گلوي ارس با داپ ترکيه بريده شد

گروه اجتماعي: خشکيدن رود ارس در حالي اتفاق مي افتد که ميلياردها دلار براي توسعه کشاورزي به‌خصوص در دشت مغان سرمايه‌گذاري شده و 6 هزار هکتار وسعت کشتزارها در دشت مغان افزايش يافته است.

 محمد درويش

 گروه اجتماعي: خشکيدن رود ارس در حالي اتفاق مي افتد که ميلياردها دلار براي توسعه کشاورزي به‌خصوص در دشت مغان سرمايه‌گذاري شده و 6 هزار هکتار وسعت کشتزارها در دشت مغان افزايش يافته است.
ترکيه بعد از طرح گاپ و احداث سدهاي متعدد بر سرشاخه‌هاي دجله و فرات و احداث 120ميليارد مترمکعب مخزن ذخيره آب، وضعيت ميانرودان و بين‌النهرين را به بدترين شکل خود تبديل کرد و حقابه دجله و فرات به يک‌سوم کاهش يافت.
در پي اين اقدام بسياري از تالاب‌هاي اقماري در عراق و سوريه تا هورالعظيم خشکيدند و حالا در حال اجراي پروژه داپ بر سرشاخه‌ هاي رود ارس در شمال‌غرب ايران است؛ اقدامي که علاوه بر ايران، کشورهاي آذربايجان و ارمنستان را هم متاثر مي‌کند.رودخانه ارس براي آذربايجان‌شرقي، غربي و اردبيل يک جريان حياتي است.ميلياردها دلار براي توسعه کشاورزي به‌خصوص در دشت مغان سرمايه‌گذاري شده و 6 هزار هکتار وسعت کشتزارها در دشت مغان افزايش يافته است. اخيرا نيز 850 ميليون دلار سرمايه‌گذاري در حوزه استفاده از آب ارس انجام شده است، ولي ترکيه در تلاش براي احداث 90سد بر سرشاخه‌هاي ارس است و 100طرح آبياري بزرگ در دست اجرا دارد. ترکيه همچنين تلاش دارد اراضي کشاورزي خود را به شکل گسترده و کم‌سابقه‌اي افزايش دهد که در نتيجه اگر حتي يک‌سوم سدهايي که مدنظر ترکيه براي احداث بر سرشاخه‌هاي ارس است، اجرايي شود، عملا يک قطره آب هم ديگر به ايران نمي‌رسد و يک فاجعه بزرگ محيط‌زيستي، اجتماعي و امنيتي براي شمال‌غرب ايران ايجاد مي‌کند.
روزي که ارس خشکيد
بارندگي امسال بسياراندک بود، ولي هفته گذشته گزارشي آمد که مشخص کرد، ورود آب به ارس از سمت ترکيه در منطقه جلفا در آذربايجان غربي قطع شده و يک‌روز کامل رودخانه ارس در اين منطقه خشکيده است. نخستين پروژه‌هاي سدسازي ترکيه در اين منطقه نيز در حال آبگيري است و اين احتمال وجود دارد که با آبگيري نخستين سد در طرح «داپ» ترکيه، جريان آب به رودخانه ارس در ايران بسته شود. البته اين احتمال قطعي نيست و بايد مقامات محلي در ترکيه و در سرشاخه ارس در منطقه آرارات موضوع را تأييد کنند. به هر حال ارس در منطقه جلفا يک‌روز خشکيد و الان هم جريان آب در اين رودخانه بسيار کم شده که اين موضوع بسيار غيرطبيعي است. وقتي اين اتفاق مي‌افتد، يعني مانعي بر سر جريان آب گذاشته‌اند که نشان مي‌دهد به‌احتمال زياد آبگيري يکي از سدها در ترکيه شروع شده است. تنها بعد از جنجال‌هاي ايجاد شده در اين موضوع بود که به‌نظر مي‌رسد ترکيه کمي دريچه سد بالادست ارس را گشوده است.
27سد و 26درياچه مصنوعي
