يايلارين داغلاما گونلرينده، عصب- عصب سانجي توتان ديش ساياق، باش آغريسي يوخ، بلکه زوغ آغريسي توتاراق انديشه‌لريني بو آغريلارلا کدرلنديره اوزويله دينله‌شرک، دئير: ” وارليغيمي‌تالاماسايديلار، بولاقلارا کوزه – کوزه شرابلار گؤندررديم؛ يئددي ايلليک – اون يئددي ايلليک شرابلار!… زوغلاريم تپه – ديرناق اود توتموش يانير، انصافسيز بولاقلارا نه گلميشمي؟ !…ياغيشلي بولودلاردا سوسوزلوغومون سسينه دويغولانمير !!… “.

او شاه توت آغاجي باغچانين سول بره‌سينده قول- بوداغيني قلم قاش بير گؤزلين دعالي اللري کيمي‌سونسوز گويلر سمتينه آچميش؛ بويو ايسه او قدر اوجا دئييل کي قوزئي طرفده قاباق – قانشاريندا ديکلن تپه‌نين او يوزونده کوشول – کوشول آخان آرازين سيماسيني گؤره بيلسين، تا بلکه نيازلاريني اوندان ديله‌سين ! ….

او توت آغاجينين جانينا اون يئددي قلم ميسمار چالينميش؛ هئچ کيمسه او اسراري باشا دوشنمير، آنجاق انقلابين ايلک ايللري اوجاق کندلي اوباسيندا ننه مريم سؤيله‌دييي قصه‌نين بير سطيرنده من بو سيرري باشا دوشموشدوم؛ ننه مريمين عينجه سؤزو بو اولور : “…بيرينجي دونيا محاربه‌سينده خالا سارانين قوشا بويلانان – پريلنن قيزلاريني عثمانلي افسرلري اسير آپاراراق کورد چته‌لرينه ساتيرلار، خالا سارا او گرگين وضعيتده دده ابراهاملا بيرگه باش گؤتوروب ايرانا قاچيرلار؛ سون قدمده وينق کندينده ساکن اولورلار، …. خالا سارا بو آجي آيريليغا و زهرلي هيجرانا دؤزنميه‌رک او شاه توت آغاجيني اؤزو اوچون ايلاهي ساناراق هر ايل يازين سون آيي توت بايرامي‌يولدان گليب چاتديقدا او قوتسال آغاجين جانينا بير قلم ميسمار چاليبان او آغاجين جانيني سانجيلانديريقدا اوندان ايستير کي، اگر ايستيرسن جانين جانيم کيمي‌آغري چکمسين گلن ايل بو گون کي گون گليب چاتانا کيمي‌منيم او قوشا پريلريمي‌منه چاتدير!…، اون يئددي بايرام بو آغري داوام تاپير تا کي طبيعتين ذووقونون قراري اون يئددي ايلدن سونرا مني خالا سارايا چاتديرير و اونون ظنيجه من اونون قوشا فرشته‌لرينين بيريسي اولورام !…، او بايرامدان بري خالا سارا توت آغاجينين جانيني ميسمارلا آغريا سالمير، بلکه هر توت بايرامي‌اونون زوغلارينا بير کوزه شراب ايچيردير!…”.

*

او شاه توت آغاجينين حياتي تانري نفسي ساياق داها بارلي – بهره‌ليدير؛ باغچاچي هر باهار فصلينين سون گونلري اونون برکتلي بوداقلاريندان سبد – سبد توت درير ؛ شرابچي او دريلن توتلاردان نهره – نهره شراب قويور؛ توي مجليسلرينده کيشي‌لري او شرابلار سرخوش قيلاراق بير نئچه ساعاتليقدا اولورسا اونلاري دونيا قميندن فارغ ائدير.

او شاه توت آغاجينين بهره سي يالنيز بونلارلا کفايتلنمير؛ بلکه بير خيلي قارقا- قجله‌لر اونون قول – قاناديندا يووا باغلاياراق ايل به ايل بالالاريني پروازا گتيريرلر ؛ بال آريلاري او آغاجين توت فصلي قنديني کنديلرينه داشيياراق بال تؤره‌ديرلر؛ هر بير قوش ميوه فصلي اؤز پاييني او شاه توتون برکتلي سفره‌سيندن آپارير.

بونلارلا دا سون توتمور شاه توت آغاجينين نفسينين برکتي – بهره‌سي؛ بلکه يايين داغلاما گونلرينده کندين قاري – قوجالاري اونون چترينين کؤلگه‌سي آلتدا توپلاناراق گئچميشلري سئير ائده، هر گون بير سينما پرده‌سي آچيرلار گؤزلرينين اؤنونده!…،‌ها بئله بير گونده اولور کي کند جاوانلاري اونون قول – بوداغينين کؤلگه‌سي آلتدا سازلي – شرابلي، شنليگه قورولورلار !….

