آناديلينيزده ياشايين

بولگه لر سرويسي: ادبيات، بوتون قارماقاريشيقليق و گئنيش آنلامدا چئشيتلي طرزلري ايله، اينسان‌دان و بشر دوروموندان دانيشير. بير بؤجک يوخسا نسنه‌دن دانيشيرکن بئله، گنه ده اينسان باخشيني يا دا اينسانا بير باخيش آچيسي اورتايا قويور. بو اوزدن اينسان، ادبياتين بوتون قاپسامي دير. رومان ايسه، اؤزل اولاراق، بيربيرينه باغلي اولايلار ديزيسي ايله اينسان و اينسانليق تجروبه‌سيندن دانيشير.

 شريف مردي

بولگه لر سرويسي: گيريش:ادبيات، بوتون قارماقاريشيقليق و گئنيش آنلامدا چئشيتلي طرزلري ايله، اينسان‌دان و بشر دوروموندان دانيشير. بير بؤجک يوخسا نسنه‌دن دانيشيرکن بئله، گنه ده اينسان باخشيني يا دا اينسانا بير باخيش آچيسي اورتايا قويور. بو اوزدن اينسان، ادبياتين بوتون قاپسامي دير. رومان ايسه، اؤزل اولاراق، بيربيرينه باغلي اولايلار ديزيسي ايله اينسان و اينسانليق تجروبه‌سيندن دانيشير.
سؤز اينسان تجروبه‌لريني اوزه و ديله گتيرمک‌دن گئديرسه، ادبياتين چوخ دا گئج اورتايا چيخان رومان ژانري، بئله بير يئته‌نک‌ده اؤزونو داها باشاريلي گؤرسه‌تميش دير. اوچ يوز ايل رومانين باتي‌دا يوکسه‌لمه‌سيندن کئچسه ده، گل گله گئنيش آنلام و قاپسام قازانميش دير. اينسانين بشره ياناشديغي باخيش آچيلارين دييشمه‌سي ايله، رومان داها گئنيش آلان قازانيب، اينسان‌يانا دئنه‌ييم‌لره داها ياخينلاشا بيلدي. هر حالدا آدديم آدديم اينسانا ياخيشنلاشماق، بؤيوک سورغولار دا اورتايا قويا بيلدي. فلسفه و باشقا بيليم داللاري ايسه، هره‌سي بير بوجاقدان بئله بير چابايا ال قويدولار. اينسان عالمينه ياخينلاشماقدا رومانين باشاريسي، آيدينلانما دؤنه‌ميندن سونرا باشلاندي؛ اصلينده، رومان اينسان تجروبه‌لرينه ياخينلاشما آراجي دير. نه ايسه، هر بير اينسانين باشقاسيندان فرقلي باخيشي اولدوغو اوچون، فرقلي تجروبه‌سي و چئوره‌سيندن فرقلي آلقيسي دا وار دير.
آذربايجان اينساني
سؤزلريمي ائوره‌نسل بير آچيدان، اؤز چئوره‌ميزه، آذربايجان اينسانينا، يؤنه‌لتمک ايسته‌ييرم. ايراندان آذربايجان اينسانيني آييريب اوندان سؤز ائتمه‌ييم ايسه، اوسته آچيقلاديغيم باخيش آچيسي‌نا قاييدير. بير سيرا نه‌دن‌لر ايله دئنه‌ييم‌لره گؤره، بوتون اورتاق گؤروشلر و تجروبه‌لره رغمن، “آذربايجان اينساني” دئيه بير دئييم‌دن سؤز آچا بيلريک. ايندي، ايلک سؤزلريمه دؤنرک، »آذربايجان اينساني«ندان ياخين بير گؤرونتو الده ائتمک اوچون، و داها بئله بير »اينسان«ـا ياخينلاشماق اوچون، بونون ياراتديغي ادبيات و اؤزلجه روماني ايله گيريشيرسک، ال‌وئريشلي بير آراج و آچي قاباغيميزدا وار دير.
سؤز بورا گلينجه، البته، ايلک اؤنجه آذربايجانيميزدا يازيلميش باشاريلي رومانلاريميزدان باشلامالي‌ييق. باشاريلي روماندان ايسه آماج، سؤزونو ييغجام و چرچيوه‌لي بير شکيلده، هرهانسي ياپي يوخسا سؤيلم سيستئمينده دئيه بيلمه‌سي يا گؤرسه‌تمه‌سي دير. توتدوغو يولدا، هر تهر ياخينلاشماقلا اولور اولسون، اينساني بير تجروبه‌ني اوزه گتيريب، اينسانليق دونياسينا، بوردا اؤزل اولاراق آذربايجان اينسانينين بير بوجاغينا ايشيق سالا بيلميش ايسه، باشاريلي رومان دير. باشقا اؤنملي مسأله، ديل مسأله‌سي دير. باشاريلي رومان، ايچينده ياشاديغي ديل‌ده، ايچ ائتميش بير ديلي نورمال و دوغال اولاراق قوللانير. ديل اولايدان، ائله‌جه اورتامدان، آرا ساخلامير؛ هر شئي اويوشوملو بير شکيلده اوزه چيخير.
باشاريلي رومانلار
آچيقلاديغيم سؤزلرله بيرگه، تئکنيک‌سل و ياپيسال يؤنلري ده ـ بير بوتون اولاراق ـ نظرده توتوب، سون ايللرده ياييملانان رومانلاريميزدان اوخودوغوم، بوتونو يوخسا بير پارا يؤنلريني بيه‌نديييم‌لري آشاغيداکي کيمي سيرالايا بيلرم.
