نقشه خالي از طرح صادرات قالي

گروه گزارش: صادرات فرش دستباف و بازپس‌گيري سهم بازار از رقبا، موضوعي است که بايد بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد. هيچ‌ کسي نمي‌داند اولين‌بار چه کسي گرهي بر تار و پود قالي زد. شايد روزگاري که مردان براي چوپاني يا تجارت از خانواده‌هاي‌شان دور مي‌شدند، پس از بازگشت، خاطراتي را براي آن‌ها تعريف مي‌کردند و زن‌ها خاطرات باغ‌هاي سرسبز، شکارگاه‌ها، دريا و ماهي‌ها و ... را در دار قالي به تصوير مي‌کشيدند.

گروه گزارش:  صادرات فرش دستباف و بازپس‌گيري سهم بازار از رقبا، موضوعي است که بايد بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد. هيچ‌ کسي نمي‌داند اولين‌بار چه کسي گرهي بر تار و پود قالي زد. شايد روزگاري که مردان براي چوپاني يا تجارت از خانواده‌هاي‌شان دور مي‌شدند، پس از بازگشت، خاطراتي را براي آن‌ها تعريف مي‌کردند و زن‌ها خاطرات باغ‌هاي سرسبز، شکارگاه‌ها، دريا و ماهي‌ها و ... را در دار قالي به تصوير مي‌کشيدند.
اين قالي‌ها خاطرات ثبت‌شده‌اي بودند که در خانه‌ها روي زمين يا روي ديوار نصب مي‌شدند يا براي تجارت و ارتزاق خانواده به فروش مي‌رسيدند و اين خاطرات ثبت‌شده از شکارگاه‌ها، باغ‌ها و بوستان‌ها، درياها و کوه‌ها مانند آلبومي گويا در گوش فرد ديگري نجوا مي‌شدند.از شاخص‌ترين جلوه‌هاي فرهنگ و تمدن ايران مي‌توان به قالي‌هاي بافته‌شده در ايران اشاره کرد، با نقوش سنتي و اسلامي که اين فرهنگ همگام با زمانه در حال پيشرفت و نو شدن بوده است. کيفيت نقوش و طراحي قالي ايراني باعث شهرت آن در سطح جهان شده است.
فرش آنقدر بين ايراني‌ها محبوب است که در هر گوشه اين سرزمين بين هر قومي، شکل و رنگ و طرح مخصوص به خود را دارد، گاهي در عرش است و گاهي نيست؛ ولي همواره مشکلات عديده‌اي بر سر راه توليد و رونق داشته است.
گره کور کجاي بخت فرش ايراني است؟
از جمله اصلي‌ترين چالش‌هاي صنعت فرش را مي‌توان در سه محور تامين مواد اوليه، توليد فرش و توزيع، بازاريابي و فروش طبقه‌بندي کرده است.در محور تامين مواد اوليه، خام‌فروشي مواد اوليه به دلالان خارج کشور، استفاده از مواد اوليه نامرغوب و با کيفيت پايين، استفاده نکردن از تکنولوژي پيشرفته در توليد مواد اوليه از جمله رنگ و نخ، بخشي از چالش‌هاي صنعت فرش است.
همچنين از جمله مشکلات اين صنعت در محور توليد فرش به بهره‌گيري از محيط غيراستاندارد براي توليد فرش، کم‌توجهي به حقوق و مزايا و بيمه کارگران شاغل در اين صنعت، بهره نگرفتن از کارگاه‌هاي متمرکز، توجه نداشتن به سلايق و نياز مصرف‌کنندگان، دسترسي نداشتن به اطلاعات و نيازهاي بازار و حمايت مادي و معنوي نکردن دولت از بافندگان فرش دستباف مي‌توان اشاره کرد.در محور توزيع، بازاريابي و فروش نيز قانون تعهد ارزي، رويکردهاي سنتي بازاريابي، تبليغات سنتي و انطباق نداشتن با شيوه‌هاي تبليغاتي بازارهاي مقصد، رعايت نشدن استانداردهاي بسته‌بندي و ارسال فرش، مسائل سياسي و تحريم‌ها را مي‌توان نام برد.