*

اونوتماييم کي، گئچن ايل بير چاتما قاش قاري ننه اوراقچاسيني بوزوولارينا درديي اوت دريزچه‌سينه تاخاراق همن بو توت آغاجينين اؤنونده داشدان چکيلن کله‌يين اوستونده اوتوروب بو شاه توت آغاجينين بوي – بوغونونو سئير ائديبن نارين – نارين گؤز ياشي تؤکدوکدن سونرا شالينين اوجويلا گؤز ياشلاريني دريريردي،کي دردينين سببيني اوندان سوردوقدا منه سؤيلدي :” … فليينده عؤمرو شاللاقلانسين آي بالا، عشقيميده مندن آلميش، جاوانليغميدا !!…،گؤزل – گؤيچکلييمده کي اونلارلا گئتميش!…؛ جانيمدان آرتيق سئودييم بير بوغو بورما اوغلان واريدي، بو توت آغاجينين گؤز اؤرتري بيزيم عشقيميزه خلوتگاه اولموشدو ؛ يارلا بورايا قوناق گلرديک کيمسه‌لردن خبرسيز !!!…؛آنجاق، آذربايجان فرقه دموکرات حکومتي ايش اوسته گلمدن فدايي‌لرين موباريزه‌سي باشلادي؛ منيم ياريم الينه سيلاح آلاراق موباريزلر سيراسيندا يئر توتدو، من اؤز فداييما بير يايليق ايلقار وئرديم. بير ايلدن سونرا فداييلر شکست يئديلر؛ منيم فداييم ملعون خانلارين الينده گرفتار اولدو؛ چيلله‌نين قارلي بير گونلرينده ملعون ميرصمدخان و اسدالله‌خان منيم فداييمي‌آغير ايشکنجه‌لر وئرديکدن سونرا شهيد ائتديلر !…منيم حياتيمين نغمه‌لي تئللري بو توت آغاجينا هؤرولموش، بو آغاج منيم ياريمين قوخوسوني وئرير؛ تا نفسيم وار بونو سئير ائتمه‌لييم . ”

او شاه توت آغاجينا تيکيلن سئودالي گؤزلردن علاوه، اونون جانينا نئشتر سانجان زهرلي گؤزلرده وار؛ اولسون کي باغچاچي او شاه توت آغاجيني ايکي گؤزلري کيمي‌قورويور، و اونون زوغلارينا سو يئتيرير تا کي اهل – اعيالينين ايل روزوسونون بير حيصه‌سيني ايسه او آغاجين برکتيندن آلسين؛ آنجاق اونون ايسته‌ينين عکسينجه، سازچي الوارچينين جيلدينه گيره‌رک اونو قورور کي: “همن شاه توت آغاجينين بويو اوجاليقدا پول ياتيب او باغچادا، منيم آغير قيمتلي سازليقلاريم او توت آغاجينين بوي – بوغونوندا‌هاوالانير، الوارچي قارداش! قيزيل بالتاني او توت آغاجينين جانيندا کوتلتمه‌ليسن، تا کي سنده چؤره‌يه چاتاسان، من ده” .

الوارچينين قصدي سازچينين قصديندن بالتا – بالتا ساليجيدير !… او،باغچاچيني جانيخديرميش؛ باغچاچي‌هارادا گؤرسنير بو اورادا قارا تيکان کولو کيمي‌بيتره‌ک، دئيير: ” مال- داوارين قوجاسي چوبدارين – قصابينکيدير، آغاجين قوجاسي‌سا الوارچينين کي، کرم عمي‌! شيطان داشين توک يئره اتگيندن گل معامله‌يه اوتوراق، کيشي بو قوجا توت آغاجي سنين اوچون مکه – مدينه اولموش لاپ!…ال چک بو بوت پرستليکدن، اليني وئر اليمه، يا علي – دئ، معامله‌ني بيتيره‌ک “.

آنجاق باغچاچي کرم عمي‌هر دؤنه يالنيز بو سؤزلري تيکرار ائدير :” او توتوت آغاجينين کؤلگه‌سي کسيلن بير گون تامام بالتاچيلارين نسلي يئر اوزوندن کسيلر !… او آغاج يالنيز منيم واريم دئييل؛ بلکه قارقا – قجله‌لرين شهري، قاري – قوجالارين کؤلگنه‌جيي، باغ- باغچالارين ايلاهيسي و باهارين نفسيدير؛ بو حسابلارلا منيمده مکه – مدينه م اولور !…او برقي اره‌ني گؤزلريمه تئز – تئز سوخما؛ او عزراييل دهره‌سييله بيرده منيم مکه – مدينه‌مين اطرافيندا دولانسان آنان ماتمينده اوتورار؛ بو توت آغاجي من اوچون هم آتا ياديگاريدير، هم ده ائولاد نفسي .

هر بير آغاج کسيلديکدن سونرا ايستر تابوت دوزلتسينلر اوندان، ايسترسه ساز ؛ هر ايکي حالتده کسيلن بير آغاجين ماتميدير، من ايسته‌ميرم شاه توتون ماتميني گؤرم”.

اولسون کي کرم عمي‌او شاه توت آغاجيندان ال چکن دئييل، بالتاچي ايسه کرم عمي‌دن، و سازچي ايسه بالتاچيدان !…

آنجاق بو آرادا بير باشقا کؤنول او شاه توت آغاجي اوچون گؤرک نئجه چيرپينير؛ فداييسي شهيد اولان قارا سئودالي چاتما قاش قاري ننه بونو ياخچي باشا دوشور کي او شاه توت آغاجي بير گون يا بالتالانمالي و يا ييخيلماليدير، بو دويغو – دوشونجه‌لر عالمينده کؤنلوندن گئچير کي او شاه توت آغاجي آفتلر الي‌يله يوخ، بلکه بير گون سئودالي سازچيلار الي‌يله سازليقلارا دوغرانسين، تا کي هم او آغاجين جاني آغري دويماسين، و همده اوندان چاناقلانان سازلار اونون شهيد فداييسينين‌هارايلاريني مجليس – مجليس، اوبا – اوبا، ائل – ائل چاتديرسين.

قارا سئودالي چاتما قاش قاري ننه آيدينجا دويور کي او شاه توت آغاجي بارداق – بارداق شيرين -بال شرابلاريني اؤز جانينادا زوغ- زوغ ايچيرتميش، کي سازليقلارا کسيلينيرسه، سيم‌لر سيلکه‌لننده چالغيلار قيرخ ايلليک بال شراب دادي وئره‌جک .