1- بوغاناق؛ 2- اومسوق؛ 3- قوشلار داها قورخمورلار؛ 4- ديدرگين خومپارالار؛ 5- قاراچوخا ايله آواوا. سيرالاديغيم رومانلاري، بوغاناق‌دان باشقا، قاچيلماز اولاراق دوزموشم، يوخسا آدلاريني چکديييم رومانلارين هره‌سي اؤز يئرينده گؤزل و باشاريلي دير. دئمه‌لي‌يم، باشقا آدلاريني چکمه‌ديييم رومانلار دا وار، نه ايسه سؤزقونوسو آراييب سئچمک اولورسا، تريجح ائتمک لازيم دير. ايره‌لي‌ده سايديغيم رومانلارا گؤره سئچديييم نه‌دنلريمي بير بير آچيقلاييب، هره‌سينه قيسا بير اؤزت وئريب، نييه بوغاناق روماني بوتون ادبياتيميزدا فرقلي بير رومان اولماسينا گؤره قانيتلار وئرمه‌يه چاليشاجاغام.
اومسوق: ديل باخيميندان، اومسوق آخارلي و صميمي بير ديلده يازيليب دير. آنلاتي ايسه باشاريلي طرزده قيرخ ايل بويو اونودولموش بير اولايين، يئنيدن اولوشونو، بو کره آنجاق يازماق و خاطيرلاماقلا روايت ائدير؛ رومان اؤز ياراديليش سوره‌جيني، زاماندا، اينجه گل گئدله آنلاتير. قونو، آذربايجان خالقينا ايللر بويو اورتاق بير کومپلئکس اولاراق خاطيره‌سينده قالديغي اولاي دير. دئموکرات فيرقه‌سيندن سونرا آذربايجان اينسانينين آجيلاري. آذربايجان اينسانينين خاطيره‌سينده، تروما اولاراق باسديريلان بير اولاي، قيرخ ايل بويو اوستو اؤرتولو قالسا دا، يازيلار و خاطيره‌لرله دؤنوب بير داها اونو ياشاتماق اومسوق‌ون باشاريسي دير. رومان يالنيز اؤزونو اينسان دونياسينا باغلي بيلمير، حيوانلار عالميندن ايسه، اينسان‌يانا بير باخيشلا، گؤزل بير سؤيلم يارادير.
قوشلار داها قورخمورلار: آنلاتينين گئديشينده هئچ بير چات يارانمادان زامان دال قاباق اولوب؛ ايکي تاريخي دؤنگه‌دن ايکي قيزين ياشامي روايت اولور. قدّار زامان آلنينا چيزگيلر چيزميش نيلفَر ايله، باشيندا اينتيحار فيکري دولاشان نرگيز، ايکي قوش ميثالي بيربيرلريني دنيز قيراغيندا تاپيب دردله‌شيرلر. فرق ائتمير زامان هانسي تاريخي دؤنه‌مه قاييتسين، 1320 يوخسا 1350 ايللري؛ قادين دونياسينين اورتاق دردلري، چيله‌لري و دغدغه‌لري جسارت دولو بير ايچدنليکله آنلاتيلير. رومان قادينلارين بوتون تاريخ بويو، يئني‌يئتمه زامانيندان، گلينليک گئجه‌لرينه و بوتون ياشام بويو اورتاق دويقولاري اوخوجونو حيرته سالان دئدي قودولار واسيطه‌سي ايله روايت ائديب، اوخوجويا تجروبه ائتمه‌ديي بير ياشامي داديزديرير. يالنيز قادينلار دونياسي دئييل، بوتون نسلين ياشاديغي چليشکي و تضادلاري باشاريلي آنلاتي ايله روايت ائدير.
ديدرگين خومپارالار: رومان، ايران عراق ساواشيندا، خرمشهرده يارالي‌لارا باخيجيليق ائدن نجمه‌نين آنلاتيچي‌يا تعريف ائله‌دييي بير دسته داغينيق خاطيرلردن يئني‌دن ياراديلميش بير اولايي آنلاتير. خاطيره‌لرين ايچينده بؤيوک چاتلار وار… بونلار ساواشين آغير روحسال ائتکيسي‌دير. بو اوزدن يازار، سولئيمان آدلي اردبيل‌دن خرمشهره اعزام اولان بير عسگرين سربازليغينين سون گونلريني، صدامين ايرانا سالديريسي ايلک گونلرله بير ائدَرک، روماندا نجمه‌دن، اونو اوزاقدان اوزاغا گؤروب، خوشلانماغي ايله، ديراماتيک بير دوروم يارادير. آنلاتي سانکي ايکي کامئرايلا بير آني تصويره چکرک، روايت اولونان لحظه‌ني نئچه يؤنلو گؤرسه‌دير و بئله‌ليک‌له داها گئنيش آلاني قاپسايا بيلير. بيرينجي شخص و اوچونجو شخص آردآردا يئر دَييشير؛ جومله‌دن جومله‌يه، آندان آنا، آنلاتي آچيسينين دييشمه‌سي (هم يازارا، هم اوخوجويا) نئچه مزيّت قازانير: ايکي آنلاتي بيچيمين پوتانسييئلي يازارا دورومو، کاراکتئرين دويغولاريني و اورتامي داها اطرافلي آنلاتماق اوچون ال‌وئريشلي اولموش. بيرينجي شخص يئتيرمه‌ين حيسسي اوچونجو شخص دئئير و تام ترسي. بير طرفدن ده آنلاتي شيوه‌سي جومله‌لرين اوخونوشوندا اوخوجونون دهَتلي و داها آييق اولماسيني ايسته‌يير؛ بونونلا دا متنين داديني چيخارماغا يارديم اولور. آردي وار

منبع :