پروژه احيا شکست خورد

گروه اجتماعي: روند خشک شدن درياچه اروميه از سال 76 آغاز شد اما امسال با خشک شدن 95 درصد اين تالاب بين المللي، بدترين وضعيت تاريخ درياچه از نظر کم‌آبي رقم خورده است.

سکينه اسمي

گروه اجتماعي: روند خشک شدن درياچه اروميه از سال 76 آغاز شد اما امسال با خشک شدن 95 درصد اين تالاب بين المللي، بدترين وضعيت تاريخ درياچه از نظر کم‌آبي رقم خورده است.
پارک ملي درياچه اروميه به مساحت 5400 کيلومترمربع و با داشتن آب شور، بزرگترين درياچه ايران به شمار مي‌رود يا مي‌رفت، سطح تراز درياچه اروميه در شرايط نرمال حدود 1277 متر بوده که مساحت آن به 5400 کيلومترمربع و حجم آب به 32 ميليارد مترمکعب مي‌رسد، اما در جديدترين آمار منتشره از شرايط درياچه اروميه، تراز اين پهنه آبي 4 متر کمتر از شرايط نرمال اکولوژيک است.
حجم آب نگين آبي آذربايجان‌غربي نسبت به مدت مشابه سال گذشته 1.45 ميليارد مترمکعب و نسبت به ابتداي سال آبي 490 ميليون مترمکعب کاهش يافته و به 2.24 ميليارد مترمکعب رسيده است.
تراز درياچه اروميه 4 متر کمتر از شرايط نرمال اکولوژيک است
بر اساس آخرين آمار منتشره در روز 4 مردادماه، تراز درياچه اروميه با 46 سانتي متر کاهش نسبت به مدت مشابه در سال گذشته به 1270.49 رسيده که 16 سانتي‌متر نيز نسبت به ابتداي سال آبي مهر 1401 افت کرده و با ميانگين بلندمدت 4.01 متر فاصله دارد.
همچنين بر اساس همين آمار، وسعت درياچه اروميه با 949.52 کيلومترمربع کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته و 178.18 کيلومترمربع کاهش نسبت به يک مهر 1400 ابتداي سال آبي به 1848.54 کيلومتر مربع رسيده است.
حجم آب نگين آبي آذربايجان‌غربي نسبت به مدت مشابه سال گذشته 1.45 ميليارد مترمکعب و نسبت به ابتداي سال آبي 490 ميليون مترمکعب کاهش يافته و به 2.24 ميليارد مترمکعب رسيده است.
از سال آبي 77-76 تا کنون با پررنگ‌شدن تغييرات اقليمي، به ويژه خشکسالي در حوضه آبخيز درياچه اروميه، افزايش برداشت از منابع آبي حوضه به‌خصوص در بخش کشاورزي و در پي آن توسعه بي رويه و غيراصولي اراضي کشاورزي، افزايش سدسازي در حوضه آبريز، حفر هزاران چاه غيرمجاز و تخليه آب‌هاي زيرزميني، احداث ميانگذر، عدم تأمين حق آبه زيست محيطي، حجم آب وارده کاهش يافت و نهايتاً سطح تراز پايين رفت.
قبل از تشکيل »کارگروه ملي نجات درياچه اروميه« تدوين و تصويب برنامه مديريت جامع درياچه اروميه مهمترين اقدام براي حفظ و احياي درياچه به شمار مي‌رود و تا قبل از سال 94 و تشکيل ستاد احيا هر سال به صورت متوسط سالانه 40 سانتيمتر از سطح تراز اين حوزه آبي کاهش مي‌يافت.
بر اساس گفته معاون فني محيط زيست آذربايجان غربي ميزان تبخير سالانه درياچه اروميه حدوداً 70 سانتيمتر است، و با اين روند، اگر سطح تراز درياچه اروميه تا پايان مهرماه، 50 سانتي متر کاهش داشته باشد، سطح تراز درياچه به رقم 1270 خواهد رسيد که با اين وضعيت، آينده خوبي براي درياچه اروميه متصور نيستيم و بخش جنوبي درياچه اروميه به صورت کامل خشک مي‌شود.
آيا طرح‌هاي ستاد احياي درياچه اروميه شکست خورده است؟
در سال‌هاي 93 و 94 با تشديد بحران درياچه اروميه و خشک شدن 95 درصدي ستاد احيا تشکيل و قرار شد در مدت زمان 10 ساله با اجراي طرح‌هاي متعدد اين زيست بوم به تراز اکولوژيک برسد.