بازار فرش بدون صادرکننده تخصصي
به‌تازگي رئيس کميسيون فرش، هنر و صنايع‌ دستي اتاق ايران گفته است که براساس نامه اخير وزير صمت، ميزان پيمان‌سپاري ارزي براي فرش در انواع مختلف به 10، 15 و 20 درصد بسته به ميزان مواد اوليه‌اي که در آن استفاده شده، کاهش يافته است و پيش‌بيني‌ مي‌شود با اين تصميم، روند نزولي صادرات فرش دستباف ايراني تغيير کند.
رييس اتحاديه صادرکنندگان استان زنجان درباره صادرات فرش زنجان، گفت: به علت سياست‌هاي بدي که اوايل دهه 70 در بحث پيمان‌سپاري ارزي براي فرش دستبافت و مسائل حوزه صادرات  پيش آمد، بازار صادراتي فرش از دور خارج‌ شد و عملاً اين ظرفيت را از دست داديم.مهدي رنگ‌رونا با بيان اينکه پيش‌ از اين مسائل، ايران در دروازه صادرات فرش سنتي جزو اولين‌ها بود و آمريکا و اروپا مشتري محصول ما بودند، ادامه داد: به علت قوانين بازدارنده‌اي که توسط دولت‌هاي وقت در اوايل دهه 70 تعيين شد، بازار فرش را از دست‌ داديم و به‌تدريج زمينه براي ورود رقبا فراهم شود. همين امر سبب مهاجرت طراحان فرش ايراني به کشورهاي رقيب مانند پاکستان، هند و ترکيه شد و به‌ نوعي طرح‌هاي ما لو رفت و به‌تدريج فرش‌ها با طراحي‌ ايراني به قيمت ارزان‌تر هرچند باکيفيت پايين روانه بازارهاي خارجي شدند و عملاً فرش اصيل ايراني و توليدکنندگان داخلي از دور خارج شدند.
به استناد آمار سازمان تجارت جهاني، در سال‌هاي 2011 تا 2022 در بازار تجارت جهاني فرش دستباف به صورت ميانگين بيش از 150 کشور صادرکننده وجود دارد. سال 2022 هند با 310 ميليون دلار و سهم حدود 30.3 درصد از کل صادرات فرش، چين با 93.1 ميليون دلار و سهم حدود 9.1 درصد از کل صادرات فرش و مصر با 89.8 ميليون دلار با سهم حدود 8.8 درصد از کل صادرات سه کشور عمده در صادرات فرش دستباف بودند. پس از اين کشورها، نپال با سهم حدود 8.3 درصد، پاکستان با سهم حدود 7.7 درصد و ايران با سهم 7.4 درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان در رتبه‌هاي بعدي قرار مي‌گرفتند. 71.5 درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان توسط اين شش کشور تامين مي‌شود.
آمارها حاکي از اين است که ايران در سال 2011 حدود 25.5 درصد از عرضه فرش دستباف در بازارهاي جهاني را به خود اختصاص داده که بيشترين متوسط سهم سالانه جهاني از بازار فرش در دوره 2022 - 2011 بوده است. سهم ايران از صادرات فرش دستباف در دوره 2022 - 2011 کاهش يافته و از 25.5 درصد به 7.4 درصد رسيده است.برعکس سهم رقباي ايران از جمله هند، چين، نپال و پاکستان در حال افزايش بوده است. به نحوي که هند توانسته سهم خود را از 15 درصد در سال 2011 به 30.3 درصد در سال 2022 افزايش دهد. البته صادرات هند تغيير قابل توجهي نداشته و دليل افزايش سهم هند از بازار صادرات جهاني، کاهش قابل توجه صادرات ايران بوده است.