ترکيه اطلاعات در مورد پروژه »داپ« را بسيار محدود کرده و در متون بين‌المللي نيز اطلاعاتي در مورد اين پروژه وجود ندارد و بايد به‌سختي اطلاعات مرتبط با اين پروژه را يافت، اما دولت ترکيه اعلام کرده است که 27سد و 26درياچه مصنوعي را بر سرشاخه‌هاي ارس احداث مي‌کند. پروژه داپ ترکيه به اعلام برخي مسئولان کشور شامل 90سد و 100طرح آبياري بزرگ است.
معاهدات جهاني چه مي‌گويند؟
معاهدات بين‌المللي در موضوع حوضه‌هاي آبخيز مرزي تأکيد دارند که کشورهاي داراي حوضه‌هاي آبخيز مشترک، بايد به‌نحوي بر حوضه‌هاي آبخيز سرمايه‌گذاري کنند که حقابه‌ کشورهاي پايين‌دست محفوظ بماند و هيچ کشوري که در بالادست يک حوضه آبخيز قرار دارد، حق ندارد به اين بهانه که سرچشمه جريان آب است، تمام آب را براي خود مهار کند. بيش از 130حوضه آبخيز مرزي در جهان وجود دارد که البته همه آنها با مناقشه بر سر آب درگير هستند. به گزارش ساوالان خبر؛ برهمين اساس سازمان ملل مجموعه شيوه‌نامه‌هايي را تصويب کرده و از کشورها خواسته است به اين شيوه‌نامه‌ها در مناقشات آب‌هاي مرزي پايبند باشند، اما ترکيه تاکنون زير بار امضاي هيچ‌يک از اين معاهدات نرفته است. يکي از دلايلي که اتحاديه اروپا ترکيه را براي عضويت در اين اتحاديه زير فشار گذاشته است نيز امضا نکردن تعهدات بين‌المللي در اين حوزه است. ايران مي‌تواند از همين اهرم استفاده کند تا جلوي بلندپروازي‌هاي آبي ترکيه عليه کشور را بگيرد.
ايران به سازمان ملل شکايت کند
بزرگ‌ترين رودخانه‌ مرزي که وارد ايران مي‌شود، رودخانه ارس است و پس از آن در جنوب‌شرق کشور نيز بزرگ‌ترين رودخانه‌ مرزي که از افغانستان به سمت ايران جاري مي‌شود، هيرمند است. افغانستان با ساخت سد کجکي بر هيرمند و پس از آن احداث بند کمالخوان، آخرين ميخ تابوت را بر تالاب هامون زد و حتي يک قطره آب هم از هيرمند وارد ايران نمي‌شود و وضعيت چاه نيمه‌ها در اين منطقه هم خراب شده است. با توجه به تغيير اقليم که ميانگين بارش‌ها را کاهش داده و برف را به باران تبديل کرده است، ايران به‌صورت طبيعي با بحران جدي اقليمي مواجه است و حالا سدسازي‌هاي ترکيه مي‌تواند وضعيت را از آنچه هست، وخيم‌تر کند.براساس تعهدات جهاني هيچ کشوري حق ندارد در بالادست رودخانه‌هايي که در پايين‌دست آنها مردمان زيادي زندگي مي‌کنند، بدون توجه به نياز کشورهاي پايين‌دست، سدسازي کند. به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ساوالان خبر،ترکيه هيچ‌يک از اين معاهدات را امضا نکرده است، ولي امضا نکردن اين معاهدات دليل بر نقض حقوق ايران در موضوع آب نيست و ايران مي‌تواند با شکايت جوامع بين‌المللي نظير سازمان ملل و دفتر توسعه و عمران ملل، خواستار جلوگيري از بحران آب ايجاد شده توسط ترکيه شود؛ چون تداوم اقدامات ترکيه در موضوع قطع آب ورودي به ايران با اجراي پروژه داپ علاوه بر خشکاندن ارس بر ورودي آب به درياي خزر هم تأثير دارد.

منبع :