توسعه شهرنشيني و ضرورت‌هاي فرهنگ شهروندي

گروه اجتماعي: توسعه شهرنشيني علاوه بر ابعاد سخت‌افزاري اعم از نوسازي ساختمان‌ها و معماري شهر ، ضرورت‌ها و الزامات فرهنگي و اجتماعي هم دارد که اين الزامات در ارتقاي فرهنگ شهروندي خود را نشان مي‌دهد.

گروه اجتماعي:  توسعه شهرنشيني علاوه بر ابعاد سخت‌افزاري اعم از نوسازي ساختمان‌ها و معماري شهر ، ضرورت‌ها و الزامات فرهنگي و اجتماعي هم دارد که اين الزامات در ارتقاي فرهنگ شهروندي خود را نشان مي‌دهد.
امروزه فرهنگ شهرنشيني بخش مهمي از فرهنگ عمومي هر جامعه‌اي را تشکيل مي‌دهد که کيفيت آن نقش اساسي در فرايند توسعه پايدار، کيفيت زندگي، سلامت و شادابي عامه مردم دارد. از طرف ديگر تبديل ساکنان شهر به شهروندان تمام عيار، مستلزم ترويج و گسترش فرهنگ شهرنشيني است.
با رشد شهرنشيني، برخي از عناصر مادي فرهنگ از قبيل وسايل حمل و نقل ، فناوري ساختمان ، وسايل ارتباطي ، تجهيزات شهري ، وسايل خانگي و کالاهاي مصرفي به سهولت رواج پيدا مي‌کند، ولي ارزش‌ها، هنجارها و قواعد اخلاقي و آداب رفتاري به همان سرعت تحول پيدا نمي‌کند. اين روند ناهمگون و عدم انطباق فرهنگي به مرور زمان نه تنها رفع نشده بلکه در مواردي تشديد هم شده است.
با گسترش شهر و رشد آپارتمان‌سازي و ايجاد امکانات جديد شهري مانند فرودگاه‌ها، زيرگذرها ، پل‌هاي هوايي، ورزشگاه‌ها ، فروشگاه‌هاي بزرگ و افزايش انواع اتومبيل شيوه زندگي ما در شهرها بسيار پيچيده‌تر و در نتيجه رفتارهاي فرهنگي شهرنشينان بسيار متنوع‌تر شده است. همين موضوع باعث نوعي اختلال در ارتباط شهروندان با يکديگر شده است.
اگر منصفانه و با ديدي نقادانه به وضعيت موجود در شهرمان بنگريم، شاهد برخي رفتارهاي نابهنجار در اطراف خود خواهيم بود ، اين روند تصويري نامطلوب براي اهالي شهر، مسافران و از همه مهم‌تر براي نسل آينده دارد چرا که از کنش‌ها و رفتارهاي امروز ما الگوبرداري مي‌کنند.
پرتاب کردن زباله يا ته سيگار از داخل خودروها به بيرون، ريختن زباله کنار خيابان و ته مانده غذا به رودخانه، گذاشتن زباله‌ها در يک ظرف روباز و بدون توجه به ساعت اعلام شده از طرف شهرداري و حتي قرار دادن آن مقابل خانه همسايه و يا درست کردن تپه‌هايي از زباله در سر کوچه و کشاندن گربه‌ها به آنجا، پاره کردن روکش صندلي وسايل حمل و نقل عمومي و نوشتن يادگاري روي آنها، عبور و مرور بدون توجه به علايم ، مزاحمت براي همسايه چه در محله و چه در آپارتمان‌ها بدون در نظر گرفتن آداب همسايگي و قانون آپارتمان نشيني ، خسارت زدن به اموال عمومي و بيت‌المال مانند اماکن عمومي و سطل‌هاي زباله ، عبور راننده متخلف از چراغ قرمز و رعايت نکردن مقررات راهنمايي و رانندگي و ده‌ها و صدها رفتار و کردار غيراجتماعي ديگر که هر روزه از سوي برخي از شهروندان سر مي‌زند، بخشي از رفتارها و کردارهاي ناهنجار و غيراجتماعي است که همه روزه در شهرمان با آن مواجه هستيم.
دردناک‌تر اينکه اگر کسي بخواهد آداب، رسوم و قوانين زندگي شهري و شهرنشيني را رعايت کند، با متلک‌گويي شهروندان روبرو مي‌شود و به عبارتي ديگر آنهايي که مسئوليت پذيرترند، بيشتر در معرض خطر و آسيب قرار گرفته و بيشتر هزينه پرداخت مي‌کنند، به طوري که فرار از قانون و ستيز با نظم و انضباط به يک ارزش و هنجار و رعايت اصول و آداب شهرنشيني، به امري ضد ارزش و ناهنجار تبديل شده و بي‌مسئوليتي اجتماعي رواج مي‌يابد.
به راستي چرا مردمي با هزاران سال تمدن و فرهنگ غني اين گونه قانون‌گريزي و نظم‌ستيزي را سر لوحه کار خود قرار داده‌اند؟
