گوشه‌اي از زندگي کلنل

گروه تاريخي: »محمد تقي پسيان« معروف به کلنل، نخستين خلبان ايراني است که در تبريز متولد شد و به جهت هوش و ذکاوتش به درجه والي خراسان رسيد و چنان ايستادگي در برابر استعمار قاجار و استبداد انگليسي‌ها داشت که تنها چاره را در نابودي آن ديدند و اين شخصيت گرانقدر تاريخي در 30 سالگي و زماني که همچنان والي خراسان بود، سر و بدنش را از هم جدا کردند و به درجه شهادت رسيد.

گروه تاريخي: »محمد تقي پسيان« معروف به کلنل، نخستين خلبان ايراني است که در تبريز متولد شد و به جهت هوش و ذکاوتش به درجه والي خراسان رسيد و چنان ايستادگي در برابر استعمار قاجار و استبداد انگليسي‌ها داشت که تنها چاره را در نابودي آن ديدند و اين شخصيت گرانقدر تاريخي در 30 سالگي و زماني که همچنان والي خراسان بود، سر و بدنش را از هم جدا کردند و به درجه شهادت رسيد.
 محمد تقي خان پسيان سال 1270 شمسي در محله سرخاب تبريز و در يک خانواده نظامي به دنيا آمد. با توجه به هوش سرشاري که داشت در سن 15 سالگي وارد مدرسه نظام شده و به سرعت پله‌هاي ترقي را طي کرد تا به درجه »ياوري« (معادل سرگردي امروز) رسيد.
پسيان در جنگ جهاني اول و پيش از اعلام بي طرفي ايران، به عنوان فرمانده کل قواي کشور انجام وظيفه کرد و با تدبير و تاکتيکي که به خرج داد نامش بر سر زبان‌ها افتاد. او توانست با تاکتيکي سياسي- نظامي، همدان را که در تسخير قواي مهاجم روسي بود، با يک سوم نيرو و امکانات روس‌ها از چنگ آن‌ها خارج سازد.
شهرت اين شخصيت نظامي از مرزهاي ايران هم فراتر رفت تا آنجا که مارشال هيندنبرگ (فرمانده وقت قواي آلمان) او را به سمت فرمانده نيروهاي آلماني در جبهه لهستان منصوب کرد و در اين مسئوليت نيز »کلنل (درجه نظامي سرهنگ در دوران قاجار که واژه فرانسوي بود)« لياقت و شايستگي بي نظيري را از خود به نمايش گذاشت. پسيان همزمان، فن خلباني را که کم کم در کشورهاي اروپايي جان مي‌گرفت، فراگرفت و عنوان »اولين خلبان ايراني« را به خود اختصاص داد.
کلنل، اولين ايراني بود که يک اُپراي موسيقي را به زبان ايراني تنظيم کرده و آن را به نت درآورد. کتاب‌ها و روزنامه‌هاي وقت آلمان، اغلب از او به عنوان »نجيب‌ترين ايراني« ياد کرده‌اند.
بعدها و در حالي که کمتر از 30 سال سن داشت، به رياست ژاندارمري خراسان بزرگ منصوب شده و با به نظم درآوردن نيروهاي نظامي، برقراري امنيت در جاده‌هاي اين منطقه بزرگ، عنوان والي و حاکم خراسان را کسب کرد. از اين زمان مبارزات او عليه استعمار انگليس، شکل جدّي به خود گرفت و در اولين گام نيز سيم‌هاي تلگراف کل شهر را که قبلا بعد از گذشتن از کنسول‌گري انگلستان در اختيار مردم قرار مي‌گرفت از اين کنسول‌گري قطع کرد؛ بنابراين نيز دست انگليسي‌ها از دخالت در امور خراسان قطع شد.
