بررسي وضعيت آزادي مطبوعات به‌عنوان رکن چهارم دموکراسي
بررسي وضعيت آزادي مطبوعات به‌عنوان رکن چهارم دموکراسي
1401/02/18
گروه فرهنگي: مطبوعات به‌عنوان رکن چهارم دموکراسي مطرح شده و آزادي بيان و مطبوعات در کشورها مي‌تواند به توسعه و تقويت اقتصاد، رشد فناوري و افزايش توانمندي کشورها و همچنين ايجاد يک فضاي نقد و انتقاد دموکراتيک که يکي از مهمترين ابزارهاي مبارزه با فساد و گامي به سوي شفافيت است، ياري رساند.
گروه فرهنگي: مطبوعات به‌عنوان رکن چهارم دموکراسي مطرح شده و آزادي بيان و مطبوعات در کشورها مي‌تواند به توسعه و تقويت اقتصاد، رشد فناوري و افزايش توانمندي کشورها و همچنين ايجاد يک فضاي نقد و انتقاد دموکراتيک که يکي از مهمترين ابزارهاي مبارزه با فساد و گامي به سوي شفافيت است، ياري رساند.
به دليل نقش رسانه‌ها در شکل‌گيري ادراکات و عقايد عمومي در مورد موضوعات مهم سياسي و اجتماعي از همان آغاز به مطبوعات نام رکن چهارم را دادند. مطبوعات مي‌توانند در طول زمان بر افکار عموم تاثير گذارند از اين رو اين ابزار پر قدرت نقش بسزايي در افزايش اطلاعات و توسعه‌ي فرهنگ دارد. علويه بر آن از مطبوعات به‌عنوان ناظر بر عملکرد دولت در سراسر جهان ياد مي‌شود.اين ابزار از طريق اطلاع رساني صحيح، روشن و دقيق از عملکرد دولت مردان، مردم را نسبت به فداکاري‌ها و خطاهاي حکومت آگاهي مي‌بخشد، بنابراين اگر آزادي مطبوعات سلب نشود، آنها مي‌توانند در پيشرفت و توسعه جامعه، گام‌هاي موثري بر دارند به همين منظور سازمان يونسکو در نوامبر 1991 ميلادي روز سوم مي را هر سال به‌عنوان روز جهاني مطبوعات اعلام کرده است.
نظام مطبوعاتي کشور ما پيشگيرانه است
نويسنده کتاب تاريخ مطبوعات آذربايجان در خصوص جايگاه مطبوعات مي‌گويد: مطبوعات در تمامي کشورهاي دنيا به‌عنوان بستري براي انعکاس مطالبات و خواسته‌هاي شهروندان مطرح شده است که اهميت بالايي دارد و رکن چهارم مردم سالاري نامبرده مي‌شود.
محمد عزيزي راد ادامه مي‌دهد: در کشور ما نيز مطبوعات قدمت 200 ساله دارد و قدمت آن در استان ما هم به 165 سال مي‌رسد چراکه مطبوعات و فعالان مطبوعاتي فراز و نشيب‌هاي زيادي تجربه کردند و در تمام اين مدت تلاش کردند تا پلي بين مردم و مسئولين باشند و مزيت نسبي جامعه را برجسته و مشکلات را انعکاس دهند.وي اضافه مي‌کند: جامعه‌اي که در آن مطبوعات ترقي و توسعه يافته نباشد، نمي‌توان به آن توسعه يافته گفت چراکه اهميت آن آنقدر زياد است که تعدادي از کارشناسان، جامعه‌ي توسعه يافته را مولد مطبوعات توسعه يافته مي‌دانند.
وي در خصوص آزادي مطبوعات، خاطرنشان مي‌کند: آزادي مطبوعات متاثر از ارزش‌ها و هنجارهاي هر جامعه بوده و از ديگري متفويت است؛ مطبوعات هم نمي‌توانند از دايره اين ارزش‌ها، هنجارها و عرف حاکم بر جامعه قدم بيرون گذارند.