به اعتقاد صاحبنظران يکي از مهم‌ترين عوامل به چالش کشيده شدن فرهنگ شهرنشيني نهادينه نشدن قوانين شهروندي است. حاشيه‌نشيني، مهاجرت‌هاي شتاب‌زده و بروز تفاوت‌هاي فرهنگي در يک منطقه و در نهايت کم‌اطلاعي مردم از حقوق خود مانع از ترويج و نهادينه شدن فرهنگ شهروندي مي‌شود.
واقع امر اين است که کار فرهنگي و ترويج و نهادينه کردن رفتارها و کنش‌هاي شهروندي مساله‌اي زمان‌بر است و سال‌ها طول مي‌کشد تا فرهنگ متناسب با مناسبات اجتماعي شکل بگيرد. با اين حال اين را هم بايد پذيرفت که مقوله فرهنگ و از جمله فرهنگ شهرنشيني آن‌طور که بايد و شايد مورد توجه قرار نگرفته است و اقداماتي که انجام شده صرفا از سر رفع تکليف بوده است.
با اينکه طبق قانون تمامي طرح‌هاي عمراني ، اقتصادي ، گردشگري و خدمات شهري بايد پيوست فرهنگي داشته باشد اما واقعيت اين است که پيوست فرهنگي، با وجود داشتن داعيه‌داران بي‌شمار پيوسته مظلوم واقع شده است.
برقراري ارتباط مناسب بين شهروندان و دستگاه‌هاي اداره کننده، لازمه داشتن جامعه و شهري سالم و شهرونداني قانونمند و بهنجار است و بايد به شهروندان در جامعه، قوانين مربوط به شهرنشيني، يادآوري و آموزش داده شود چرا که يکي از به روزترين روش‌هاي کاهش هزينه‌ها، افزايش درآمد و سوددهي بالا براي اداره بهتر و ارزان‌تر شهر و آموزش فرهنگ شهرنشيني است.
خانواده ، نهاد آموزش و پرورش ، آموزش عالي ، فرهنگ و ارشاد اسلامي ، رسانه‌ها و نهادهاي مختلف فرهنگي هر يک به فراخور وظايفي در آموزش فرهنگ شهروندي بر عهده دارند با اين حال يکي از دستگاه‌هايي که به لحاظ بسترسازي و اقدامات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري مي‌توانند در ارتقاي فرهنگ عمومي از جمله فرهنگ شهروندي ايفاي نقش کنند شهرداري‌ها هستند.
احداث بوستان در محلات کم‌برخوردار، توسعه فضاي سبز شهري و احداث فرهنگسراها ممکن است در نگاه اول ارتباط چنداني با مقوله فرهنگ نداشته باشد، ولي همين اقدامات سخت‌افزاري بستر و فرصتي براي اقدامات و کنش‌هاي فرهنگي، ورزشي و اجتماعي شهروندان فراهم مي‌کند. فضاسازي براي برگزاري ورزش‌هاي همگاني علاوه بر نقشي که در سلامت جسمي شهروندان دارد، شور و نشاط عمومي را به دنبال دارد و در نهايت زمينه‌ساز رفع آسيب‌هاي اجتماعي مي‌شود.
ترويج فرهنگ نظافت و بهداشت عمومي با تاکيد بر کاهش توليد و تفکيک زباله، گسترش فرهنگ صحيح رفتار ترافيکي، ارتقاي فرهنگ سلامت شهروندي با تاکيد بر تغذيه سالم، ترويج فرهنگ استفاده از فضاي سبز در زندگي شهري و فرهنگ سازي جهت افزايش ايمني شهري به هنگام زلزله و حوادث غيرمترقبه از مواردي است که با استفاده از فضاهاي عمومي در اختيار شهرداري از جمله معابر و فضاهاي سبز محقق مي‌شود.
در عين حال نبايد فراموش کرد که بها دادن به مردم و مشارکت آنها در اداره شهر، حضور اجتماعي شهروندان در جامعه شهري، اطلاع رساني و آگاهي بخشي به شهروندان و افزايش حس تعلق و اعتماد عمومي آنها منجر به مشارکت داوطلبانه بيشتر شهروندان و ارتقاي فرهنگ شهروندي شده و در نتيجه نزاع، خشونت و ناهنجاري‌ها در شهر کاهش و امنيت اجتماعي افزايش خواهد يافت.
به گزارش عصرآذربايجان به نقل از ايرنا، آموزش، ترويج و ارتقاي فرهنگ شهروندي و شهرنشيني؛ کليد اصلي پيشرفت و توسعه است و بايد براي داشتن شهر مطلوب، ايده‌آل ، خوب ، مدرن ، زيبا ، با آرامش و توسعه‌يافته علاوه بر همه دستگاه‌ها و نهادها، تمامي آحاد مردم احساس مسئوليت کرده و براي ارتقاي فرهنگ شهرنشيني اين حلقه گمشده در مناسبات شهري تلاش کنند.

منبع :