فرهنگ زيربنا يا روبنا

گروه فرهنگي: کارشناسان و صاحب‌نظران توسعه را امري چند متغيري مي‌دانند، اما قريب به اتفاق، همه دغدغه‌مندان»فرهنگ را زيربناي توسعه« و اصلي‌ترين وجوه آن مي‌دانند و براين باورند که بدون توجه به مقوله فرهنگ هر امر توسعه‌اي محکوم به شکست است.

گروه فرهنگي: کارشناسان و صاحب‌نظران توسعه را امري چند متغيري مي‌دانند، اما قريب به اتفاق، همه دغدغه‌مندان»فرهنگ را زيربناي توسعه« و اصلي‌ترين وجوه آن مي‌دانند و براين باورند که بدون توجه به مقوله فرهنگ هر امر توسعه‌اي محکوم به شکست است. در تعريف و ضرورت توجه به فرهنگ، »فرهنگ زيربناي توسعه است« کليدي ترين جمله اي است که هر کارشناس و صاحب نظري عنوان مي کند؛ هر جامعه اي در روند رو به رشد خود در جهت تامين نيازها به تمام اجزاي توسعه توجه دارد. توسعه اي که در فرهنگ ديني ما از آن ياد مي شود شامل توسعه اقتصادي، توسـعه فرهنگـي و توسعه سياسي است.
فرهنگ از زيربنايي ترين بخش هاي هر جامعه و واسطه تمدن و انديـشه در جوامع بشري است به طوري که انديشه زيربناي فرهنگ و فرهنگ زيربنـاي تمـدن اسـت. فرهنگ هر جامعه اي از انديشه و نيروي تفکر آن مدد گرفته و به تمـدن بـه عنـوان روبنـاي خود مدد مي رساند. البته اين سخن به اين معنا نيست که رابطه ميان انديشه و فرهنگ رابطه اي يک سويه است، هر چند در تحليل نهايي انديشه است که خصلت تعيين کنندگي دارد. به هر حال رابطه اي دوسويه بين فرهنگ و انديشه وجود دارد و اين دو از يکديگر تاثير مي پذيرند و بر هم تاثير مي گذارند. همين جايگاه واسطه اي فرهنگ نشان از اهميت اين پديده در زندگي اجتماعي انسان ها دارد.
هرگاه از توسعه در يک جامعه نام برده شود آنچه بـه ذهـن متبـادر مي شود، توسعه در بخش هاي عمراني، اقتصادي و حداکثر سياسي اسـت و مقولـه فرهنـگ مورد غفلت قرار مي گيرد. وقتي مي گوييم فرهنگ زيربناست، پس بايد چيزهاي ديگر را روبنا و متغير وابسته فرض کنيم و ببينيم رابطه آنها چگونه باهم برقرار مي شود. هسته اصلي سخن اين است که مراد از زير بنا بودن يک عامل، ايفاي نقش آن به صورت ريشه اي است يعني بقيه از آن تاثير تام مي‌گيرند. يک درخت را فرض کنيد که از ريشه خود تاثير اساسي مي گيرد و البته ساقه و برگ ها نيز نقش خاص خود را دارند؛ يا در يک ساختمان، زير بنا نقش بنيادين را تحمل مي کند و بقيه اجزاء ساختمان بر روي آن قرار مي گيرند .جامعه‌شناسان معتقد هستند که اگر فرهنگ يک جامعه‏ به پويايي و پختگي لازم و شايسته نرسيده باشد، پيشرفت و توسعه اقتصادي، سياسي، اجتماعي آن جامعه ميسر نخواهد بود. امروزه حوزه نفوذ فرهنگ به همه ابعاد زندگي بشر کشيده شده و همه ويژگي‌هاي غيرفيزيکي و متمايزکننده انسان‌ها از يکديگر و نيز همه ويژگي‌هاي متفرقه جوامع در فرهنگ آن‌ها نهفته است.
رهبر معظم انقلاب در سخنراني خود در ابتداي سال 1393 در مشهد درباره اهميت فرهنگ و نقش آن در ابعاد ديگر جامعه فرمودند: »عزيزان من! فرهنگ از اقتصاد هم مهم تر است. چرا؟ چون فرهنگ به معناي هوايي است که ما تنفس مي کنيم. شما ناچار هوا را تنفس مي کنيد. چه بخواهيد چه نخواهيد؛ اگر اين هوا تميز باشد، آثاري دارد در بدن شما. اگر اين هوا کثيف باشد آثار ديگري دارد. فرهنگ يک کشور مثل هواست. اگر درست باشد آثاري دارد.«
با توجه به مطالب بالا به جرات مي توان گفت فرهنگ به عنوان روح حاکم بر جامعه، عامل تعيين کننده شکل دهي به باورهاست. طبق اين نظريه مي توان به بعثت پيامبر اکرم (ص) اشاره کرد، مي دانيم که اغلب شرايط ، مناسبات، روابط اقتصادي و سياسي قبل و بعد از ظهور حضرت محمد تقريبا يکسان و مشابه بود اما ايشان با تبليغ و تزکيه و تربيت، که همه، ابزارهاي فرهنگي هستند، باورهاي مردم را چنان تحت تاثير قرار دادند که تمدن عظيم اسلامي را پديد آوردند. پيامبر اکرم (ص) در واقع فرهنگ مردم را اصلاح کردند و همين فرهنگ، تمام مناسبات سياسي، اقتصادي و اجتماعي را دگرگون کرد.بر اين اساس بايد فرهنگ را مادر توسعه دانست و توجه و احترام به ارکان آن اعم از هنرمندان، نويسندگان، موسيقيدانان و آثار خلق شده توسط آنان و نيز توجه به رويدادهاي فرهنگي به خصوص رويدادهايي که ريشه در تاريخ و فرهنگ آبا و اجدادي ما داشته و غناي تفکر امروزي ما را تشکيل مي دهند، لازم و ضروري است.
