آشفتگي بصري دستاورد معماري بي‌هويت

گروه فرهنگي: نماهاي ناهمگون و بي هويت که الگوبرداري کورکورانه از معمارهاي غربي است سبب شده که آشفتگي بصري در ساختار شهري زنجان به وجود آيد.

فاطمه تاجبخش

گروه فرهنگي: نماهاي ناهمگون و بي هويت که الگوبرداري کورکورانه از معمارهاي غربي است سبب شده که آشفتگي بصري در ساختار شهري زنجان به وجود آيد.
تقليد کورکورانه از نماهاي مختلف و بي‌توجهي به زيبايي، پايداري و شاخص‌هاي فرهنگي رهاوردي جز آشفتگي بصري در زنجان بر جا نگذاشته است. نماي ساختمان‌ها زبان‌هاي گوياي هويت فرهنگي و تاريخي هر منطقه به‌شمار مي‌رود اما ديدن نماهاي بدون پشتوانه فکري، هنري يا عملکردي چيزي جز آشفتگي بصري و فرهنگي به نمايش نمي‌گذارد.گشت و گذار در شهر زنجان و تماشاي خيابان‌ها حاکي از آن است که در دهه‌هاي اخير هويت‌بخشي به نماي ساختمان بخش فراموش شده صنعت ساخت و ساز بوده و پوشش خانه‌هاي مکعبي با چند سوراخ درون آنکه جاي در و پنجره را مشخص کرده و سنگ‌کاري جداره‌ها، اسم نما به خود گرفته است.
استفاده از نماهاي رومي با تقليد کورکورانه و نصفه و نيمه از معماري غرب، جلوه ساختمان‌هاي به اصطلاح لوکس زنجان شده است، بي‌آنکه الگويي منظم با شاخص‌هاي بومي و محلي در آن به چشم بخورد يا استانداردي براي جلوه بصري، رعايت خط آسمان يا پايداري نما وجود داشته باشد.
استان زنجان که گنبد سلطانيه به عنوان نمادي از ارگ حکومتي را در خود جاي داده و خانه‌هاي تاريخي مثل خانه ذولفقاري‌ها را در بافت شهري خود دارد، در دهه‌هاي اخير نتوانسته آنطور که بايد و شايد چه در ساختمان‌هاي دولتي و چه در بناهاي مسکوني اثري ارزشمند به دنياي معاصر عرضه کند و يادگاري براي قرن‌هاي آينده برجاي گذارد.در زندگي آپارتمان‌نشيني فکري براي پهن کردن رخت و لباس، جانمايي کولرها، نصب آنتن‌ها و مواردي از اين دست نشده و در جاي جاي شهر اين آلودگي‌هاي بصري را مشاهده مي‌کنيم و عده‌اي هم با نصب شيشه در بالکن نظم نما را برهم زده‌اند.
تشکيل کميته نما در زنجان
مهدي طائب، رييس کميسيون معماري و شهرسازي شوراي اسلامي شهر زنجان در مورد اقدامات براي ساماندهي نماهاي ساختمان‌ها اظهار مي‌کند: در سال‌هاي اخير نماي ساختمان‌ها به يک مقوله فراموش‌شده تبديل شده بود و حساسيت خاصي روي اين موضوع وجود نداشت و يک دليل به اين مربوط مي‌شود که دستگاه‌هاي متولي مثل شهرداري و اداره‌کل راه و شهرسازي عملکرد جدي در اين مورد نداشتند.وي با اشاره به اينکه کميته سيما و منظر از شاخه‌هايي است که در اداره راه و شهرسازي تشکيل مي‌شود و نماي ساختمان بايد در اين کميته تأييد شود، عنوان مي‌کند: شوراي شهر و معاونت معماري و شهرسازي شهرداري از دو سال قبل پيگير شد تا بتوانيم نماها را در شهر زنجان کنترل کنيم.
طائب ادامه مي‌دهد: در همين راستا يک مصوبه از کميسيون ماده ? و کميته سيما و منظر اخذ و تعدادي از ساختمان‌ها را بر اساس خيابان و محور، تعدادي بر اساس کاربري‌ها و تعدادي نيز با توجه به ارتفاع ساختمان تعيين شد تا از اين پس نماي اين بناها در «کميته نما» تأييد شود که بر اين اساس ساختمان‌هاي عمومي مثل کاربري تجاري و اداري و ساختمان‌هاي خيابان طالقاني، صفا و زينبيه نياز به نماي مصوب دارند.وي با اشاره به اينکه اين کميته چند عضو دارد که سه نفر از اساتيد برتر دانشگاه است و از شهرداري، راه و شهرسازي و گروه تخصصي نظام مهندسي هم در آن حضور دارند، تصريح مي‌کند: با چرخشي شدن حضور اساتيد سعي شده نماها تکراري و سليقه‌اي نباشد و اين برنامه بيش از ? ماه است که کليد خورده و کمي زمان مي‌برد تا نتيجه آن را در سطح شهر ببينيم.
ممنوعيت به‌کارگيري نماي رومي و کامپوزيت در زنجان