عزيزي راد تاکيد مي‌کند: در کشور ما قانون مطبوعات وجود دارد و همزمان با اولين قانون اساسي کشور تصويب شده و چندين بار نيز بازنگري شده است و طبيعي است که آزادي مطبوعات متاثر از فاکتورهاي متفويتي باشد.وي خاطرنشان مي‌کند: هنجارها و چارچوب‌هاي قانوني و اخلاق حرفه‌اي و مسئوليت اجتماعي روزنامه نگاران از جمله فاکتورهاي مهم اين عرصه است که البته شکل فعاليت مطبوعات در کشورهاي مختلف متفويت است و در کشور ما نيز نظام مطبوعاتي پيشگيرانه بوده که در کيفيت و توسعه نشريه اثرگذار است.
وي در ارتباط با اخلاق حرفه‌اي روزنامه نگاري، يادآور مي‌شود: اخلاق حرفه‌اي روزنامه نگاري منشوري است که محدود به حوزه‌ي مطبوعات نيست و در تمامي صنوف و لايه‌هاي اجتماعي وجود دارد که يا نوشته بوده يا نانوشته است و طبيعي است که در باب فعاليت‌هاي مطبوعاتي اگر اخلاق حرفه‌اي رعايت نشود، هيچ ارزشي نداشته باشد.رئيس خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران آذربايجان شرقي تاکيد مي‌کند: در تمدن بشري در هر حوزه‌اي که اخلاق رعايت نشود، ارزش‌ها به ضد ارزش تبديل شده و سبب نابساماني مي‌شود که در سايه‌ي توسعه‌ي فناوري‌ها و فضاهاي مجازي، اين ناهنجاري‌ها به چشم مي‌خورد.
آزادي مطبوعات تابع آزادي جامعه و پيش از آن، آزادانديشي جامعه است
عضو هيأت مديره انجمن صنفي روزنامه‌نگاران آذربايجان شرقي نيز در اين خصوص مي‌گويد: مطبوعات به‌عنوان بازوي آگاهي بخشي و تعالي فکري جامعه، هموار کننده‌ي مسير دانايي هستند، مسيري که جوامع براي تعالي انديشه‌ها طي کرده‌اند، مسيري صعب و دشوار بوده است که اين مسير با حضور مطبوعات در اشکال مختلف، و استمرار فعاليت چشم و گوش‌هاي بيدار جامعه به ثمر رسيده و روزنه‌هاي بيداري براي مردمان به نور دانايي رسيده است.فرينوش اکبرزاده ادامه مي‌دهد: اين رکن مهم تعالي جوامع، همواره در صف مقدم هر خطري ايستاده تا از مسيرهاي مختلف، جامعه را به سمت خردمندي، آموزش و تعالي هدايت کند و در اين راه چه خطرها که به جان نخريده است.
وي اضافه مي‌کند: در تاريخ ايران زمين، و به خصوص تبريز عزيز، حضور مقتدرانه مطبوعات و نويسندگان فرويان شناخته شده و گمنام در طول تاريخ، زمينه را براي اثرگذاري بر سپهر فرهنگي و اجتماعي منطقه فراهم کرده است.وي خاطرنشان مي‌کند: شايد يکي از مهمترين نمودهاي اين ادعا را بشود در به ثمر نشستن نهال مشروطيت جستجو کرد؛ انقلاب مشروطه محقق نمي‌شد مگر با قلم روزنامه نويس‌ها و خون مجاهدان و ياري آزاد انديشاني که تعالي جامعه را در استقرار قانون مي‌دانستند.اکبرزاده يادآور مي‌شود: مسيري پر پيچ و خم که گرچه در نشيب دره، سر به سنگ مي‌زند، اما آن سوي کوه، دشتي پر گل را ساخته است؛ از اين رو، مطبوعات جز با آزادي و آزادانديشي، متصور نيست.وي اظهار مي‌کند: تاريخ ما چه بسيار نام‌هايي را به يادگار دارد که جان در راه آزادي و دانايي نهادند با اين وجود، آزادي مطبوعات تابعي از آزادي جامعه و پيش از آن، آزادانديشي جامعه است.
