رازهاي سر به مهر فقره قاي مهاباد

گروه تاريخي: در 15 کيلومتري شمال مهاباد و در جنوب روستاي اگريقاش اثر تاريخي دخمه مادي فخريگاه جاي دارد. دخمه سنگي فقره‌قا با ارتفاع 1331 متر از سطح درياها در دل صخره‌اي كنده شده است.

گروه تاريخي: در 15 کيلومتري شمال مهاباد و در جنوب روستاي اگريقاش اثر تاريخي دخمه مادي فخريگاه جاي دارد. دخمه سنگي فقره‌قا با ارتفاع 1331 متر از سطح درياها در دل صخره‌اي كنده شده است. فخريگاه ديرينگي‌اي بسيار کهن دارد، بسياري از مورخان ساخت فقره‌قا (فخريگاه) را به فرآتيس (فرورتيش) پدر دياکو اولين پادشاه ماد نسبت داده‌اند.
اين دخمه از لحاظ استراتژيکي و مذهبي در ميان کوه ساخته شده و نام او به معناي جايگاه شکوه و فره است. همچنين از آنجايي که اين دخمه در روستاي اگريقاش به معني آتش هميشه فروزان قرار گرفته است، احتمال مي‌رود که آن زمان يکي از آتشکده‌هاي بزرگ در آن پايدار بوده باشد.
مادها بر اين باور بودند که خداوند براي نخستين بار به چهره‌اي از کوه بر بشر ظاهر شده است و برکاتش را بر بشر پايين فرستاد، رودها را روان کرد و کشاورزي و دامپروري را ممکن ساخت و دوباره به دل کوه رفت و به همين دليل مادها شاهان خود را براي بازگشت به سوي خداوند در دل کوه به خاک مي‌سپردند. آنان براي اينکه شاه در آرامگاه خويش از فروغ و روشنايي که يکي از نمادهاي پديداري خداوند بود، بهره‌مند شود دخمه را رو به نيم‌روز و آفتاب مي‌ساختند، همچنين اين کوه بيشتر به رودخانه‌اي مشرف بود تا نمادهاي ديني بيشتر جلوه‌گر شوند. اين همساني را مي‌توان در ساير دخمه‌هاي دوران ماد به روشني ديد.
اين دخمه داراي 3 قبر است که طبق روايات تاريخي بايد مربوط به فرورتيش و فرماندهان بزرگ وي باشد. فقره‌قا امروز بايد به احتمال زياد اقتباس نام گذشته باستاني‌اش فرهگه (محل بزرگ جايگاه، جايگاه بزرگان) باشد. شاه آرام گرفته از داخل فقره‌قا در حال نظاره بر دشت‌هاي سرسبز و حاصلخيز شهر مهاباد در آذربايجان غربي است؛ و روستاي اگريقاش (آتش فروزان) همواره نگهدارنده اين يادگار بزرگ براي ايرانيان بوده است.برخي باستان‌شناسان مي‌گويند اين گور به پدر هوخشتره مي‌رسد که در جنگ با آشوري‌ها کشته شد و پسرش او را در اين مکان که احتمال مي‌رود زماني شهري بزرگي با دشت حاصلخيز بوده، به خاک سپرده است و سپس راه پدر را ادامه داد. هرودوت تاريخ‌نگار معروف مي‌گويد که فرورتيس دومين پادشاه مادي در فقره‌قا به خاک سپرده شده است
 رومن گرشمن تاريخ‌نگار و باستان‌شناس معروف فرانسوي اعتقاد دارد که اين آرامگاه متعلق به شاهزاده ماناي به نام فرورتيس است و ارنست اميل هرتسفيلد تاريخ‌نگار مشهور آلماني معتقد است که آرامگاه فقره‌قا متعلق به مادها است و آرامگاه يکي از شاهزادگان مانايي است که در سال‌هاي 660 تا 840 پيش از ميلاد احداث شده است. محمد پدرام در کتاب تمدن مهاباد نوشته است:
ستون‌هاي مقبره شاخص معماري بسيار کهن‌تري در منطقه است. يکي از مشخصات حتمي معابر ماد چگونگي ساختار آن‌ها بر صخره‌ها و نماي ظاهرشان است که رو به جنوب‌اند.
دياکونوف باستان‌شناس معروف در مورد اين دخمه مي‌گويد:شمالي‌ترين مقبره مادي فخريک در ماناي باستاني و نزديک مهاباد است که جلوخان ندارد و سقف ساده سنگي آن را چند ستون نگاه مي‌دارد و ظاهرا محلي براي گذاشتن جنازه‌ها بوده‌ است. تعيين تاريخ اين مقبره دشوار است، ولي تشريفات تدفين در آن با مراسمي که پيش‌تر در ناحيه اطراف درياچه اروميه متداول بوده، تفاوت دارد و در نتيجه نمي‌توان تاريخي قديمي‌تر از قرن هفتم براي آن قائل شد.