رييس کميسيون معماري و شهرسازي شوراي اسلامي شهر زنجان خاطرنشان مي‌کند: براي مشخص شدن شاخص‌ها، دفترچه‌اي تهيه و در آن الزاماتي مشخص شده به عنوان مثال نماي رومي و کامپوزيت در زنجان ممنوع شده است، البته تدابيري وجود دارد که سلايق مردم و خواسته‌هاي کارفرما نيز مورد توجه قرار گيرد.وي وجود برخي مشکلات جزيي مثل پرداخت حق‌الزحمه‌ها را عاملي براي کند شدن روند اجراي اين طرح مي‌داند و مي‌گويد: با اين وضعيت ممکن است اساتيد نيز با مبالغ اندک، رغبتي براي ادامه کار نداشته باشند البته اين مشکل بايد در هيات چهار نفره برطرف شود.
طائب با اشاره به اينکه در مورد نماهاي سطح شهر قانون و مصوبه شوراي عالي معماري و شهرسازي را داريم که مهندسان طراح را به اولويت قرار دادن معماري ايراني و اسلامي در طرح‌ها ملزم کرده است، بيان مي‌کند: ولي مهندسان متأسفانه با معماري ايراني - اسلامي آشنا نيستند و اين مبحث در آموزش‌هايي دانشگاه به فراموشي سپرده شده است.
وي با اشاره به اينکه اکثر سازندگان ساختمان به سبک نماهاي غربي روي آورده‌اند، ادامه مي‌دهد: حتي نماهاي غربي نيز به شکل درست خود اجرا نمي‌شود و يک کار بي‌اساس را در سطح شهر مشاهده مي‌کنيم در حالي‌که نماي ساختمان مثل درون ساختمان خصوصي نبوده و همه را تحت تأثير قرار مي‌دهد.عضو شوراي شهر زنجان با بيان اينکه تاکنون از طرف گروه تخصصي نظام مهندسي هم الزامي در مورد نماها وجود نداشته است، تصريح مي‌کند: بعد از ايجاد اين کميته دو نفر از اعضاي نظام مهندسي عضو کميته نما هستند و اگر اين حساسيت ايجاد شود چند سال آينده يک آرامش بصري در نماهاي ساختمان را شاهد خواهيم بود.
معماري ايراني – اسلامي بايد نشانگر فرهنگ و فناوري روز باشد
وي با اشاره به اينکه وقتي صحبت از نماي ايراني اسلامي مي‌کنيم اذهان عمومي به سمت معماري دوران قاجار يا پيش از آن مي‌رود، يادآور مي‌شود: مصالح و روش‌هاي ساخت در گذشته محدود بوده و امروز فناوري و علم مهندسي پيشرفت کرده و ما بايد معماري براي زمان خود داشته باشيم ولي طراحان ما عادت کردند طرح‌هاي تکراري و آسان را ارابه کنند و در واقع طراحان از طراحي نما حذف شدند.طائب تصريح مي‌کند: نماي ايراني - اسلامي يعني مختص به دهه و سده ما باشد و بر اين اساس جامعه آماري خاص از ساخت و سازها را به کميته نما آورديم تا بخشي از آن را کنترل کنيم که متناسب با اقليم، مصالح و تکنولوژي روز باشد و براي بافت فرسوده، شهرک‌هاي اقماري، ساختمان‌هاي عمومي و اداري نماي خاص تعريف شده است.
وي از آمادگي شهرداري براي برگزاري مسابقه به‌منظور شناسايي نماهاي برتر و تشويق مهندسان خبر داده و مي‌افزايد: بايد توانمندي مهندسان طراح تقويت شود و ذهنيت مردم را نسبت به معماري ايراني - اسلامي روشن کنيم تا خود به رعايت اين مساله رغبت نشان دهند.
نبود يک چارچوب جامع و کامل که سازندگان واحدهاي مسکوني را ملزم به رعايت اسلوب‌هاي تعريف شده در معماري ايراني - اسلامي کند، باعث شکل گيري نماهاي با ساختارهاي نامانوس با فرهنگ و هنر ايراني و اسلامي شده و بازخوردهاي اين فرايند در ساير بخش‌هاي ساختمان‌ها همانند استحکام و مقاومت ساختمان خود را نشان مي‌دهد.فارغ از وجود نماهاي رومي در ساختمان شهرها، در روستاها نيز شاهد استفاده بي رويه از اين نماها هستيم به گونه‌اي که با وجود سرعت موجود در استفاده از نماهاي رومي در روستاها، در آينده شاهد شکل‌گيري روستاهاي با سبک و معماري غير ايراني-اسلامي خواهيم بود.
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از مهر،بي شک ايجاد ساختار و اساسنامه هماهنگ مبتني بر معماري ايراني-اسلامي مي‌تواند، نقش مهم تأثيرگذار در اصلاح فرايندهاي موجود در ساخت و سازها و نماهاي ساختمان‌ها داشته باشد.

منبع :