بي کفايتي و مخالفت دولت قوام، توطئه انگليسي‌ها و فرصت طلبي برخي مزدوران وطن فروش، دست به دست هم داد تا اين‌که در توطئه‌اي ننگين، کلنل محمد تقي خان پسيان جان را فداي وطن خويش ساخت و در حالي که امکان فرار براي او مهيا بود، تا آخرين لحظه به مقابله و مبارزه پرداخته و جان و سرش را در اين راه از دست داد.جنازه کلنل با تشريفات خاصي در کنار مقبره نادرشاه دفن شد ولي شبانه توسط نيروهاي قوام نبش قبر و در مکان نامعلومي در يک قبرستان متروکه دفن شد. 31 سال بعد، به طور تصادفي جنازه و تابوت باقي مانده‌اش در خراسان پيدا شده و در سال 1331 نيز به دستور دکتر محمد مصدق، نخست وزير وقت ايران، پيکر او با احترام و تشريفات خاصي، مجددا تشيع شده و در باغ نادري دفن شد.
سياست مدار نبودن او يکي از علت‌هاي شکست کلنل بود
دکتر عزيز جوانپور، پژوهشگر مسائل تاريخي و استاد دانشگاه روز دوشنبه، 10 مهرماه در آيين بزرگداشت اين شخصيت مهم تاريخي در تبريز، با بيان اين‌که کلنل محمد تقي پسيان سياست مدار نبود، گفت: اين شخصيت تاريخي با استبداد قاجار مبارزه مي‌کرد ولي سياست مدار نبودن او يکي از علت‌هاي شکستش بود که نقشه‌ي دولت قوام السلطنه را متوجه نشده ‌و در اين راه به شهادت رسيد.
وي اظهار کرد: محمد تقي پسيان در سال 1270 در يک خانواده نظامي در تبريز چشم به جهان گشوده و در سال 1300 در سن 30 سالگي نيز به دست دولت قوام السلطنه به شهادت رسيد.
مشروطه خواهي در ذات کلنل نمايان بود
وي ادامه داد: او در سن 15 سالگي همزمان با انقلاب مشروطه وارد مدرسه نظامي شد و در تمام صحنه‌هاي انقلاب مشروطه مشارکت داشت، يکي از شخصيت‌هايي بود که مشروطه خواهي در ذاتش نمايان بود.جوانپور با بيان اين‌که پسيان در وظيفه‌اي که به آن محول شده بود، جدي و دقيق عمل مي‌کرد، افزود: کلنل در استان خراسان که زادگاه خود نبود با شجاعت و جديت صحنه مبارزه استان را مديريت مي‌کرد.وي با بيان اين‌که اصلي‌ترين دشمن وي، قوام السلطنه بود، يادآور ‌شد: کلنل با استبداد قاجار مبارزه مي‌کرد و به هيچ عنوان زير بار استعمار نمي‌رفت و تنها به فکر عمران و آبادي بوده و عزت هم وطنانش برايش با ارزشترين دارايي بود.
وي ادامه داد: آن زمان پسيان را به عنوان تجزيه طلب مي‌شناختند که مي‌خواهد خراسان را از ايران جدا کند، حتي اين مطلب را ملک الشعراي بهار نيز باور کرده بود. پايتخت نشين‌ها اين اتهام را زده بودند براي اين‌که باب ميل خودشان نبود و قصد داشتند تا افراد خود را جايگزين پسيان کنند.
اين پژوهشگر مسائل تاريخي افزود: پسيان در مدت يک سال که در خراسان بود با افرادي که از پرداخت ماليات سر باز مي‌زدند، مبارزه مي‌کرد و ساخت مدارس، ترميم و بازسازي آرامگاه فردوسي و مبارزه با اعتياد از جمله اقداماتي بود که کلنل در دوران خدمتش انجام داد.
وي با بيان اين‌که اين شخصيت تاريخي به مدت 15 سال در عرصه کار و مبارزه با فساد تاثير گذار بود، تصريح کرد: وي از تمام ظرفيت‌هاي علمي بهره مي‌برد و دوست داشت اين علم را به ديگران نيز نشر دهد. مسلط به زبان آلماني، فرانسوي و روسي بود و به عنوان يک نظامي، معلم، نويسنده و روشنفکر در بين مردم شهرت داشت.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايسنا،وي خاطر نشان کرد: حدود 102 سال از شهادت کلنل مي‌گذرد اما زندگي اين شخصيت مي‌تواند براي جوانان، درس و الگو باشد تا به تمام علوم روز دنيا مسلط باشند و در عرصه تعليم و تربيت گام بردارند.

منبع :