با تشکيل ستاد احياي درياچه اروميه قرار شد در کنار برخي اقدامات از جمله مديريت سدسازي در استان‌هاي حوضه آبريز با اجراي طرح‌هاي بهکاشت، نکاشت، آبياري تحت فشار و نيز مديريت بهينه آب در حوزه کشاورزي، طرح‌هاي انتقال آب بين حوضه‌اي (انتقال آب از زاب)، رهاسازي پساب فاضلاب شهرهاي تبريز و اروميه وضعيت بهبود يابد.
بعد از تشکيل ستاد در سال 94 و بارش‌هاي مناسب در چند سال اول وضعيت درياچه بهبود نسبي يافته بود اما بعد از گذشت 8 سال از تشکيل ستاد احياي درياچه اروميه و صرف 20,841 ميليارد ريال اعتبار نه تنها درياچه اروميه احيا نشد بلکه عدم اتمام طرح‌هاي مصوب و راکد ماندن طرح‌هاي مهم و کليدي ستاد احيا از جمله طرح انتقال آب از زاب و عدم اتمام تصفيه خانه‌هاي فاضلاب شهرهاي اروميه و تبريز به همراه کاهش بارش‌ها امسال وضعيت اين تالاب بين المللي به شرايط وخيم و بحراني در سال‌هاي 93 تا 94 بازگردانده است.
با بحراني شدن وضعيت درياچه اروميه در ابتداي دهه حاضر يکي از سوالات مهم و کليدي در سطح متخصصين و عامه مردم اين بود که دليل يا دلايل وقوع چنين شرايطي در اين درياچه چيست؟ آيا طرح‌هاي ستاد احياي درياچه اروميه شکست خورده است؟
شايد پاسخ دقيق اين سوال به دليل انحلال ستاد احياي درياچه اروميه بعد از 8 سال با هزاران ميليارد هزينه بدون نتيجه و نيمه تمام ماندن طرح‌هاي مهم و کليدي اين ستاد پاسخ اين سوالات را دچار ابهام کند اما بعد از تشديد وضعيت بحراني اين تالاب اين بار مجلس اقدام به طرح تحقيق و تفحض از ستاد احياي درياچه اروميه را مطرح کرده است که بايد منتظر ماند و ديد آيا اين طرح مي‌تواند به ده‌ها سوال بي جواب در خصوص ستاد احيا پاسخ روشني بدهد يا نه؟
هر چند افزايش بيش از سه برابري اراضي کشاورزي در حوضه آبريز درياچه اروميه، ترک خوردگي تونل انتقال آب سد کاني سيب، عدم تأمين حق آبه درياچه در سال جاري از سوي وزارت نيرو، حرف و حديث‌هاي فراوان در خصوص مشکلات فني ميانگذر درياچه اروميه پاسخ روشني به ناموفق بودن طرح‌هاي ستاد احياست اما هنوز کور سوي اميد مردم و متخصصان به همت دولت سيزدهم براي بهبود وضعيت وضعيت نسبي درياچه اروميه باقي است.
بر اساس آمار غيررسمي بيش از 90 هزار حلقه چاه غيرمجاز در حوضه آبريز درياچه اروميه حفر شده که اين امر موجب تخليه آب‌هاي زيرزميني و تشديد شدن وضعيت خشکسالي در استان شده است.
تيرماه امسال در جريان سفر دادستان ديوان محاسبات کل کشور عنوان شد که اقدامات دولت قبل در مورد درياچه اروميه بيشتر از کار تبليغات بود و از 2000 ميليارد تعيين شده براي براي احياي درياچه توسط دولت قبل فقط 50 ميليارد هزينه شده است، در خصوص اعتبارات هم، طبق بررسي‌هاي صورت گرفته آنچه هزينه شده، در برخي بخش‌ها يک چهارم ميزان گفته‌ها و تبليغات بود.
پيامدهاي تشديد بحران درياچه اروميه چه خواهد بود؟
بر اساس اعلام کارشناسان محيط زيست بروز طوفان‌هاي گردوغبار نمکي، کويرزايي در داخل پارک ملي درياچه اروميه، نابودي تنوع زيستي گياهي و جانوري منطقه، تشديد، تغيير و نوسانات اقليمي در منطقه، تهديد جمعيت حيات وحش جزاير و اکوسيستم آبي، تهديد اراضي و باغات کشاورزي و حتي جوامع سکونت گاهي در اطراف درياچه، کاهش شديد ذخاير »آرتميا اروميانا« در سطح درياچه، کاهش شديد در جمعيت پرندگان مقيم و مهاجر، الحاق خشکي‌هاي داخل درياچه به يکديگر و نابودي ارزش‌هاي زيستي در درياچه بخشي از پيامدهاي اين بحران زيست محيطي است که نه تنها استان‌هاي حوضه آبريز درياچه اروميه بلکه بخش وسيعي از کشور را درگير خواهد کرد.