فقره‌قا شمالي‌ترين مقبره از مقابر دوران ماد است که از بخش جنوبي بر دشت وسيع شهر مشرف است. منطقه‌اي بکر با آب و هواي کوهستاني که با دو اثر تاريخي برد کنته و درياس مثلثي را تشکيل مي‌دهد. فقره‌قا، گور دخمه‌اي است که با ته ستون‌هاي مقبره آناهيتا تشابه دارد و شيوه معماري يوناني را در ذهن تداعي مي‌کند و از نظر حجاري و ستون‌بندي در رده مقبره‌هاي مهم دوره ماد به شمار مي‌رود.
 گوردخمه مدخل ورودي ندارد و ديوار بخش انتهايي ايوان آن نيز ديده نمي‌شود و کارشناسان اين مسئله را از ويژگي‌هاي اين نوع گوردخمه‌ها عنوان کرده‌اند.
اين دخمه دو طبقه‌ دارد. 4 ستون سنگي و 3 گور خالي داخل آن وجود دارد. بلندي آن از دامنه كوه حدودا 5 متر است. شمالي‌ترين مقبره مادي در ماناي باستاني و نزديک مهاباد است و کف دخمه هم‌سطح قسمت جنوبي است و  نسبت به قسمت شمالي حدود 20 سانتي‌متر اختلاف سطح وجود دارد. دخمه جمعا داراي 4 ستون است؛ 2 ستون در داخل و در نزديکي محل اختلاف سطح و 2 ستون ديگر در جلو دخمه واقع شده‌اند. دور هر يک از ستون‌ها به 176 سانتي‌متر و به صورت استوانه‌اي به ارتفاع 220 سانتي‌متر از کف دخمه تا سقف تراشيده شده است. ستون‌هاي داخلي ضخامت کمتري از ستون‌هاي بيروني دارند. هر چهار ستون داراي پايه و سرستون‌هايي مربع شکل هستند.
ستون‌هاي جلوي اين ايوان و داخل مقبره به مرور زمان از بين رفته‌اند و تنها پا ستون‌ها و سرستون‌ها باقي مانده‌اند. داخل مقبره نيز يک سالن به اندازه عرض ايوان وجود دارد که با 2 پله جرزدار از هم جدا مي‌شوند. اطاق جلويي احتمالا مخصوص انجام مراسم تدفين بوده و در اطاق بعدي 3 قبر مستطيل شکل به چشم مي‌خورد که يک قبر بزرگ به صورت افقي و دو قبر کوچک به شکل عمود بر ايوان در آن تراشيده شده است. عمق قبرهايي که در اين گور دخمه در دل سنگ تراشيده شده‌اند، حدود 50 سانتي‌متر است. قبر بزرگ‌تر در سمت چپ و با ابعاد 265 در 140 سانتي‌متر عمود بر ورودي گور دخمه قرار گرفته است و در سمت راست آن دو قبر ديگر در جهت ورودي گور دخمه و به ابعاد يکسان 140 در 90 سانتي‌متر کنده شده‌اند.
سيد محمد صمدي در کتاب تاريخ مهاباد آورده است:در کف دخمه سه حوضچه يا به عبارتي سه گور کنده شده است. گور سمت چپ نسبت به دو گور ديگر که قرينه هستند بزرگتر است. در قست پايين دخمه شکلي از پيکان سايده شده به همين علت عده‌اي از باستان‌شناسان در مورد گور دخمه نظر متفاوتي دارند.
دکتر ملک زاده استاد دانشکده ادبيات و و علوم انساني داشگاه تهران اعتقاد دارد که اين محل، انبار اسلحه و گنجينه‌هاي سلطنتي پادشاهان بوده است. ساكنان اين محل نيز دخمه مزبور را محل زندگي فرهاد كوه‌كن مي‌دانند.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل اززريان موکريان؛ دخمه سنگي فقره‌قا که شمالي‌ترين گور دخمه منتسب به دوران ماد است، در سال 1316 با شماره 288 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد. در سال‌هاي گذشته مسير دسترسي به فقره‌قا دشوار بود و به علت نبود راهنما در مسير‌هاي منتهي به آن، گردشگران راه خود را گم مي‌کردند، اما امروزه در حاشيه فقره‌قا آلاچيق‌هايي براي استراحت بازديدکنندگان در نظر گرفته شده است.

منبع :