وقوع ابر تورم در ايران چقدر محتمل است

گروه تحليل:با تداوم تورم‌هاي بالا در کشور، هشدار در مورد احتمال وقوع ابر تورم از جمله مواردي است که توسط برخي از کارشناسان اقتصادي گوشزد مي‌شود. بررسي دلايل وقوع ابر تورم نشان مي دهد که رشد بالاي نقدينگي و افزايش سرعت گردش پول از يک سو و افزايش انتظارات تورمي يا به عبارتي از ميان رفتن اعتماد مردم به اقتصاد کشور از جمله موارد مهمي است که موجب بروز ابر تورم خواهد شد.

از آنجايي که انتظارات تورمي و رشد نقدينگي در ايران وجود داشته و مورد بحث است، به همين دليل پرسشي که به وجود مي‌آيد آن است که چرا تا کنون ابر تورم در ايران رخ نداده؟ از سوي ديگر اين پرسش مطرح است که که خطر وقوع ابر تورم همچنان اقتصاد ايران را تهديد ميکند؟
پرهيز از نگه‌داري پول ملي
در سال‌هاي گذشته تورم مزمن به يکي از ويژگي‌هاي اقتصاد ايران بدل گشته است. ميتوان گفت که تحريم‌هاي اقتصادي در سال‌هاي گذشته و همچنين افزايش پايه‌پولي از اصلي‌ترين دلايل اين مسئله بوده‌اند؛ روندي که همچنان ادامه دارد.
 بررسي پديده تورم در دهه‌هاي گذشته نشان ميدهد که اين پديده با فراز و فرود‌هايي همراه بوده. اين در حالي است که پس خروج آمريکا از توافق برجام در سال 1397 تا کنون، تورم فرودي قابل توجهي را تجربه نکرده و اين پديده به شکل يک بيماري مزمن درآمده است.
همين مسئله، يعني تداوم تورم موجب شده است که گماني زني‌هايي درباره احتمال وقوع ابر تورم مطرح شود. زماني که از تورم صحبت به ميان مي‌آيد، منظور وقوع تورم‌هايي بسيار بالا و پرشتاب است. هرچند که تعريف يکساني از ميزان ابرتورم وجود ندارد، اما گفته ميشود تورم ماهانه 50 درصد يا تورم سالانه بالاي 100 درصد ابر تورم محسوب مي شود.
 در چنين شرايطي مردم يک کشور سعي مي کنند از نگه‌داري پولي ملي‌شان خودداري کرده و به نگه‌داري دارايي‌هاي داراي ثبات يا ارز خارجي بپردازند. بررسي تاريخي اين پديده نشان ميدهد که دليل اصلي بروز ابر تورم کسري بودجه دولت‌ها بوده که اين مسئله خود معلول عوامل ديگري نظير جنگ، بحران‌هاي سياسي يا به طور کلي هر واقعه‌اي که در درآمد‌هاي دولت اختلال‌هاي قابل توجهي ايجاد ميکند است.
در سال‌هاي گذشته تحريم‌هاي اقتصادي در مسير فروش نفت ايران چالش‌هاي زيادي را ايجاد کرده و عدم دسترسي دولت به درآمد‌هاي نفتي، منجر به کسري بودجه و به دنبال آن سيتاستگذاري‌هاي تورم‌زاي دولت شده است. به همين دليل است که تعداد قابل توجهي از کارشناسان اقتصادي، رفع تحريم‌ها و سپس اصلاح سياست‌هاي پولي را اولين گام‌هاي حل مشکلات اقتصادي کشور دانسته‌اند.
سناريوي وقوع ابر تورم
تداوم تورم بالا در اقتصاد ايران موجب شد تا در ماه‌هاي گذشته برخي از اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادي هشدار‌هايي درباره احتمال وقوع ابر تورم در ايران بدهند. تشابه سياست پولي ايران و ونزوئلا يکي از دلايل نگراني‌هاي موجود در اين زمينه است. از آنجايي که افزايش نقدينگي يکي از نقاط آغازين تورم و سپس ابر تورم در ونزوئلا بود و اين مسئله در ايران نيز وجود دارد، خطر وقوع ابر تورم در ايران همواره گوشزد ميشود. براي مثال در ارديبهشت ماه سال جاري، محمد هاشم پسران، اقتصاددان در اين باره هشدار داد و گفت: »يکي از مهم‌ترين موضوعاتي که بايد در دستورکار سياستگذار قرار بگيرد، جلوگيري از وقوع ابرتورم است.«
ميتوان گفت که وجود چنين نگراني‌هايي قابل درک است. تورم‌هاي بالا و مزمن در سال‌هاي گذشته قدرت خانوار‌هاي ايراني را به شدت تحت تاثير قرار داده و وقوع چنين پديده ميتواند اثرات مخرب و غيرقابل بازگشتي را به همراه داشته باشد. در چنين شرايطي برخي از کارشناسان اقتصادي معتقدند که اگر شوک مثبتي مانند حل مشکلات مربوط به تحريم رخ ندهد، در آينده‌اي نه‌چندان دور بايد در انتظار وقوع يک تورم بود.
چرا ابر تورم رخ نداده است؟
در حال حاضر در ايران عوامل مختلفي مانند رشد پايه پولي، رشد بخش پول نقدينگي، کسري بودجه و در نهايت انتظارات تورمي وجود دارد. وجود اين عوامل اين پرسش را به وجود مياورد که چرا تا کنون ابر تورم در ايران رخ نداده است؟
 برخي از کارشناسان معتقدند که توجه به ساختار توليد در ايران ميتواند در پيش‌بيني وقوع ابر تورم در ايران موثر باشد. يکي از مهمترين نشانه‌هاي وقوع ابرتورم در يک کشور از بين رفتن قابليت معامله پول ملي توسط مردم است. لايه زيرين اين اتفاق، از بين رفتن قابليت توليد در يک کشور به واسطه آن پول است. اين در حالي است که قسمت قابل توجهي از زنجيره توليد در ايران به دولت وابسته است.
 همين مسئله موجب ميشود که حتي در زمان شوک‌هاي اقتصادي نيز استفاده از ريال در جريان توليد تداوم داشته باشد. دليل مهم ديگر آن که تا کنون ابر تورم در ايران رخ نداده، صادرات محدود نفت و محصولات پتروشيمي بوده است. اين جريان موجب شده تا درآمد‌ها‌ي دولت با وجود کاهش خيلي شديد، متوقف نشود. به عبارت ديگر اگر درآمد‌هاي ارزي ايران به صورت کلي قطع ميشد، احتمال وقوع ابر تورم در ايران بيشر ميشد.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از فرارو، با اين حال ميتوان گفت که احتمال وقوع ابر تورم در ايران همچنان وجود دارد. دليل اصلي وجود سايه ابر تورم نيز انتظارات تورمي است. اگرچه همچنان ابر تورمي در ايران رخ نداده، اما نشانه‌هاي زيادي از نااميدي در مورد بهتر شدن اوضاع در آينده وجود دارد. رشد قابل توجه مهاجرت يکي از همين نشانه‌ها است. به همين دليل يک شوک مجدد اقتصادي، به طوري که اعتماد مردم به بهتر شدن اوضاع اقتصادي کشور را به‌کلي از ميان ببرد، ميتواند وقوع ابر تورم را به دنبال داشته باشد. به همين دليل کارشناسان اقتصادي معتقدند که اگر شرايط فعلي اقتصاد ايران بدتر شود، سايه ابر تورم همچنان تهديد جدي‌اي به حساب مي‌آيد

منبع :