برمى_دارد و شعرى مى خواند که کلمه آخر آن به هو ختم مى_شود.
در اينجا بايد هورا بکشد و به طرف محل چوب بزرگ و سنگ‌ها بدود، بدون آنکه نفس تازه کند. اگر موفق شد که خود پرتاب بعدى را انجام مى دهد، اگر نتوانست از بازى کنار مى_رود.
تيله بازي:
در قديم بيشتر پسر بچه‌ها و حتي نوجوانان و جوانان روي زمين چاله‌هايي (پنج يا 6 تا) به پهناي کف يک دست و عمق تقريبي دو تا سه انگشت با فاصله‌هاي نيم متري از هم مي‌کندند و گوي‌هاي شيشه‌اي کوچکي (به اندازه تقريباً دو برابر يک نخود) را در دست گرفته و از يک نقطه شروع و به نوبت سعي مي‌کردند، تيله خود را با قرار دادن آن بين نوک انگشت شصت و انگشت وسط به داخل يکي از گودال‌ها بيندازند، اگر افتاد يک امتياز به نفع او و نوبت ديگري است و فرد امتياز آورده در دور بعد تيله‌اش را از همان مکان چاله به سمت چاله بعدي با همان شيوه مخصوص بايد پرت مي‌کرد، و اگر هم نمي‌افتاد تيله همان جا که افتاده است مي‌ماند تا دوباره نوبت به او برسد و دوباره تلاش کند.
بازي در در محدوده خط قرمزها
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از نصر، در اين راستا نبايد فراموش کرد، که بازي‌هاي بومي سنتي و محلي هر منطقه در دنيا ريشه در آيين  فرهنگ و نگرش جامعه شناسي و مردم شناختي مردمان آن سرزمين دارد. از اين رو به عقيده بسياري از روان شناسان  جامعه شناسان و هنرمندان بخشي از اندوخته_هاي فرهنگي و اجتماعي هر منطقه از بازي‌هاي آن منطقه ريشه ميگيرند. ولي اين روزها متاسفانه به خاطر غفلت و بي توجهي متوليان اين عرصه، مسئولان و مردم موجب شده، اين گنجينه مهم فرهنگي جاي خود را به بازي هاي يارانه اي مدرن دهد.

منبع :