با خشک شدن درياچه اروميه بيش از 10 ميليارد تن نمک به صورت گردوغبار و طوفان بر سر مردم اين ناحيه فرو خواهد ريخت و اين بحران تنها گريبان آذربايجان غربي را نمي‌گيرد، بلکه بسياري از مناطق کشور را تحت تأثير خود قرار خواهد داد.
معيشت و زندگي مردم منطقه شمال غرب کشور به خصوص استان‌هاي آذربايجان غربي و شرقي با بهبود شرايط بحراني درياچه اروميه ارتباط مستقيمي دارد، با بازگشت وضعيت درياچه اروميه به شرايط کم آبي، معيشت و زندگي نزديک به 15 ميليون نفر مردم منطقه به خطر خواهد افتاد.
ترک خوردگي تونل انتقال آب طرح کليدي و مهم ستاد احياي درياچه اروميه
تونل انتقال آب زاب به درياچه اروميه که از دو سال پيش تا کنون افتتاح آن به زماني ديگري موکول مي‌شود و حتي در صورت بهره برداري، باز هم آب کافي براي رسيدن به تراز اکولوژيک درياچه را مسير نخواهد کرد، اکنون بنا بر اعلام مديرعامل شرکت توسعه منابع آب و نيرو؛ »به طول 700 متر ترک خورده است«
مديرعامل شرکت توسعه منابع آب و نيروي ايران با بيان اينکه ترک خوردگي‌هاي متعدد تونل انتقال آب به طول 750 متر، انتقال آب به درياچه اروميه را متوقف کرده است، اظهار کرد: شتاب زدگي در مطالعات و آبگيري زودتر از موعد تونل انتقال آب به درياچه اروميه، سبب بروز ترک خوردگي‌هاي متعدد در اين تونل شده است.
کريم شيباني ادامه داد: عمليات اجرايي ترميم نقاط ضعف گذشته با سرعت به پيش مي‌رود و اميدواريم تا پايان سال زمينه انتقال 300 ميليون متر مکعب آب به صورت سالانه از سد کاني سيب به درياچه اروميه را مهيا کنيم.
لزوم بازنگري در برنامه‌ها و سياست‌ها براي اجراي طرح‌هاي مؤثر در احياي درياچه اروميه
استاندار آذربايجان غربي با اشاره به لزوم بازنگري در برنامه‌ها و سياست‌ها براي اجراي طرح‌هاي مؤثر در احياي درياچه اروميه گفت: اين استان، نيازمند نهضت ترويج براي کاهش مصرف آب بخش کشاورزي و افزايش درآمد کشاورزان و بهره‌برداران است.
محمدصادق معتمديان در گفتگوي خبري با بيان اينکه بايد توجه ويژه‌اي به حوزه نرم افزاري و تدوين برنامه‌هاي مؤثر در حوزه ترويج کشاورزي استان بويژه حوضه آبريز درياچه شود، افزود: اولويت اول ما در بخش کشاورزي، آموزش و ترويج است که در اين خصوص، علاوه بر اجراي برنامه‌ها توسط سازمان جهاد کشاورزي، بايد از ظرفيت رسانه‌ها، مطبوعات، علما و دانشگاهيان نيز استفاده کرد.
استاندار آذربايجان غربي با تاکيد بر اينکه ما عزم جدي براي احياي درياچه اروميه داريم، ادامه داد: در اين خصوص، بايد خود مردم هم پاي کار باشند و در مسير احيا، نقش خود را به خوبي ايفا کنند.
معتمديان با بيان اينکه عمده اقدامات در راستاي احياي درياچه اروميه طي سال‌هاي گذشته در زمينه سخت افزاري نظير احداث سد، تونل، انتقال آب، ساخت تصفيه خانه و نظاير آن تدوين و اجرا شده، اظهار کرد: رويکرد نرم افزاري بايد جايگزين بخش سخت افزاري شود و اولين گام هم در اين حوزه، ترويج کشاورزي با الگوي کشت مناسب است.
به گزارش  عصر آذربايجان به نقل از مهر، در کنار بخش کشاورزي، افزايش سدسازي و حفر بيش از 90 هزار حلقه چاه غيرمجاز، مشکلات فني ميانگذر درياچه اروميه، عدم تأمين حق آبه موردنياز درياچه اروميه در کنار کاهش بارشها و خشکسالي در کنار عدم موفقيت طرح‌هاي ستاد احياي درياچه اروميه دست به دست هم داده اند تا امروز وضعيت درياچه اروميه در بحراني‌ترين وضعيت تاريخي خود قرار گيرد ..

منبع :