وي اضافه مي‌کند: اين کنش و واکنش متقابل ميان جامعه و مطبوعات، در تجربه‌هاي بسياري نشان داده است، در صورتي که در مسير خود هدايت شود و به قصد تعالي باشد، درختي پربار مي‌شود.وي تاکيد مي‌کند: رعايت اخلاق حرفه‌اي، به‌عنوان حد فاصل و مرزي باريک اما مهم، نشان دهنده‌ي اثربخشي معنايي است که مطبوعات ويل براي خود، و بعد براي جامعه متصور هستند.عضو هيأت مديره انجمن صنفي روزنامه‌نگاران آذربايجان شرقي مي‌گويد: اين بال پرواز، اگر با چاشني اخلاق همراه شود، مي‌تواند مرزهاي تعالي جامعه را جابجا کرده و زمينه را براي رشد فکري مردمان فراهم ويرد.
وي بيان مي‌کند: حفظ اخلاق به‌عنوان مفهومي مستتر در رسالت مطبوعات، در تمامي جوامع مد نظر است و در جامعه ما که مفاهيم معنايي را در اولويت نگاه خود دارد، رسالتي بسيار سنگين‌تر بر دوش فعالان رسانه‌اي نهاده است.وي تاکيد مي‌کند: عدول از مرزهاي اخلاق حرفه‌اي براي فعالان رسانه‌اي، جريمه‌اي بارها سنگين تر از عموم شهروندان دارد چراکه آنها در نقش مثال و هدايت‌گران جامعه هستند و هر خطاي آنها، باري سنگين بر پيکر نحيف آزادي و انديشه وارد مي‌کند.
مطبوعات در جامعه ما آنچنان که بايد جايگاه بارزي ندارد
مدرس روزنامه نگاري و روابط عمومي در دانشگاه‌هاي آذربايجان شرقي نيز در خصوص آزادي مطبوعات مي‌گويد: آزادي مطبوعات يعني مطبوعات به‌عنوان رکن چهارم دموکراسي خواسته و رويکرد مردم را مطرح کنند، بدون اينکه تحت فشار قرار گيرند. حسن اسدزاده شهير ادامه مي‌دهد: مطبوعات بايد بتوانند از سردمداران سياسي و دولت حاکم انتقاد کنند و مسائلي که به نظر آنها سبب پيشرفت جامعه مي‌شود را مطرح و مطالبه‌گري کنند.وي در خصوص جايگاه مطبوعات اضافه مي‌کند: متاسفانه مطبوعات در جامعه ما آنچنان که بايد جايگاه بارزي ندارد چراکه وابستگي رسانه و مطبوعات به دولت است و باعث مي‌شود تا استقلال مالي خود را از دست دهند و سبب محدوديت آنها شود.
وي خاطرنشان مي‌کند: در کشور ما آزادي مطبوعات بر اساس قانون مطبوعات است که تمامي قوانين مورد نياز در آنجا مطرح شده است اما با گسترش رسانه‌ها و فضاهاي مجازي لازم است تا قوانين جديدي تدوين شود.اسدزاده تاکيد مي‌کند: قانون مطبوعات عمدتاً براساس رسانه‌هاي نوشتاري تدوين شده و در رسانه‌هاي مجازي خلأ قانوني زياد است که در رسانه‌هاي اجتماعي مبتني بر وب بايد کنترل و نظارت لازم از طريق فضاهاي قانوني افزايش يابد و در قوانين تجديدنظر شود.
وي در تشريح اخلاق حرفه‌اي روزنامه نگاري، مي‌گويد: اخلاق حرفه‌اي روزنامه نگاري، اصول تدوين شده‌اي است که جهان شموليت دارد و تنها به کشور ما اختصاص نداشته و مربوط به کل دنيا است.
اين مدرس دانشگاه در پايان در ارتباط با نبايدهاي اصول حرفه‌اي روزنامه نگاري نيز يادآور مي‌شود: روزنامه نگاران بايد از ورود به مسائل سياسي و جناحي پرهيز کنند، حرمت شکني نکنند، از سواستفاده اعتماد عمومي، سانسور و تحريف حقايق، ترويج بي‌بندوباري و فحشا، جنگ رواني، شايعه سازي، سواستفاده از موقعيت شغلي و ورود به حريم خصوصي افراد پرهيز کنند. به گزارش عصر آذربايجان به نقل ازايسنا، سوم مي، روز جهاني آزادي مطبوعات نامگذاري شده است که يک رويداد سالانه بوده و اين روز توسط يونسکو نامگذاري شده‌است.
منبع :