رويدادهاي فرهنگي و هنري شاخص در تبريز احيا مي‌شوند
بر همين اساس مديرکل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان‌شرقي در نشستي با اعضاي کميسيون فرهنگي شوراي اسلامي شهر تبريز از احياي دوباره برخي رويدادهاي شاخص فرهنگي و هنري که طي چند سال اخير مسکوت مانده‌اند، خبر داد و افزود: هم‌افزايي و تعامل مثبت در فعاليت هاي نهادهاي متولي فرهنگ و هنر، در جهت تاثيربخشي نهادمند آنها در جامعه مسئله‌اي اضطراري و ضروري است.
سيدمحمدحسين بلاغي خاطرنشان کرد: با تاملي در مسائل اخير، اهميت و ارزش فرهنگ بيش از پيش نمود يافته و روشن مي‌شود که امروز مواجهه با تهاجمات فرهنگي بيشتر شده است و ضرورت هم‌افزايي فرهنگي هدفمند و مؤثر، بيش از پيش احساس مي شود.بلاغي، هم افزايي فرهنگي را تلفيقي از رويکردهاي فرهنگي نهادهاي مختلف دانست و گفت: هم‌افزايي مجموعه‌هاي مختلف فرهنگي در استان فرصتي طلايي براي آذربايجان‌شرقي فراهم مي‌آورد که در سايه آن هنرمندان مستعد نيز فرصت ظهور و بروز پيدا مي‌کنند که هدف غائي فعاليت‌هاي فرهنگي نيز همين امر است.
وي، رويدادمحوري و عملکرد جزيره‌اي را از آسيب‌هاي حوزه فرهنگ و هنر برشمرد و افزود: يکي از مشکلات حوزه فرهنگ و هنر اين است که دستگاه هاي فرهنگي و هنري به صورت يکپارچه عمل نمي کنند و هر دستگاه با روش سليقه اي و به صورت جزيره اي اقدام به برنامه‌ريزي و اجرا مي کند و مشکل ديگر رويدادمحور بودن بدون توجه به عمق و دامنه‌ تاثير برنامه‌هاست.بلاغي همچنين بر ضرورت بهره گيري از ظرفيت جريان‌ها و هسته‌هاي مردمي همچون انجمن‌هاي فرهنگي و هنري در برنامه‌ها تاکيد کرد و گفت: در دوران کنوني مسئولان ادارات و نهادهاي فرهنگي استان همسويي فکري و انديشگاني دارند و اين همراهي، همدلي و تضارب توان، بايد باعث ايجاد جريان فرهنگي شده و اتفاقات خوب و ماندگاري را در اين حوزه رقم بزند.
فرهنگ بايد گفتمان غالب باشد
رييس کميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي اسلامي شهر تبريز هم‌افزايي نهادهاي فرهنگي را مسئله‌اي با اهميت عنوان کرد و گفت: در اين راستا مي‌بايست از ظرفيت‌هاي تمامي مجموعه هاي فرهنگي براي اثربخش بودن اقدامات فرهنگي استفاده شود.غلامرضا احمدي خاطرنشان کرد: اگر بتوانيم در حوزه فرهنگ گام هاي موثري برداريم و بسترهاي لازم را با تمامي نهادهاي فرهنگي به منظور هم افزايي در راستاي تکميل کارهاي فرهنگي فراهم کنيم شاهد اقدامات بسيار ارزشمند و مطلوبي خواهيم بود.رييس کميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي اسلامي شهر تبريز هم‌افزايي را يک امر فرهنگي برشمرد و گفت: امر فرهنگي اگر به گفتمان غالب تبديل شود بسياري از مشکلات نيز به آساني و با کمترين هزينه حل مي شود.
نهادهاي فرهنگي از کارهاي ويتريني پرهيز کنند
به گزارش عصر آذربايجان به نقل از ايرنا، حکيمه غفوري، عضو کميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي اسلامي شهر تبريز نيز با اشاره به لزوم پرهيز از کارهاي ويتريني در نهادهاي فرهنگي گفت: متوليان فرهنگي مي‌بايست فعاليت‌هاي خود را محدود به مصوبات جلسات نکرده و بر خروجي فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري تاکيد کنند.وي افزود: برنامه‌ريزي در اين عرصه بايد با شناخت مخاطبان به خصوص قشر جوان و نوجوان ارائه شود تا تاثيرگذاري بيشتري داشته باشد.

منبع :