رئيس اتحاديه صادرکنندگان استان زنجان تصميم دولت مبني بر حمايت همه‌جانبه از توليد و صادرات فرش دستباف را راه حلي براي خروج اين هنر - صنعت از طوفان‌هاي تحريمي، توليد و حتي موانع داخلي دانست و گفت: با وجود اينکه نقشه‌هاي اصلي مانند خمسه، بيدگينه، قلتوق و افشار را در زنجان داريم، ولي نبود برند و تاجر تخصصي فرش سبب شده است تا فرش زنجان به نام ديگر استان‌ها صادر شود.
فرش زنجان سرآمد، اما غريب
زنجان مانند ديگر مناطق آذربايجان، فرش‌هايي بافته‌شده با دار و گره ترکي دارد که کيفيت بالايي دارند و با نقشه‌هاي ثبت‌شده‌اي مانند قلتوق، خمسه، بيدگينه و مهارت بالاي بافندگانش در نقشه ماهي افشار، سخني براي گفتن دارد.
رئيس اداره فرش سازمان صمت استان زنجان در اين‌باره گفت: استان زنجان در توليد فرش ابريشمي و پشمي در کشور سرآمد است و بافندگان ماهر زيادي دارد به‌طوري که بسياري از بافندگان مي‌توانند نقشه‌هايي مثل ماهي افشار را از حفظ ببافند.سيدمحسن جعفري با تاکيد بر اينکه بيش از 60 درصد قالي‌بافان زنجاني در توليد فرش پشمي فعاليت مي‌کنند، ادامه داد: در استان زنجان فرش بيدگينه ثبت داخلي شده است و ثبت جهاني‌اش پيگيري مي‌شود و نقشه‌هايي مانند قلتوق و خمسه نيز نقشه‌هاي اصيلي هستند که به مرحله ثبت رسيده‌اند.
او اظهار کرد: سالانه حدود 120 هزار مترمربع فرش در استان زنجان بافته مي‌شود. در همه مناطق استان، قالي‌بافي رواج دارد و  بخش قره‌پشتلو، بخش افشار، انگوران و ايجرود، مراکز عمده توليد فرش است.وي بيمه بافندگان را يکي از علل خروج فعالان از اين هنر - صنعت دانست و گفت: بيش از 59هزار نفر بافنده قالي در استان زنجان وجود دارند و انتظار مي‌رود افرادي که شغل واقعي آن‌ها قالي‌بافي است، بيمه شود تا اين صنعت بتواند به راه خود ادامه دهد، چون ادامه مسير و رونق تجارت نياز مبرمي به توليدکننده ماهر و تربيت نيروي جديد دارد.
نقشه خالي صادرات قالي
 خيلي وقت‌ها تصاوير مي‌تواند بسيار گوياتر از کلمات باشد، بويژه وقتي با رنگ، نقش، نور، حرکت و طبيعت سر و کار داشته باشيم و صحبت از هنري مانند فرش ايراني باشد که يادآور حضور سرافرازانه هنرمندان ما بر پهنه گيتي است. در اين شرايط، آرزو مي‌کنيم مي‌توانستيم اين جهان ظريف و سراسر تخيل، اين درخت‌ها، نهرها، شکوفه‌ها و جهاني آرماني را که برگرفته از روح ايراني است و بر فرش دست‌باف هنرمندان ميهن‌مان نقش بسته است، به دنيا نشان دهيم.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايسنا،فرش، سند است، روزگار نه‌چندان دوري است وقتي آدم‌ها فرش زير پاي‌شان را هنگام سختي، در گروي بانک مي‌گذاشتند و وام مي‌گرفتند. آن زمان مردم مي‌دانستند هر گره‌اي که امروز بر تار و پود فرشي زده مي‌شود، مي‌تواند فردا گره‌گشاي زندگي‌شان باشد.
امروز صنعت فرش مانند گذشته رنگ بر رخ ندارد و تحريم‌هاي خارجي و خود تحريمي‌هاي داخلي سبب کاهش صادرات آن شده و اين در حالي است که مسؤولان دولتي و خصوصي بايد فکري به حال صادرات و رونق تجارت فرش ايراني کنند تا همين سهم باقي‌مانده از بازار به دست رقبا نيفتد و نقشه راهي تدوين شود تا نقشه صادرات قالي خالي نشود.

منبع :